139
VII BAP. PAKETLER HÁM MAǴLIWMAT ALMASIWIN
BASQARIW USILLARI.
7.1. Paketler hám olardıń dúzilisi
Aymaqlıq esaplaw tarmaqlarında maǵlıwmat ádette, óz aldına bólim,
bóleklerde uzatıladı, olardı túrli dereklerde túrlishe paket, kadr yaki bloklar dep
ataladı. Paketlerdiń isletiliwiniń tiykarǵı
sebebi sonnan ibarat, tarmaqta ádette bir
waqıttıń ózinde bir neshe baylanıs seansı ámelge asırıladı («Shina» hám «Qalqa»
topologiyalarında), yaǵnıy túrli jup abonentler ortasında bir waqıt aralıǵında eki
hám onnan da artıq maǵlıwmat uzatıw processi bolıwı múmkin. Tek paketler ǵana
maǵlıwmat uzatatuǵın abonentler ortasında tarmaq waqtın bólistire alıwı múmkin.
Egerde barlıǵ zárúr maǵlıwmat birden úzliksiz, paketlerge bólinbesten
uzatılǵanda edi, bul jaǵdayda uzaq waqıt dawamında bir abonent tárepinen tarmaq
waqtın tolıq iyeler turıwǵa alıp keler edi. Basqa barlıq abonentler barlıq
maǵlıwmat uzatılıp bolıwın kútiwge májbúr edi, qatar jaǵdayda wonlaǵan
sekundlar hám hátte minut zárúr bolar edi (máselen, qattı diskte jazılǵan barlıq
maǵlıwmattı kóshiriw ushın) abonent huqıqların birdey etiw ushın, sonday-aq,
tarmaqqa baylanısıw waqtınshama menen teńlestiriw ushın hám barlıq abonentler
ushın maǵlıwmat uzatıwdıń integral tezligin teńlestiriwge
sonday paketlerden
(kadrlar) paydalanıladı. Paket uzınlıǵı tarmaq túrine baylanıslı, biraq ol ádette bir
neshe wonlaǵan bayttan sonday bir neshe kilobaytqa shekem shólkemlestirilgen
bolıwı múmkin. Yaǵnıy áhmiyetlisi sol, úlken maǵlıwmat massivi uzatılǵanda
tosıq hám úzilisler sebepli qáte etiw itimalı joqarı esaplanadı. Máselen, aymaqlıq
tarmaqlarǵa sáykes bolǵan bit sıyaqlı qáte bolıw itimallılıǵı úlkenligi
8
10
di,
paket uzınlıǵı 10 Kbit bolǵan
4
10
qátelikke jol qoyılıwı itimalı menen, 10 Mbit
uznlıqtaǵı massiv bolsa
1
10
itimalı menen uzatıladı. Sonday-aq,
bir neshe
megabaytlı massivde qátelikti tabıw bir neshe kilobayttan payda bolǵan pakete
qátelik tabıwǵa qaraǵanda sonsha quramalı. Qáte tabılǵanda pútin massiv
maǵlıwmattı qaytadan uzatıw yerek boladı, bul bolsa ıqsham paketti uzatıwǵa
qaraǵanda bir qansha quramalı. Úlken massiv maǵlıwmattı
qaytadan uzatqanda
140
jáne qátelikke jol qoyıw itimalı joqarı hám bul process úlken massiv bolsa sheksiz
dawam etiw múmkin. Basqa tárepten alıp qaraǵanda, baytlap (8 bit) yaki sazlap
(16 bit yaki 32 bit) maǵlıwmat uzatıwǵa qaraǵanda, paketlep maǵlıwmat uzatıw
abzallıqlarına iye, yaǵnıy tarmaqlardan paydalı maǵlıwmat ótiw arqalı, xızmetshi
maǵlıwmatlardıń kemeyiwi yesabına yerisiledi. Bul bir neshe baytqa iye bolǵan
uzınlıqtaǵı paketlerge de tiyisli bolıp esaplanadı. Sebebi tarmaqtaǵı uzatılatuǵın
hár bir paket quramında álbette tarmaq maǵlıwmat almasıwına tiyisli bolǵan,
sonday-aq, bitler bar (maǵlıwmat almasıwınıń baslaw biti, mánzil bitleri, paket túri
hám nomerin kórsetiwshi bitler hám basqa). Kishkene paketlerdiń tarmaqtan
uzatılǵandaxızmetshi maǵlıwmatlardıń qatnası keskin asıp baradı, bul jaǵjay
tarmaq abonentleri ortasındaǵı maǵlıwmat almasıwınıń integral tezligin (ortasha)
kemeyiwge alıp keledi. Paketlerdiń qandayda woptimal uzınlıǵı belgili (yaki
paketler ushın woptimal uzınlıq aralıǵı), bunday paketler tarmaq arqalı uzatılǵanda
tarmaqtıń ortasha tezligi maksimal dárejesine jetedi. Bul uzınlıq ózgermeytuǵın
uzınlıq emes, ol maǵlıwmat almasıwın basqarıw usılına, tarmaqdaǵı abonentler
sanına, uzatılatuǵın maǵlıwmat kórsetkishlerine hám bunnan tısqarı kóp
faktorlarǵa baylanıslı.
Pakettiń strukturası, dáslep tarmaqtaǵı barlıq qurılmalar qásiyetine, tańlanǵan
tarmaq topologiyasına hám maǵlıwmat uztıw orayınıń túrine, onday-aq,
sezilerli
dárejede isletiletuǵın protokolǵa baylanıslı (maǵlıwmat almasıwınıń quramı).
Juwmaqlap aytqanda hár bir tarmaqta paket uzınlıǵı ózgeshe. Biraq paket uzınlıǵın
anıqlawdıń qandayda ulıwma principleri bar, bul hár qanday aymaqlıq tarmaqtaǵı
maǵlıwmat almasıwınıń qásiyetlerinen kelip shıǵadı. kópshilik paket quramı
tiykarǵı maydan bólimlerinen payda boladı
