45
siyosat texnologiyani amalga oshirish, sozlash va foydalanuvchilar
harakatlarini hisobga olishi mumkin.
Tashkilotlarda turli maqsadlarga qaratilgan ko‘plab xavfsizlik
siyosatlari mavjud bo‘lishi mumkin. Quyida ularning ayrimlari
keltirilgan.
Internetdan foydalanish siyosati.
Mazkur siyosat Internetdan
foydalanishdagi cheklanishlarni aniqlab, xodimlar uchun Internet
tarmog‘idan foydalanish tartibini belgilaydi. Internetdan foydalanish
siyosati o‘z ichiga Internetdan foydalanish ruxsati, tizim xavfsizligi,
tarmoqni o‘rnatish, AT xizmati va boshqa yo‘riqnomalarni qamrab
oladi.
Internetdan foydalanish siyosatini quyidagi to‘rtta kategoriyaga
ajratish mumkin:
1.
Tartibsiz siyosat (Promiscuous Policy): ushbu siyosat tizim
resurslaridan foydalanishda hech qanday cheklovlarni amalga
oshirmaydi. Masalan, bu siyosatga ko‘ra foydalanuvchi istalgan saytga
kirishi, istalgan dasturni yuklab olishi, masofadagi kompyuterdan yoki
tarmoqdan foydalanishi mumkin. Bu siyosat korporativ tashkilotlarning
ofislarida ishlovchi yoki tashkilotga kelgan mehmonlar uchun foydali
hisoblansada, kompyuterni zararli dasturlar asosidagi
tahdidlarga zaif
qilib qo‘yishi mumkin. Ya’ni, Internetdan foydalanishda cheklanishlar
mavjud bo‘lmagani bois, foydalanuvchilar bilimsizligi natijasida zararli
dasturlar kirib kelishi mumkin.
2.
Ruxsat berishga asoslangan siyosat (Permissive Policy): Bu
siyosatga ko‘ra faqat xavfli xizmatlar/ hujumlar yoki harakatlar
blokirovkalanadi. Masalan, ruxsat berishga asoslangan Internet
siyosatida qator keng tarqalgan zararli xizmatlar/ hujumlardan tashqari
Internet trafigining asosiy qismi ochiq bo‘ladi. Faqat keng tarqalgan
hujumlar va zararli dasturlar blokirovkalanganligi tufayli, ma’mur joriy
holatdagi zararli harakatlarga qarshi himoyani ta’minlay oladi. Bu
siyosatda har doim yangi hujumlarni va zararli dasturiy ta’minotlarni
tutish va bazaga kiritib borish talab etiladi.
3.
Paranoid siyosati (Paranoid Policy): Paranoid siyosatga ko‘ra
barcha narsa blokirovkalanadi va tizim yoki tarmoqdan foydalanuvchi
tashkilot kompyuterlarida qat’iy cheklovlar mavjud bo‘ladi. Bu
siyosatga ko‘ra foydalanuvchi Internetga
umuman ulanmagan yoki
qat’iy cheklovlar bilan ulangan bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda,
foydalanuvchilar odatda siyosatdagi qoidalarni aylanib o‘tishga harakat
qiladilar.
46
4.
Ehtiyotkorlik siyosati (Prudent Policy): Ehtiyotkorlik siyosati
barcha xizmatlar blokirovkalanganidan so‘ng amalga oshirilib, unda
xavfsiz va zarur xizmatlarga ma’mur tomonidan individual ravishda
ruxsat beriladi. Bu maksimal xavfsizlikni ta’minlab, tizim/tarmoq
faoliyatiga oid barcha hodisalarni qaydlaydi.
Maqbul foydalanish siyosati. Maqbul foydalanish siyosati tarmoq
va web sayt egalari tomonidan qaror qilingan qoidalardan
iborat va u
hisoblash resurslaridan to‘g‘ri foydalanishni belgilaydi. Ushbu siyosatda
foydalanuvchilarning o‘z akkauntlarida mavjud bo‘lgan ma’lumotlarni
himoya qilish majburiyati ko‘rsatilgan bo‘lib, foydalanuvchidan
tarmoqdan yoki Internetdagi kompyuterdan foydalanishida siyosat
cheklovlarini qabul qilishi talab etiladi. Ehtiyotkorlik siyosati tamoyillar,
taqiqlar, qayta ko‘rib chiqish va jazo choralarini o‘z ichiga olib,
foydalanuvchini, shaxsiy sabablarga ko‘ra, korporativ resurslardan
foydalanishini taqiqlaydi.
Maqbul foydalanish siyosati axborot xavfsizligi siyosatining
ajralmas qismi hisoblanadi. Bunda, tashkilotlar, o‘zlarining yangi
xodimlariga axborot resurslaridan foydalanishga ruxsat berishdan oldin,
maqbul foydalanish siyosati bo‘yicha tanishganligi xususida
kafolat
imzosi olinadi. Maqbul foydalanish siyosati foydalanuvchilarni axborot
texnologiyalari infrastrukturasida nimalarni bajarish kerak va nimalarni
bajarmaslik kerakligi haqidagi asosiy jihatlarni o‘z ichiga oladi.
Maqbul foydalanish siyosati to‘g‘ri amalga oshirilganiga ishonch
hosil qilish uchun ma’mur doimiy ravishda xavfsizlik auditini olib
borishi kerak. Masalan, aksariyat tashkilotlar o‘z saytlarida va
pochtalarida siyosatga aloqador va diniy mavzularda muzokaralar olib
borilishini taqiqlaydi. Maqbul foydalanish siyosatlarining aksariyatida
siyosatni buzganlik uchun jazolar tayinlanadi. Bunday jazolar
foydalanuvchi akkauntini vaqtincha yopib qo‘yishdan
tortib qonuniy
jazo choralarigacha bo‘lishi mumkin.
