Texnologiyalari universiteti samarqand filiali "kompyuter injiniring" fakulteti




Download 236,6 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/6
Sana21.05.2024
Hajmi236,6 Kb.
#248925
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
malumotlarni bazasi boshqarish 1

 
Fayl 
Jadval
Munosabat
Mazmuni
Yozuv 
Maydon 
Satr 
Ustun 
kortej 
atribut 
mazmunning nusxasi atribut 
Jadval hamma uchun juda qulay bo‘lishi bilan bir qatorda ma’lumotlarni 
manipulyasiya qilishning asosiy uch operatsiyasini bajarish uchun noqulaydir:, 
ya’ni tartiblash, indekslarning qiymatlari bo‘yicha guruhlash va daraxt 


ko‘rinishidagi parametrlar bilan ishlash. 
Jadvalda ushbu uch operatsiya bir-biri bilan chambarchas bog‘langan. Bu esa ba’zi 
bir operatsiyalarni bajarishda ma’lum bir qiyinchiliklarga olib keladi. Masalan, 
ma’lumotlarni bir parametr asosida tartiblash ikkinchi bir parametr bo‘yicha 
tartiblashni buzib yuborishi tufayli zarur ma’lumotlarni izlab topish operatsiyasi bir 
parametr bo‘yicha osonlashsa, boshqalari bo‘yicha qiyinlashadi. 
Kodd taklif qilgan usulining originalligi shundan iboratki, u munosabatlarga 
(jadvallarga) tadbiq qilish uchun juda chiroyli qurilgan operatsiyalar tizimini ishlab 
chikdi. Ularni amalga oshirish natijasida bir munosabatni boshqa munosabat orqali 
hisoblab chiqish imkoniyati paydo bo‘ldi. Bu axborotlarni saqlanadigan va 
saqlanmaydigan (hisoblanadigan) qismlarga ajratish, hamda kompьyuter xotirasini 
tejash zarur bo‘lgan paytda axborotlarning saqlanmaydigan qismini 
saqlanadiganlar asosida hisoblab chiqish imkoniyatini beradi. 
Ma’lumotlarning relyasion bazasidagi munosabatlar ustida bajariladigan asosiy 
operatsiyalar sakkizta bo‘lib, ular quyidagilardan iborat: 
-to‘plamlar ustidagi ananaviy (traditsion) operatsiyalar, ya’ni to‘plamlarning 
birlashmasi (yig‘indisi), kesishmasi (ko‘paytmasi), to‘ldiruvchisi (ayirmasi), dekart 
ko‘paytmasi, bo‘lishmasi; 
-maxsus relyasion operatsiyalar, ya’ni proeksiyalash, bog‘lanish (qo‘shilish), 
birlashtirish (ulab qo‘yish) va tanlash. 
Har bir ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining samaradorligi ushbu 
operatsiyalarning borligi va ularni bajarish vositalarining qanchalik qulayligi bilan 
aniqlanadi. Relyasion MBBTda munosabatlar ustida operatsiyalar bajarish uchun 
mo‘ljallangan tillarini ikki sinfga ajratish mumkin: relyasion algebra tili (RAT) va 
relyasion hisob tili (RHT). 
RAT relyasion algebraga (Kodd algebrasiga, a-algebraga) asoslangan. Ma’lum 
tartib munosabatlar ustida operatsiyalarni ketma-ket yozish asosida xohlagan 
natijaga erishish mumkin. SHuning uchun RATni protsedurali til deyishadi. 
RHT predikatlarni hisoblab chiqishning klassik usuliga asoslangan. Ular 
foydalanuvchilarga so‘rovlarni yozish uchun ma’lum qoidalar to‘plamini beradi. 
Bunday so‘rovlarda faqat xohlagan natija haqidagi axborotlar bo‘ladi xolos. Ushbu 
so‘rov asosida MBBT yangi munosabatlar hosil qilish yo‘li bilan avtomatik tarzda 
zarur natijani beradi. SHuning uchun RHTni protseduralimas til deyishadi. 
Ma’lumotlar bazasini loyihalashtirishda relyasion model bilan ishlash ancha 
noqulayliklarga olib keladi. SHu sabab ma’lumotlar bazasini loyihalashda har xil 
semantik modellar ham ishlatiladi. Ulardan eng ko‘p tarqalganlaridan biriga 


Download 236,6 Kb.
1   2   3   4   5   6




Download 236,6 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Texnologiyalari universiteti samarqand filiali "kompyuter injiniring" fakulteti

Download 236,6 Kb.
Pdf ko'rish