ThemeGallery PowerTemplate

Relyatsion jadval

• Mahsulot

• Mijoz

• Asosiy kalit

• Asosiy kalit

Relyatsion jadval

• Mahsulot

• Mijoz

• Tashqi kalit

Relyatsion jadval

• Mahsulot

• Mijoz

• N

• 1

• 1

• N

Ma’lumotlar bazasi

• Strukturalashgan MB o‘z navbatida ma’lumotlarni modeliga qarab: ierarxik, tarmoqli, relyasion MBga bo‘linadi. Bundan tashqari strukturalashgan MBlari statik va dinamik shuningdek, markazlashgan va taqsimlangan MBga bo‘linadi. MBni foydalanuvchilar soniga qarab: bitta va ko‘p foydalanuvchili MBga bo‘linadi.
• MBni logik(mantiqiy) va fizik tasvirlash.
• Ma’lumotlarni tavsirlash va ular orasidagi munosabat aloqalar o‘rnatish 2 xil bo‘ladi:
• Logik yoki mantiqiy;
• Fizik;

Ma’lumotlar bazasi

• Fizik tasvirlashda ma’lumotlar mashinani tashqi xotirasida saqlashi bilan farqlanadi.
• Mantiqiy tasvirlashda esa amaliy dasturchi yoki foydalanuvchi tomonidan ma’lumotlarni tasvirlash ko‘rinishi tushuniladi.

• Fizik joylashuvi

• A yozuv

• C yozuv

• B yozuv

• A yozuv

• B yozuv

• C yozuv

• Yozuv….

• Yozuv…n

• Dasturiy
• vosita
• ajratib
• beradi

• Mantiqiy
• yozuvlarni
• joylashuvi

Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.

• Ma'lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi. Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimini qanday tashkil etilishini o'rganishdagi ilmiy izlanishlar, ularni amalga oshirishni xilma - xil usullarini ko'rsatib beradi. Bularning ichidan eng optimal varianti Amerika standartlashtirish qo'mitasi ANSI (American National Standarts Institute) tomonidan taqdim etilgan MBni uch bosqichli tashkil etish usuli hisoblanadi.

Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.

• Ma’lumotlarning infologik mantiqiy modeli

• Ma’lumotlarning datalogik mantiqiy modeli

• Ma’lumotlarning fizologik modeli

• Predmet soha administratori

• Alohida foydalanuvchilar

• Ma’lumotlar bazasi

Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.

• Tashqi modellar - eng yuqori bosqich, bunda har bir model o'zini ma'lumotlar tasviri qabul qiladi. Har bir ilova, o'ziga kerakli zarur bo'lgan ma'lumotlarni ko'radi va qayta ishlaydi. Masalan, ishchilarni malakasi bo'yicha taqsimlash tizimi xizmatchi malakasi haqidagi ma'lumotlarni ishlatadi. Uni oklad, manzili, telefoni haqidagi axborotlar qiziqtirmaydi va aksincha, oxirgi ma'lumotlar xodimlar bo'limi qism tizimida ishlatiladi.

Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.

• Konseptual bosqich - markaziy boshqarish zvenosi bo'lib, bunda MB eng ko'p umumiy holda tasvirlanib, u shu MB bilan ishlaydigan barcha ilovalar ishlatiladigan ma'lumotlarni qamrab oladi. Umuman konseptual bosqich MB yaratilgan predmet sohani umumlashgan modelini akslantiradi. Bu model ob'ektlarning muhim xossalarini shakllantirish uchun xizmat qiladi.

Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.

• Fizik bosqich - fayllarda joylashgan ma'lumotlarni tashqi axborot saqlovchilarida joylashishini belgilaydi. Bu arxitektura ma'lumotlar bilan ishlaganda mantiqiy va fizik mustaqillikni ta'minlab beradi.

Ma’lumotlar bazasi

• MBBT ni paydo bo‘lish tarixida 3 ta til qo‘shilib ishlatilgan:
• Ma’lumotlarni tavsiflash tili – Uni yordamida MB jadvallarini strukturalari quriladi.
• Ma’lumotlar bilan ishlaydigan til – Bu til MBsini ma’lumotlar bilan to‘ldirish va uni tiklash amallarni (olib tashlash, takomillashtirish va b.) bajarishda ishlatiladi.
• So‘rovlar tili –Bu til yordamida qidirish mezonlari asosida kerakli axborotlarni topish va ularni chiqarish uchun hizmat qiladi.
• Hozirgi kunda barcha aytilgan tillarni vazifasini SQL tili bajaradi.

Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimini tashkil etuvchilari

• MBBT til vositalari

• Zamonaviy MBBT til vositalari tarkibiga quydagilar kiradi:
• Ma`lumotlarni yoritish tili – ma’lumotlarni mantiqiy strukturasini yoritishga mo`ljallangan;
• Ma`lumotlarni qayta ishlash tili – ma’lumotlar ustida asosiy kiritish, o`zgartirish va tanlash operatsiyalarini bajarilishini ta`minlash;
• Strukturalangan so`rovlar tili (SQL – Structured Query Language). MB strukturasini boshqarish, ma`lumotlarni boshqarish va qayta ishlashni ta`minlash;
• Namuna bo`yicha so`rovlar tili (QBE – Query By Example). MB uchun so`rovlarni vizual yaratishni ta`minlash.

MBBT dan ikki guruh shaxslari foydalanadi:

• Chekli yoki oddiy foydalanuvchilar;
• MB administratori;
• MB administratorini xizmat doirasiga quyidagi vazifalar kiradi:
• Predmet soxani tahlili va foydalanuvchilar va axborotni o‘rnini aniqlash;
• Ma’lumotlarni tuzilishini loyihalash va ularni takomillashtirish;
• Qo‘yilgan topshiriqlar va ma’lumotlarni bir butunligini ta’minlash;
• MB ni yuklash va yuritish;
• Ma’lumotlarni himoya qilish;
• MB ni tiklashni ta’minlab berish;
• MB ga murojaatlarni yig`ish va statistik qayta ishlab berish;
• MB ga ko‘p foydalanuvchilar rejimida ishlaganda, ma’lumotlarni o‘chib ketishidan himoya qilish;
• Texnik vositalar nosoz bo‘lib ishdan chiqqanda, ma’lumotlarni saqlash va qayta tiklash ishlarini bajarish;

Nazorat savollari

• 1. Ma’lumotlarni qaysi belgilari bo‘yicha sinflarga ajratamiz.
• 2. Ma’lumotlarni logik (mantiqiy ) va fizik tasvirlash.
• 3. Ma’lumot bazasini uch bosqichli arxitekturasi nima?
• 4. Ma’lumotlar bazasi administratorini asosiy vazifalarini aytib bering?

• Thank You
• for attention!