|
Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi
|
| bet | 1/2 | | Sana | 03.07.2024 | | Hajmi | 47,93 Kb. | | #266484 |
Bog'liq 5-topshiriq. To\'rayev Bunyod
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Kompyuterni tashkillashtirish
5-topshiriq
Guruh: CAO005-1
Bajardi: To’rayev Bunyod
Tekshirdi: Turayev Boburxon
Toshkent 2024
KOMPYUTER TASHKIL ETILISHI FANIDAN
5 - TOPSHIRIQ
MAVZU: BUYRUQLAR TIZIMI ARXITEKTURASI. XOTIRA TURLARI VA
XUSUSIYATLARI
Ishdan maqsad: Kompyuterda buyruqlar tizimini o‘rganish hamda xotira va uning
xususiyatlari haqida nazariy ma’lumotlarga ega bo‘lish.
TOPSHIRIQLAR!
1. Operatsion tizim tushunchasi (Windows, Linux, MacOS, Android va
hokazo …).
2. CISC (Complex Instruction Set Computer) buyruqlar tizimi haqida
batafsil ma’lumot bering.
3. RISC (Reduced Instruction Set Computer) buyruqlar tizimi haqida
batafsil ma’lumot bering.
4. VLIW (Very Long Instruction Word) buyruqlar tizimi haqida batafsil
ma’lumot bering.
5. Xotira tushunchasi?
6. Kesh xotira (L1, L2 va L3)
7. RAM (. SRAM va DRAM xotira) haqida batafsil ma’lumot bering.
8. Ichki va tashqi xotiralar haqida batafsil ma’lumot bering.
TOPSHIRIQLARGA JAVOBLAR:
Windows: Eng keng tarqalgan operatsion tizimlardan biri. Uning ko'pchiligi shaxsi kompyuterlarda ishlatiladi, ammo shu bilan birga server va ko'p foydalanuvchili tizimlarda ham ishlatiladi.
Windows:
Kompyuterlarning ko'p qismlarida ishlatiladi.
Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan.
Bir necha versiyalari mavjud (masalan, Windows 10).
Qulay dasturlar uchun eng keng tarqalgan tizim.
Linux: Bu ochiq manbalik operatsion tizimi, undan foydalanish uchun kodni o'zgartirish imkoniyati mavjud. Linux serverlarda, qurilmalarida va internet-ofis-hajmlarda keng ishlatiladi.
Linux:
Ochiq manbalik va bepul.
Ko'p xil distributivlari mavjud (masalan, Ubuntu, Fedora, Debian).
Boshqarishda kuchli va ishlarda keng qo'llaniladi.
Serverlarda, superkompyuterlarda va ko'p qurilmalarida ommalashgan.
MacOS: Apple tomonidan ishlab chiqilgan operatsion tizim, unga maxsusdasturlar va qulayliklar shakllantirilgan.
MacOS:
Apple tomonidan ishlab chiqilgan.
Maxsus Apple qurilmalari (masalan, MacBook, iMac) uchun mo'ljallangan.
Intuitiv foydalanish interfeysi va ishlab chiqarishda yaxshi.
Bepul dasturlar va xizmatlar bilan keladi (masalan, iMovie, GarageBand).
Android: Bu mobil qurilma operatsion tizimi, ko'p asosiy telefonlarda va planchetlarda ishlatiladi.
Android:
Google tomonidan ishlab chiqilgan.
Mobil qurilmalar (telefonlar, planchetlar) uchun mo'ljallangan.
Boshqarishda kuchli, juda ko'p dasturlar mavjud.
Bevosita masofaviy aloqa va Google xizmatlariga integratsiya mavjud.
2. Complex Instruction Set Computer (CISC), kompyuter arxitekturasi bo'lib, boshqa tizimlarga qaraganda ko'proq va kompleks buyruqlarni qo'llab-quvvatlaydi. CISC tizimlarining asosiy xususiyatlari quyidagilardir:
Ko'p xil buyruqlar: CISC tizimlari, bir buyruq orqali ko'p amallarni bajarish imkoniyatini beradi. Bu tizimlar, hisoblash, mantiqiy operatsiyalar, murojaatlar qilish, kiritish va chiqarish, hisob-kitobni va boshqalar kabi ko'p amallarni o'z ichiga oladi.
Buyruq kompleksi: CISC buyruqlari juda murakkab bo'lishi mumkin. Bu tizimlarda, bir buyruq o'zida bir nechta ishlarni bajarish uchun kerak bo'lgan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Masalan, bitta buyruq bo'lib, ma'lumotlarni o'z ichiga olgan va unga qisqartirilgan buyruq, ko'p ish bajaradi.
Kod kompleksligi: CISC tizimlarida, kodning kompleksligi yuqori bo'lishi mumkin, chunki har bir buyruq bir nechta ishni bajarish uchun ishlatiladi. Bu esa, kodni yozish va bajarish vaqti bilan bog'liq muammolar tug'ilishi mumkin.
Ishlov boshqaruv tizimi: CISC tizimlarida har bir buyruq o'zining boshqarish vaqti bilan bog'liq operatsiyalarni bajarmoqda. Bu esa boshqarish protsessini murakkablashtiradi va bazi muammo'larga olib kelishi mumkin.
Xotira muammolari: Bu tizimlarda o'zgarmas xotiraga murojaat va boshqa operatsiyalarni bajarishda muammolar paydo bo'lishi mumkin. Bu esa, xotira to'plamlarining optimallashtirilishi va ishlovchi tomonidan boshqarilishi lozim bo'lishi mumkin.
CISC tizimlarining murakkabliklari va xususiyatlari ularning ko'p xil maqsadlarda foydalanishga olib keladi, ammo ular boshqa arxitekturalar bilan solishtirilganda, masalan, RISC, ularning to'liqroq tushunchalarini olishingiz mumkin.
3. RISC (Reduced Instruction Set Computer) buyruqlar tizimi, CISC (Complex Instruction Set Computer)ning qarshiligi sifatida paydo bo'lgan va eng yirik muammolarni hal qilishga qaratilgan. Quyidagi batafsilatlar RISC tiziminin asosiy xususiyatlarini ko'rsatadi:
Oddiy buyruqlar: RISC tizimlari juda oddiy va sodda buyruqlarni o'z ichiga oladi. Bu tizimlarda, har bir buyruq faqat bitta amalni bajaradi. Bu esa dasturni yozish va ishlashni osonlashtiradi.
Buyruqning qisqartirilishi: RISC tizimlarida, buyruqlar qisqa va to'g'ri bo'lishi lozim. Bunday buyruqlar faqat kerakli asosiy funktsiyalarni bajarish uchun yaratiladi. Bu esa dasturni tez va samarali ishlatishga imkon beradi.
Boshqarishning osonligi: RISC tizimlarida boshqaruv protsessi oson va samarali bo'ladi. Bitta buyruq uchun boshqarish vaqti, kompyuter xotirasi va boshqa resurslar pastro'ng bo'lishi mumkin.
Xotira ishlatilishi: RISC tizimlarida kichik hajmdagi xotira ishlatiladi. Bu, kompyuterining xotirasi ustidan kamroq yuklanish, ishlovchi tomonidan energiya sarflanishi va ishlov boshqa protsesslarga ko'payish imkoniyatini beradi.
Samaradorlik: RISC tizimlarida har bir buyruqning tez ishlashiga fokus qilinadi. Bundayligi uchun, RISC tizimlar odatda yuqori samaradorlikka ega bo'lib, batafsil operatsiyalarni tez bajaradi.
Optimal boshqaruv: RISC tizimlar, boshqaruvni optimallashtirishga e'tibor beradi. Bunda boshqaruv tizimi ham oddiy bo'lib, buyruqlar oson va tez ishlaydi.
RISC tizimlarining boshqa arxitekturalar bilan solishtirilganda, ularning oddiylik, samaradorlik va boshqaruv osonligi bilan ajratiladi. Bu esa ularni bir qadam oldinga olib chiqaradi va kompyuterlar, xususan, mobil qurilmalar uchun ideal variant sifatida taniladi.
4. VLIW (Very Long Instruction Word), kompleks buyruqlar tizimi bo'lib, RISC (Reduced Instruction Set Computer) va CISC (Complex Instruction Set Computer) arasida joylashadi. Bu tizimlarda, har bir buyruqning juda uzun bo'lishi mumkin va unga bir nechta amallar (masalan, ishlarni hisoblash, mantiqiy operatsiyalar, ma'lumotlar ko'chirish va boshqalar) uchun kerakli ma'lumotlar bir qatorda joylashadi.
Quyidagi batafsilatlar VLIW tiziminin xususiyatlarini ta'riflaydi:
Har bir buyruq uzunlikda: VLIW tizimlarda, har bir buyruq uzunlikda va ko'p amallarni o'z ichiga oladi. Bu buyruqlar bir nechta ishlarni bajarish uchun kerakli ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Muhimlikni parallel olish: VLIW tizimlarida, bir nechta buyruqlar bir vaqtning o'zida ishlaydi, bu esa parallel ishlashni ta'minlaydi. Bu esa ishlov boshqa operatsiyalarga nisbatan tezlik va samaradorlikni oshiradi.
Boshqarish osonligi: VLIW tizimlari, boshqaruvni oson va samarali qilishga e'tibor beradi. Bunda, boshqa tizimlarga nisbatan boshqaruv protsessi osonlashadi.
Kompleks buyruqlar: Bu tizimlarda, buyruqlar juda uzun bo'lishi mumkin va bir nechta ishlarni bajarish uchun ma'lumotlar o'z ichiga oladi. Bundaylik, dasturni yozish va ishlashni osonlashtiradi.
Parallel ishlashning samaradorligi: VLIW tizimlari, parallel ishlashga e'tibor beradi va bu esa samaradorlikni oshiradi. Bundayligi uchun, ular murakkab dasturlarni tez va samarali ishlatishga imkon beradi.
VLIW tizimlari, xususan, superkompyuterlarda, grafik hisoblash qurilmalari va boshqa xil murakkab dasturlarni ishlatish uchun ideal variant sifatida taniladi. Bu tizimlarning boshqa tizimlarga nisbatan boshqaruv osonligi va parallel ishlash samaradorligi juda muhimdir.
5. Xotira — idrok etilgan narsa va hodisalarni yoki oʻtmish tajribalarni esda qoldirish va zarur boʻlganda tiklashdan iborat psixik jarayon. Xotira eng yaxshi damlarni esda qoldiradi. U nerv sistemasi xususiyatlaridan biri boʻlib, tashqi olam voqealari va organizm reaksiyalari haqidagi axborotni uzoq saqlash hamda uni ong faoliyatida va xulq, xatti harakat doirasida takroriy qobiliyatida namoyon boʻladi.
Xotira individning oʻz tajribasida esda olib qolishi, esda saqlashi va keyinchalik uni yana esga tushirishi xotira deb ataladi.
Xotira haqidagi dastlabki ilmiy qarashlar Sharq mutafakkirlari va yunon faylasuflari (Aristotel va boshqalar) da uchraydi. Xususan, Farobiy Xotiraga bilishdagi aqliy jarayonning tarkibiy qismi sifatida qarab, xotirani faqat insonga emas, hayvonga ham xos xususiyat ekanini alohida taʼkidlagan.
Xotiraning fiziologik asosi bosh miya yarim sharlari poʻstlogʻining muvaqqat bogʻlanishi (qarang Assotsiatsiya) va ularning keyingi faoliyatidan iborat. Xotira koʻlami, axborotlarning uzoq vaqt va mustahkam saqlanishi, shuningdek, muhitdagi murakkab signallarni idrok etish va adekvat reaksiyalarda ishlab chiqish bosh miya nerv hujayralari (neyronlar) sonining koʻpayib borishi hamda uning strukturasi murakkablashuvi jarayonida oʻsib boradi. Fiziologik tadqiqotlarda qisqa va uzoq muddatli xotiralar qayd etilgan. Qisqa muddatli xotirada axborotlar bir necha daqiqadan bir necha oʻn minutgacha saqlanadi, neyronlar ishiga xalal berilganda (masalan, elektr shok, narkoz taʼsirida) u buziladi. Uzoq muddatli xotirada axborotlar odam umri boʻyi saqlanib turli taʼsirlarga chidamli boʻladi. Qisqa muddatli xotira asta sekin uzoq muddatli xotiraga aylanadi. Xotira ruhiyatning oʻtmish holati bilan hozirgi holati va kelgusidagi holatlarga tayyorlash jarayonlari oʻrtasidagi oʻzaro aloqadorlikni koʻrsatadi. Boshqa psixik hodisalar kabi xotira ham shaxsning xususiyatlari, uning ehtiyoji, qiziqishlari, odati, feʼl-atvori va shu kabilar bilan uzviy bogʻliq.
Xotira namoyon boʻlishdagi shakliga koʻra, shartli ravishda emotsional xotira (his-tuygʻuni esda tutish), obraz xotirasi (narsalarning tasviri va xususiyatlarini esda tutish), soʻz-mantiq xotirasi (narsalarning mohiyati, mazmunini soʻz bilan ifodalangan holda esda tutish) kabi turlarga boʻlinadi. Bulardan insonda soʻz-mantiq xotirasi yetakchi oʻrin tutadi. Xotiraning barcha turi bir-birlari bilan chambarchas bogʻliq holda kechadi. Psixologiyada, shuningdek, ixtiyoriy va ixtiyorsiz xotiralar farq qilinadi. Ixtiyoriy xotirada muayyan materialni esda olib qolish oldindan maqsad qilib qoʻyiladi; ixtiyorsiz xotirada bunday maqsad boʻlmaydi — biror faoliyatda (mas, mehnat jarayonida yoki kim bilandir suhbatlashib turilganda) oʻz-oʻzidan esda saqlab qolinadi. Barqarorligi jihatdan ixtiyoriy xotira ixtiyorsiz xotiradan samaraliroq.
Fanda xotira bilan bogʻliq ravishda unutish masalasini oʻrganishga ahamiyat berilmoqda. „Normal“ unutishni psixik kasalliklardagi xotira buzilishidan farq qilmoq kerak. Bu kasalliklarda xotira susayishi (gipomneziya), yoʻqolishi (amneziya) yoki bir tomonlama kuchayishi (gipermneziya) kuzatiladi. Baʼzi kasalliklarda u sifat jihatdan buziladi: bemorga boʻlmagan voqealarni goʻyoki oʻz boshidan kechirgandek tuyuladi, yoki qachonlardir boʻlib oʻtgan voqealarni kecha yoki bugun roʻy bergan deb oʻylaydi (konfabulyatsiya, psevdoreminssensiya), Bunday soxta xotiralar kishida jiddiy ruhiy xastaliklar oqibatida kelib chiqadi. Bunday kasalliklarga bosh miya qon tomirlari aterosklerozi, shikastlanish, miyaga qon quyilishi holatlari, ogʻir zaharlanishlar oqibati (mas, alkogolizmda uchraydigan psixoz) va shu kabilar kiradi. Xotira buzilganda uni keltirib chiqaruvchi asosiy kasallikni davolashga eʼtiborni qaratish kerak.
6. Kesh xotira bugungi kunda juda ko'p sohalarda qo'llaniladi. U siz bilan bizga ma'lumotlarimizni odatdagidan ko'ra tezroq olishimizda yordam beradi.
Protsessorlarda , tashqi va ichki xotiralarda veb sayt, veb brauzerlarda DNS tizimlarida ishlatiladi.Foydalanuvchiga kerakli ma'lumotni olishi uchun uni vaqtinchalik xotira misolida indeksalab saqlash orqali qayta murojaat vaqtida ma'lumotlarni katta tezlik bilan olish imkoniki yaratadi.
Protsessorlarda siz menimcha allaqachon xususiyatlarini ko'rish vaqtida L1 , L2, L3 cache kabi punktlarga ko'zingiz tushgan. L1 bularni ichida eng tezkori hisoblanib birinchi darajali kesh deb nomlanadi va protsessorning funksional bloklari tarkibiga kiradi, protsessor kristtalli bilan yonma yon joylashadi. Tabiiy ravishda L2 va L3 lar tezlik borasida biroz farq qiladi.
Tashqi va ichki xotiralarda ham keshlash texnologiyasi ishlatiladi. Bu bizga :
protsessor ishlash tezligi , operativ xotiraga kam kuchlanish va ma'lumotlarni o'qilishini tezlatish,
Disklar hayot faoliyatini uzaytirish,Xotira bloklariga tezkor murojaat kabi plyuslarni beradi.
Cache - so'zi inglizcha "berkitish" so'ziga to'g'ridan to'g'ri bog'lanadi. Vaqtinchalik kerakli ma'lumotlarni buferga olish uchun kerak.Bu atama IT ga 1968-yili IBM jurnali uchun yozilgan maqola orqali kirib kelgan. 1967 - yili IBM Systems Journal ga berilgan IBM System/360 seriyasiga mansub 85-modeli uchun operativ xotirani kuchaytirish mavzusida yozilgan maqoladagi "tezkor bufer" atamasini soddalashtirish uchun "Cache" ni ishlatishgan.
Kesh xotiralar, kompyuterda dasturlarni va ma'lumotlar to'g'risida kirish/chiqish amallarini tezlashtirish uchun ishlatiladigan qisqa va tezroq xotiralar hisoblanadi. Ko'pgina kesh xotiralar L1, L2 va L3 deb nomlanganlar. Ularning har biri farqli talablarga javob beradi va kompyuterlarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. Quyidagi batafsilatlar kesh xotiralar to'g'risida ko'rsatilgan:
L1 Kesh: L1 kesh, kompyuterda eng yaqin va tezroq erishiladigan xotira. U odatda mikroprotsessorga integratsiya qilingan va uning yo'nalishi ushbu xotirani tez kirish/chiqish amallarini tezlashtirish maqsadida ishlatiladi. L1 kesh, kichik hajmdagi xotiradir va odatda kerakli ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi
L2 Kesh: L2 kesh, L1 keshdan katta hajmda va ko'proq xotira mavjud. U mikroprotsessorga yaqqol ravishda integratsiya qilingan bo'lib, uning ishlash tezligini oshirishga yordam beradi. L2 kesh, kompyuterda dasturlar va ma'lumotlarni saqlash uchun L1 keshdan so'ng foydalaniladi.
L3 Kesh: L3 kesh, odatda mikroprotsessor yekanining o'z ichiga olmaydi va uning ayrilishi kerakli. U har bir mikroprotsessor tomonidan foydalaniladigan bir necha L2 kesh va mikroprotsessorlar tomonidan keng ko'lamli amaliyotlarga qodir xotiradir. L3 kesh, kompyuter tizimining barcha mikroprotsessorlari uchun umumiy xotiraga murojaat qiladigan kattalikdagi xotiradir.
Kesh xotiralar, kompyuterning umumiy ishlash tezligini oshirishda kritik ahamiyatga ega. Ularning mikroprotsessor bilan integratsiya qilinishi, xotira xodisaligini oshiradi va bu esa dasturlarni va ma'lumotlarni samaraliroq ishlatishga imkon beradi.
7. Tezkor xotira yoki RAM (inglizcha: Random Access Memory, RAM) — oʻqish yoki yozish uchun uning manzili boʻyicha istalgan yacheykaga bir vaqtning oʻzida (har doim bir vaqtning oʻzida, joylashuvidan qatʼiy nazar) kirish imkonini beruvchi kompyuter xotirasining turlaridan biridir[1]. Protsessor qisqa vaqt ichida koʻp ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu kompyuterni ishlashini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy oʻlchov birligi uning xotira hajmi boʻlib, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda oʻlchanadi. Tezkor xotira chastotasi — tezkor xotira shinalaridan maʼlum vaqt ichida oʻtadigan maʼlumotlar oqimi sonini anglatadi.
EHMlarning dastlabki modellarida yuzlab yoki minglab bit sig‘imli asosiy xotira funksiyasini bajarish uchun rele, kechiktiruvchi xotira qatori yoki har xil turdagi vakuum naychalaridan foydalanilgan[2].
Zamonaviy tezkor xotiraning keng tarqalgan ikkita shakli statik RAM (SRAM) va dinamik RAM (DRAM) mavjud. SRAMʼda maʼlumotlarning bir qismi oltita tranzistorli xotira xujayrasining holatidan foydalangan holda odatda oltita MOSFET (metall-oksid-yarim oʻtkazgichli maydon effektli tranzistorlar) yordamida saqlanadi. RAMʼning bu shakli ishlab chiqarish qimmatroq boʻlib, biroq odatda tezroq hamda DRAMga qaraganda kamroq dinamik quvvat talab qiladi. Zamonaviy kompyuterlarda SRAM koʻpincha protsessor uchun kesh xotirasi sifatida ishlatiladi[3].
Hozirgi kunda asosan katta hajmdagi dasturlar, oʻyinlar bilan kompyuterni band qilganda, kompyuterga tushayotgan yuklama asosan tezkor xotiraga tushadi. Bu xotiraning o’lchami dastur va o’yinlarning ishlash tezligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Bu xotira turi vaqtinchalik axborotni o’zida saqlaydi. Dastur yuklanganda dastlab tezkor xotiraga yuklanadi va u yerdan ishga tushadi. Bundan kelib chiqadiki, tezkor xotiraning hajmi qancha katta bo’lsa, bir paytning o’zida bir necha dasturlarni yuklab, ish olib borishingiz mumkin bo’ladi (misol uchun ashula eshitib, o’yin o’ynash mumkin).
Biror dasturni ishga tushirib (dastlab tezkor xotiraga xotiraga yuklab), soʻng bu dasturdan chiqib ketib, ya’na shu dasturni ishga tushirsangiz, dastur yuklanishi biroz tezroq amalga oshiriladi. Chunki kompyuter dastlab tezkor xotiraga murojaat qiladi, agar yuklangan dastur u yerda mavjud bo’lsa, o’sha yerdan dasturni yuklaydi, aks holda dasturni izlashni boshlaydi.
Tezkor xotira 2 ta asosiy xarakteristikaga ega va bu xotirani sotib olishda uning hajmi va shu xotira ishlaydigan chastota miqdori inobatga olinadi. Tezkor xotira chastotasi ishlash tezligini aniqlab beradi. Chastota bu vaqt birligidagi jarayondir. Misol uchun, 600 megagers chastotali tezkor xotira 100 MB ma’lumotni 10 sekunda yuklasa, 1000 megagersli tezkor xotira bu jarayonni 5 sekundda amalga oshiradi.
Tezkor xotira koʻrinishi va ona plata (материнская плата, motherboard)ga oʻrnatilishi boʻyicha bir necha turlarga boʻlinadi. Hozirgi zamon tezkor xotiralariga DDR1, DDR2, DDR3, DDR4 kiradi:
DDR1 — maksimal ishlash chastotasi 400 megagersgacha;
DDR2 — maksimal chastotasi 800 megagersgacha;
DDR3 — maksimal ishlash chastotasi 1800 megagersgacha.
Har bir tezkor xotira turi o’zining platasiga ega, ya’ni platadagi slot faqat bir turdagi tezkor xotirani qabul qiladi. Misol uchun, DDR1 uchun mo’ljallangan plataga DDR2 ni o’rnatib bo’lmaydi. Chunki har bir tezkor xotira turi oʻzgacha ulanish tishlariga ega. Oʻlchami bir xil boʻlishi mumkin lekin tishlari oʻrtasida farq bor.
Muhim ma’lumotlardan biri shuki, plata shinasini ham tezkor xotirani oʻrnatishda e’tiborga olish, uning chastotasini ham bilib qoʻyish zarur. Bu ma’lumotni kompyuter platasi hujjatidan topishingiz mumkin. Misol uchun, 800 MGʼda ishlaydigan DDR2 tezkor xotirasini 533 MG shinada ishlaydigan plataga qoʻyilsa, tezkor xotira ham 533 MGʼda ishlaydi yaʼni shu chastotaga moslashadi. Agar har xil chastotada ishlaydigan 2 ta tezkor xotirani bir plataga oʻrnatilganda, umumiy ishlash chastotasi kichik bo’lgan chastota bilan bog’liq bo’ladi. Misol tariqasida 1000 MG va 600 MG chastotada ishlaydigan tezkor xotirani bitta plataga oʻrnatilsa, shunda tezkor xotira 600 MGЦ chastota bilan ishlaydi. Tezkor xotira koʻplab oʻyin va dasturlar uchun javobgardir.
8. Quyidagi batafsilatlar ichki va tashqi xotiralar haqida ko'proq ma'lumot beradi:
Ichki Xotiralar:
RAM (Random Access Memory): Ichki xotiralar RAM yoki operativ xotira deb ham nomlanadi. U kompyuterda faoliyat ko'rsatadigan dasturlar va ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. RAM, erkinlikka ega bo'lib, foydalanuvchi tomonidan yozish va o'qishga erkinlik beradi. Ammo, kompyuter yoki qurilmada qurilish bo'lmaganligi sababli, kompyuterni qayta ishga tushirgach, RAM ichidagi ma'lumotlar o'chadi.
CPU Kesh (CPU Cache): CPU kesh, mikroprotsessor bilan birlashtirilgan va uning faoliyatini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Bu xotira, dastur ma'lumotlarini va buyruqlarni tez kirish/chiqish uchun saqlaydi, shuningdek, ko'p foydalaniladigan ma'lumotlarni saqlaydi.
Tashqi Xotiralar:
Hard Disk Drive (HDD): HDD, dasturlar, ma'lumotlar va fayllarni saqlash uchun o'zlashtirilgan disk yoki joylashuvlar. U qattiq diskning ichki disk qismi va boshqarish qurilmalaridan iborat bo'lib, qattiq diskni aylanishi va dasturlar yoki ma'lumotlarni o'qish/ yozish uchun kerakli qismni topish orqali amalga oshiriladi.
Solid State Drive (SSD): SSD ham tashqi xotira turi bo'lib, lekin uning ishlash prinsipi qattiq diskdan farqli. SSD, elektron xotira bo'lib, ma'lumotlar NAND flash chip'larda saqlanadi. Bu uning ishlab chiqarilishi vaqti SSDni HDDdan tezroq qiladi va uning ishlovchi tezligi SSDni keng foydalanishga olib keladi.
Ichki xotiralar tez yozish/ o'qishga ega, ammo u yoki boshqa qo'shimcha kuchlarni qo'llab-quvvatlash uchun yaqtinchadir. Tashqi xotiralar esa odatda katta hajmli ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi va uning qurilmalari keng foydalanishga ta'minlanadi.
XULOSA
Ichki va tashqi xotiralar kompyuterlarda ma'lumotlar va dasturlarni saqlash uchun ishlatiladigan ikkala asosiy turdagi xotiralar. Ichki xotiralar kompyuterda amalga oshirilayotgan jarayonlarni va dasturlarni saqlash uchun ishlatiladi, uning ichida RAM va CPU kesh kabi turlar mavjud. Tashqi xotiralar esa kompyuterda dasturlar, ma'lumotlar va fayllarni saqlash uchun o'zlashtirilgan disk yoki joylashuvlar bo'lib, ular SSD va HDD kabi turli xil bo'lishi mumkin
Ichki xotiralar tez yozish/ o'qishga ega, lekin ular qo'shimcha kuchlarni qo'llab-quvvatlash uchun kerakli. Tashqi xotiralar esa odatda katta hajmli ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi va ularning qurilmalari keng foydalanishga ta'minlanadi.
Ichki va tashqi xotiralar, kompyuter tizimining samaradorligini va ishlash tezligini oshirishda kritik ahamiyatga ega. Shuningdek, ular kompyuter va qurilma faoliyatini osonlashtirish uchun muhimdir.
|
| |
