|
Toshkent – 2023. 52 – mavzu: Xalqaro terrorizm va terroristik tashkilotlar. Reja
|
| bet | 10/10 | | Sana | 14.12.2023 | | Hajmi | 125,71 Kb. | | #118743 |
Bog'liq hayotmTergov idoralari tomonidan aniqlanishicha mustaqillik yillarida O’zbekistondan 10dn ortiq siyosiy-diniy ekstremistik oqimlar va harakatlar noqonuniy ravishda faoliyt ko’rsatgn. Jumladan: “Hizb ut-tahrir”, “Akromiylar”, “Tablih”, “Uzun soqol”, “Vahhobiylar”, “Adolat” uyushmasi, “Islom lashkarlari”, “Tavba”, “Nur”. Ularning ba’zilari to’g’risida tergov idoralarid mavjud bo’lgan ma’lumotlrga suyanib qisqacha to’xtalib o’tamiz. “Akromiylar” guruhi 50-yillarda Farg’ona vodiysida vujudga kelgan. Oqim tashkilotchisining nomi “Mulla Akrom” nomi bilan bog’liq, ularning g’oyasi Allohni tan olish, Payg’ambarni, ota-onani, har qanday davlat boshqaruvini rad etib faqat oqim sardoriga itoat qilish. “Adolat” uyushmasi 1991-yilning boshida Namangan viloyatida faoliyat ko’rsatgan, ular viloyatdagi dinga e’tiqod qiluvchi qishloq aholisini o’ziga jalb qilib ularni huquqni muhofaza qiluvchi idora hodimlariga qarshi qilib qo’ygan. Dunyodagi eng xavfli terrorchi ekstremistik guruhlar ro’yxatida rasman AQSH davlat departamenti tomonidan kiritilgan “O’zbekiston Islom harakati” vatangadolar jinoiy uyshmasi ham bor. Bu jinoiy uyushma tashkilotlari J.Hojiyev, T.Yo’ldoshevlar hisoblanadi. Uning tarkibida minglab jangarilar, yollangan ajnabiy jinoyatchlar mavjud. “Hizb ut-tahrir” boshqa norasmiy diniy tashkilotlardan frqi shuki u hujumni avvalo fikrga qaratadi, ya’ni fikriy kurash olib borib g’oyaviy inqilobga erishadi. Mafkuraviy ta’sirni kuchaytirish uchun o’zlarining nomaqbul kurash yo’llarini 3 bosqichdan iborat deb hisoblaydilar. Birinchisi, tushuntirish ishlarini olib borish orqali ongi to’liq shakllanmagan yoshlarni tuzoqqa ilintirish, huquq tartibot idoralari, hokimliklardagi tashqi ta’sirga beriluvhi hodimlar bilan aloqani mustaxkamlash, ya’ni ularni o’z domiga tortish. Ikkinchisi, fikriy kurash orqali ommani oyoqqa turg’azish, ya’ni odamlar ongiga salbiy g’oyalarni zo’raki singdirish. Uchinchisi, manqurdga aylangan ekstremistik kuchlarni hukumatga qarshi qo’yish, begunh kishilarni qonini to’kish. Din niqobi ostida terrorchilik yo’li bilan hokimiyatni egallash. Shaxslarga diniy mafkura, g’oya qarashlar asta sekinlik bilan, y’ni o’rtacha 3 oydn 1,5 yilgacha bo’lgan vaqt mobaynida singdirish, ularni barqarorligini,3 oydn 1,5 yilgacha bo’lgan vaqt mobaynida singdirish, ularni barqarorligini, uushqoqligini ta’minlashdan iborat.
Xalqaro terrorizm nafaqat tashqi, balki ichki xavfsizlikka ham daxldor masaladir. Chunki terrorchilik tashkilotlari jangari usullar bilan hokimiyat
uchun kurashuvchi guruhlarni shakllantirish, ularni har tomonlama
rag'batlantirish va qo'lIab-quvvatlashga intiladi. Markaziy Osiyo davlatlari
uchun xalqaro terrorizmning xavfi - 1990-yilda Namangan va Andijonda,
1990-1996-yillarda Tojikistondagi fuqarolik urushi va mojarolar
davomida, 1999-yil 16-fevralda Toshkent shahrida, 1999--2001-yillarda
Qirg'izistonning Botken, O'zbekistonning Surhandaryo va Toshkent
viloyatlarida, 2004-yilning mart-aprel oylarida Toshkent shahri va
Buhoro viloyatlarida, 2004-yilning 11-13-may kunlari Andijon viloyatida
amalga oshirilgan terrorchilik harakatlari misoJida o'zini Itamoyon etdi.
Mustaqillikka erishgan O'zbekiston Respublikasi xalqaro terrorizmning
umumbashariy miqyosda xavfli ekanligini, jahon hamjumiyati bilan
birgalikda unga qarshi kurashish lozimligini jahonning nufuzli
minbarlarida e' Ion qildi. Jumladan, 0'zbekiston Respublikasi Prezidenti
Islom Karimav I993-yil 28-sentabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti
(BMT) Bosh assambleyasining 48-sessiyasida qilgan ma'ruzasida jahon
hamjamiyatining Afg'oniston muammosini izchil o'rganish va yechishga
chaqirdi. Keyinchalik 1998-yilda Prezidentimiz tashabbusi bilan tashkil
topgan «6+2» guruhining BMT rahbarligi ostida 1998-1999-yillarda olib
borgan faoliyati Afg'onistondagi terrorchilikka qarshi kurashda katta
ahamiyatga ega bo'Jdi. Bu guruh Afg'oniston bilan chegaradosh 6 davlat:
Xitoy, O'zbekiston, Pakiston, Eron, Tojikiston, Turkmaniston va mintaqa
tashqarisidan ta'sir ko'rsatib turgan ikki davlat - AQSH va Rossiya
vakillaridan tashkil topgan edi.
Yurtboshimizning J999-yilda Yevropa xavfsizlik va hamkorlik
tashkilotining (EHHT) Istanbul (Turkiya)da bo' lib o'tgan sammitda,
2000-yilning 7-8 sentabr kunlari Nyu-Yo'rkda bo'lib o'tgan BMT
bosh assambleyasining «Mingyillik Sammiti»da BMT tuzilmalarida
terrorizmga qarshi kurash xalqaro markazini tuzish taklifiga hamohang
tarzda 2001-yilning 28-sentabrida BMT doirasida terrorizmga qarshi
kurash qo'mitasi tuzildi. O'zbekistonning AQSH chegaraligida tashkiJ
etilgCln xalqaro terrorizmga qarshi kurash borasida AQSH harbiy havo
kuchlarining trasport va vertalyotlariga Afg'onistonda qidiruv-qutqaruv va
insonparvarlik yordamini amalga oshirish uchun havo hududi (xonabod
tumani)ni ochib, terrorizmga vaqtinchalik foydalanishga topshirdi .
O'zbekistonning xalqaro terrorizmga qarshi olib borayotgan
siyosatining maqsadi mintaqada global miqyosda tinchlik, barqarorlikni
saqlash, mamlakat mustaqilligi va ravnaqi, xalqning erkin-farovon
hayotini ta'minlashdir. Respublikamiz terrorizmga qarshi qaratilgan
ko'plab xalqaro shartnomalarni - hozirgal{a BMTning 12 ta, Yevropa
Kengashi doirasida esa 7 ta xalqaro shartnomalarni irnzoladi. Bulardan
tashqari, O'zbekistonning xalqaro terrorizmga qarshi kurashdagi ishtiroki
mintaqaviy tashkilotlardagi faoliyatida ham namoyon bo'lmoqda.
Jumladan, O'zbekiston Yevropa Xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti
(YEXHT), Markaziy Osiyo hamkorligi tashkilotj (MOHT) va boshqalar.
O'zbekistonning bunday tashkilotlardagi ishtiroki, tashabbusi, global
xavfsizlik va barqarorlikni ta'minlashda davlatimizning tutgan o'rni
muhim ekanligini tasdiqlaydi. Terrorizmga qarshi kurashda 2000-yilda
«Terrorizmga qarshi kurash to'g'risida»gi Qonunning 4-moddasida
terrorizmga qarshi kurashning asosiy prinsiplari aniq ko'rsatib berilgan.
Ular quyidagilardan iborat:
-qonuniylik;
- shaxs qonunlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarining ustuvorligi;
-terrorizmning..oldini..olish.. choralari ustuvorligi;
-jazoning…muqarrarligi;
- terrorizmga qarshi kurashning oshkora va nooshkora usullarining
ustuvorligi;
- jalb etiladigan kuchlar va vositalar tomonidan terrorchilikka qarshi
o'tkaziladigan operatsiiyaga rahbarlik qilishda yakkaboshchilik.
Terrorizmning oldini olishda davlat organJari, fiJqarolaming o'zo'zini boshqarish organlari hamda jamoat birlashmalari bilan birgalikda
profilaktik chora-tadbirlar o' tkazish orqali amalga oshiriladi. Bu
harakatlarda quyidagilar taqiqlanadi:
-terrorizmni..ta'qib..qilish;
- terrorchilik guruhlari va tashkilotlarini tu?.ish hamda ulaming
faoliyat kO'rsatishi;
- terrorchilik faoliyatiga daxldor bo'igan yuridik shaxslarni, ulaming
bo' linmalari va vakolatlarini akkreditatsiya qilish, ro'yxatdan o'tkazish va
ulaming faoliyat ko'rsatishi;
- terrorchilik faoliyatiga daxldor chet eI fuqarolari hamda fuqaroligi
bo'imagan shaxslarning O'zbekiston Respublikasiga kirishi;
- tayyorlanayotgan yoki sodir etilgan terrorchilik harakatlariga oid
ma'iumotiar va fikrlami yashirish.
Ushbu qonunga binoan O'zbekiston Respublikasida quyidagi davlat
organlari terrorizmga qarshi kurashni amalga oshiradi: jumladan,
O'zbekiston Respublikasi MilIiy xavfsizlik xizmati, O'zbekiston
Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Davlat Bojxona qo'mitasi, Mudofaa
va Favqulodda variyatlar vazirliklari kiradi. Terrorizmga qarshi kurashda
ishtirok etayotgan davlat organJarining faoliyatini muvofiqlashtirish
hamda terrorchilik faoliyatining oJdini olish, uni aniqiash, unga chek
go'yish va uning oqibatlarini minimallashtirish borasida hamkorlikda
harakat qilishlarini ta'minJash O'zbekiston RespubJikasi Milliy xavfsizlik
xizmati tomonidan amalga oshiriJadi. Bunda ishtirok etadigan har
bir davJat organJarining vakilJari ham ko'rsatib o'tilgan. Terrorchilik
harakatlarini bartaraf etishda, birinchi navbatda, ahali hayoti havf ostida
golsa hamda moddiy va ma'naviy boy! iklami saq lab qolish maqsadida
kuch ishlannaslik uchun muzokaralar olib borish mumkin. Bunda ruxsat
etilgan shaxslargina muzokara olib boradilar. Muzokaralar terrorchilar
harakatining ishtirokchilari tomonidan ijobiy hal bo'lmasa, ya'ni ular o'z
harakatlarini to'xtatishga rozi bo'lsaJar, shuningdek, fuqarolar hayotiga
xavf mavjud bo'lsa hamda moddiy va ma'naviy boyliklaming yo'q
bo'iishi aniq saqlanib turgan paytda, ularni quroIsizlantirish va yo'q qiJish
uchun zarur choralar ko'riladi. Har qanday terrorchilik harakati muayyan
hududda yuz beradi. Terrochilikka qarshi operatsiya o'tkaziladigan
zonaning chegaralari terrorchilikka qarshi operatsiya o'tkazish rahbarlari
tomonidan belgilnadai. Bunda hududning chegaralarini belgilashda uning
sharoiti, geografik tuzilishi, inshootlar, o'ta muhim obyektlaming mavjud
va mavjud emasligi, terrorchilik harakatlarining ko'lami va xavfsizlik
darajalari e'tiborga olinadi. Terrorchilik harakatiga qarshi kurash olib
borilayotgan paytda kurashayotgan shaxslarga qonunga binoan quyidagi
huquqlar beriladi:
- zaruriyat tug'ilganda ko'chada harakatlanuvchi transport vositalari
hamda yo'lovchilar harakatini cheklash va taqiqlash;
- transport vositalarini ayrim hududlarga va obyektlarga kiritmaslik,
hatto, chet el diplomatik vakolatlarining konsullik transportlari ham;
- aholini xavfli deb topilgan hududlardan, korxona, uy, bino, va
boshqa obyektlardan chiqarib yuborish;
- jismoniy shaxslarning shaxsini aniqlash uchun ushlab turish;
- terrorchilikka qarshi operatsiya o'tkazayotgan shaxslaming qonuniy
talabini bajarmagan, terrorchilik harakati sodir bo'layotgan hududga
suqilib kirishga uringan yoki shunday harakatlar sodir etayotgan shaxslarni
ushlash va tegishli organlarga olib borish;
-- kechiktirish kishiiar hayotiga xavf solayotgan bo'lsa, terrorchilik
harakati ishtirokchilarini ta'qib qilib, istagan paytda bino, korxona, ish
joyi, uy va boshqa joylarga moneliksiz kirish;
- tenorchilar harakatiga qarshi kurash olib borayotgan hududdan
chio,uyotgan yoki kirayotgan transport vositalarini, jismoniy shaxslal11i
tekshirish;
- zaruriyat tug'ilganda, jismoniy shaxslarning aloqa va transport
vositalaridan foydalanish (bunga chet el diplomatik vakolatxonalari
xodimlarining aloqa va transport vositalari kirmaydi). Terrorchilikka qarshi
kurashda mavjud bo'igan qurol va tehnikalardan foydalanish mumkin.
Terrorizmga qarshi kurash jarayonida ommaviy axborot vositalari bilan
hamkorlikda ish olib boriladi. Shu bilan birga quyidagi ma' iumotiaming
tarqalishiga yo'l qo'yilmaydi. lumladan:
- terrorchilik harakatini bartaraf etish va yo'q qilish uchun maxsus
texnika usullari va taktik yondashish jarayoni;
- o'tkazilayotgan operatsiyani qiyinlashtirib qo'yadigan, jismoniy
shaxslar hayoti va sog'lig'iga xavf tug'diradigan ma'iumotlar;
- terrorchilik harakatlariga xayrxohlik bildiradigan;
- terrorchilik harakatini bartaraf etishda faoliyat kO'rsatayotgan va
ularga yordamlashayotgan shaxslar haqidagi ma' lumotlardir.
Mam1akat barqarorligi, aholining tinch va farovon hayotining
buzilishiga qarshilik ko'rsatuvchi shaxslar huquqiy va ijtimoiy himoya
qilinadi. Bu haqda «Terrorizmga qarshi kurash haqida»gi Qonunning
25, 26, 28-bandlarida ko'rsatib o'tilgan. Demak, terroristik harakatlar
va ular olib kelishi mumkin bo' lgan oqibatlaming olidini olish uchun
sergak bo' lish, atrof muhitga e'tibor bilan qarash muhim ahamiyat kasb
etadi. Mabodo shubhali buyumlar aniqlanganda ularga tegmaslik, joyidan
qo'zg'atmaslik, ko'tarmaslik, ichini ochmaslik lozim. Zudlik bilan tegishli
organlariga xabar berish kerak.
Foydanalanilgan adabiyotlar:
Islom Abdug’anievich Karimov “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida va xafsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari”. “O’zbekiston” – 1997.
“Terrorizmga qarshi kurash to’g’risidagi” qonun 2000-yil.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning II chaqiriq Oliy Majlisning uchinchi sessiyasida so’zlagan nutqi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning “Shanxay hamkorlik Tashkiloti”idagi bayonoti. 2001-yil 11-sentabr.
www.lex.uz
www.Wikipedia.org
E’tiboringiz uchun Rahmat!
|
| |
