Toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali di 11-21 guruh talabasining elektronika va sixemalar fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI DI 11-21 GURUH TALABASINING ELEKTRONIKA VA SIXEMALAR FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Nishonov zarif

4- MUSTAQIL ISH

Boshqariluvchi to’g’rilagichlar

• Reja:
• 1.Tiristorlarda boshqariluvchi to‘g‘rilagichlar. 2.Boshqarish fazaimplus usuli. 3.Tiristorli boshqaruvchi to‘g‘rilagichning sxemalari.

Tiristorli bevosita chastota o‘zgartkichlarda tarmoqdan kelayotgan o‘zgarmas chastotali va kuchlanishning haqiqiy qiymati o‘zgarmas bo‘lgan o‘zgaruvchan tok kuchlanishi bevosita oraliq o‘zgartkichlarsiz chastota va kuchlanishining haqiqiy qiymati rostlanuvchan o‘zgaruvchan tok kuchlanishiga o‘zgartiriladi.

• Tiristorli bevosita chastota o‘zgartkichlarda tarmoqdan kelayotgan o‘zgarmas chastotali va kuchlanishning haqiqiy qiymati o‘zgarmas bo‘lgan o‘zgaruvchan tok kuchlanishi bevosita oraliq o‘zgartkichlarsiz chastota va kuchlanishining haqiqiy qiymati rostlanuvchan o‘zgaruvchan tok kuchlanishiga o‘zgartiriladi.
• Bevosita TChO‘ning ishlash prinsipini shu o‘zgartkichning bir fazali sxemasi asosida ko‘rib chiqamiz (9–rasm). Bu sxema o‘zgarmas tok tiristorli o‘zgartkichning reversiv nol sxemasidan iboratdir. Agar chap guruh tiristorlariga ochilishi uchun signal berganimizda, yuklanish Zyuk dan kuchlanish nol nuqtaga nisbatan musbat ishorali bo‘ladi va uning o‘rtacha qiymati Uюк Uюк0 cos bo‘lib, bu yerda tiristorlarning boshqarish burchagi; Uюк0  boshqarish burchagi  0 bo‘lgandagi yuklanish Zyuk dagi kuchlanish.
• 9– rasm. Bir fazali bevosita TChO‘ning sxemasi

Endi o‘ng guruh tiristorlariga boshqaruv signallarini berib ochganimizda, chap guruh tiristorlari yopilib Zyuk dagi kuchlanishning ishora-si manfiy bo‘ladi. Agar boshqaruv impulslarini goh u goh bu guruh tiristorlariga davriy ravishda yuborib turganimizda, yuklanishdagi kuchlanishning ishorasi ham mos ravishda o‘zgarib turadi. Shunday qilib, yuklanishda chastotasi tarmoq chastotasidan farqli (unga teng yoki undan kam) chastotali o‘zgaruvchan kuchlanish hosil qilamiz. Boshqaruv impulslarning ketma – ketlik davrini o‘zgartirib Uyuk ning chastotasi boshqariladi, agar boshqaruv burchagini o‘zgartirsak Uyuk ning o‘rtacha qiymati rostlanadi.

• Endi o‘ng guruh tiristorlariga boshqaruv signallarini berib ochganimizda, chap guruh tiristorlari yopilib Zyuk dagi kuchlanishning ishora-si manfiy bo‘ladi. Agar boshqaruv impulslarini goh u goh bu guruh tiristorlariga davriy ravishda yuborib turganimizda, yuklanishdagi kuchlanishning ishorasi ham mos ravishda o‘zgarib turadi. Shunday qilib, yuklanishda chastotasi tarmoq chastotasidan farqli (unga teng yoki undan kam) chastotali o‘zgaruvchan kuchlanish hosil qilamiz. Boshqaruv impulslarning ketma – ketlik davrini o‘zgartirib Uyuk ning chastotasi boshqariladi, agar boshqaruv burchagini o‘zgartirsak Uyuk ning o‘rtacha qiymati rostlanadi.
• Sanoat qurilmalari elektr yuritmalarida bevosita TChO‘larning uch fazali nol sxemalari ko‘proq qo‘llaniladi va uning prinsipial sxemasi 10–rasmda tasvirlangan. Iishchi tiristorlarning soni 18 ga teng. Bevosita TChO‘ning uch fazali ko‘prik sxemali variantda esa ishchi tiristorlarning soni 36 ga teng (11– rasm). O‘rta va katta quvvatli o‘zgaruvchan tok elektr yuritmalarida ushbu sxemali bevosita TChO‘ ning ishlatilishi iqtisodiy va ekspluatasion
• 10–rasm. Uch fazali nol
• sxemali bilvosita TChO‘
• sxemasi