|
Sinusoidal elektr yurituvchi kuch hosil qilish
|
| bet | 5/9 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 1,92 Mb. | | #141884 |
Bog'liq Mukhayyo Ismoilova induvidual loyiha(N-5) Sharofiddin Abdujabborov fullstack, 5-, 3- bo’lim. Transport vositalarini ekspluatatsion xususiyatlari-fayllar.org, 8bff5b3f-a63d-4054-9872-701fe8823fc6, mustaqil ish varag\'i, жинияз атында ы Н кис м млекетлик педагогикалы институты, 1. Arab xalifaligining tashkil topishi Arab xalifaligi davrida M, 7 mavzu jismoniy madaniyatning jamiyatdagi vazifalari va shakll-fayllar.org, 14 biokimyo tutor, 1-mavzu Falsafa va uning jamiyat hayotidagi roli., 32-мактаб (2)2.1 Sinusoidal elektr yurituvchi kuch hosil qilish
0‘zgaruvchan tokka oid umumiy tushunchalar Sanoatda o‘zgaruvchan tokdan foydalaniladi. 0‘zgaruvchan tok o‘zgarmas tokka nisbatan bir qancha afzalliklarga ega. Birinchidan, o‘zgaruvchan tokni ishlab chiqaradigan generatorlaming FIK ancha yuqori. Ikkinchidan, o‘zgaruvchan tok kuchlanishini transformatorlar orqali o‘zgartirilganda tok kam isrof bo'ladi, bundan tashqari, o‘zgaruvchan tok dvigatellari sodda tuzilgan. Yo‘nalishi va kattaligi ma’lum vaqt ichida o‘zgarib turadigan tokka o‘zgaruvchan tok deyiladi. Agarda uning oniy qiymati va yo'nalishi teng vaqt oralig‘ida (davriy) takrorlansa (o'zgarsa), unda davriy o'zgaruvchan tok deyiladi. Barcha ishlab chiqariladigan mahsulotlar kabi elektr energiyasining ham sifat ko‘rsatkichlari mavjud. 0‘zgaruvchan tokning sinusoidalligi mana shu sifatni aniqlovchi ko‘rsatkichlardan biridir. Umuman olganda, faqat sinusoidal shaklda o‘zgaradigan tokgina emas, balki boshqa shaklda, masalan, uchburchak shaklida o‘zgaradigan tok ham o‘zgaruvchan tok deyiladi. Bunda tok kattaligi faqat davriy ravishda o‘zgarishi lozim. Hisoblash texnikasida, radio-teleapparaturalarda arrasimon, to‘rtburchak shaklidagi o‘zgamvchan tokdan foydalaniladi: 0‘zgaruvchan tokning oniy qiymati i harfi bilan belgilanadi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:
/ = / max sin ( « / + (p)>
bu yerda: /max — o‘zgaruvchan tokning eng katta (amplituda) qiymati;
Sinusoidal tokning to‘la takrorlanish vaqti davr deyiladi va Fharfi bilan belgilanadi (1.1- rasm). Davr graduslarda yoki sekundlarda 0‘lchanadi. Davrga teskari kattalik o'zgaruvchan sinusoidal tokning chastotasidir:
II-bob. 1.1-rasm
[f] = 1/s = Gers yoki 1/s = Hz.
Chastota o'zgaruvchan tokning o‘zgarish tezligini ifodalovchi kattalik bo‘lib, 1 sekunddagi tebranishlar soniga teng. Sinusoidal tokning oniy qiymati ifodasiga burchak chastota kiritilgan. Bu kattalik chiziqli chastota orqali quyidagicha ifodalanadi:
Davriy chastota amalda burchak chastota deb ataladi va bu o‘zgaruvchan funksiyalar vektorlarining burchak tezligini anglatadi. Ma’lumki, burchak tezlik vaqt ichida vektor burilish burchagi va shu vaqtning nisbati bilan aniqlanadi:
Ya’ni t vaqt ichida vector burchakka buriladi.
Sanoatda tok chastotasi 50 Hz ga teng bo'lgan tokdan foydalaniladi. Xalq xo‘jaligining ba’zi tarmoqlarida boshqa
II-bob. 1.2-rasm
chastotali toklardan ham foydalaniladi. Tok chastotasi bir chastotadan boshqasiga o'zgartirgichlar yordamida o‘zgartiriladi. Yuqorida aytib o‘tganimizdek, (co • t + 9 ) sinusoidal kattalik joriy vaqt onida (paytida) sinusoidal funksiyaning qiymatini aniqlaydi. Ifodadagi t = 0 bo‘lganda sinusoidal funksiya kattaligini boshlang‘ich faza (holat) cp aniqlaydi. Boshlang‘ich faza yoki boshlang‘ich burchak cpdeb ataluvchi bu kattalik sinusoidal funksiyalar ustida algebraik hisoblashlar olib borganda muhim ahamiyatga ega. Sinusoidal funksiyalar ustida qo'shish, ayirish, ko‘paytirish va boiish amallari bajarilganda boshlangich burchakni albatta nazarga olmoq kerak.
Sinusoidal funksiyalarning faza siljishi. Ikki, bir chastotali sinusoidal funksiyalarning boshlangich burchagi har xil boisa, bu funksiyalarning boshlangich fazalari bir-biriga nisbatan siljigan boiadi, ulaming ayirmasi fazalar siljishi deyiladi (1.2- rasm). Fazalar siljishi miqdor jihatdan funksiyalar boshlangich fazalarining ayirmasi bilan aniqlanadi.
Masalan, agar h = 7max • sin (co * r + cp ,), /2 = /max2 * sin
V = (p * cp)
Fazalar siljishi ikki yoki ikkidan ko‘p sinusoidal funksiyalar fazalarining o‘zaro siljishini xarakterlaydi. 0 ‘zgaruvchan tokning oniy qiymatini (kuchlanish, EYK va hokazolarni) odatdagi elektr o‘lchash asboblari (ampermetr, voltmetr) yordamida oMchab boMmaydi, chunki o‘zgaruvchan tokning qiymati sekundiga 100 marotaba, ya'ni 50 Hz chastota bilan o‘zgarib (tebranib) turadi. Shuning uchun hisoblashlarda o‘zgaruvchan toklar nazariyasida uning haqiqiy yoki ta’sir etuvchi qiymati kiritilgan. 0 ‘zgaruvchan tokning haqiqiy qiymati o‘zgarmas va o‘zgaruvchan toklar qarshiliklari bir xil boMganda maMum bir vaqtda ajralib chiqadigan issiqlik miqdorini tenglashtirish orqali aniqlanadi. / o‘zgarmas tok o‘tganda, R qarshilikda t vaqt davomida ajralib chiqqan issiqlik miqdori:
Q = I 2 Rt
|
| |
