Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

1 
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan 
va innovatsiyalar vazirligi 
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti 
 
Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion 
texnologiyalar va tizimlar fanidan 
 
 
Mustaqil ish
 
 
 
 
Guruh: MBDA-76 
Bajardi: Eshmuminov N 
Qabul qildi: Bekmurodov U 
 
 
Toshkent – 2023
 

2 
KATTA MA’LUMOTLARNI QAYTA ISHLASH 
TEXNOLOGIYALARI

Reja: 
1. Katta hajmli maʼlumot va katta maʼlumotlarning tasnifi. 
2. Big data va 
tahlil qilishning asosiy usullari
. 
3. “Deep learning” va Sunniy neyron tarmoqlari. 
 

3 
Katta hajmli maʼlumot va katta maʼlumotlarning tasnifi 
Katta hajmli maʼlumot (inglizcha: Big data) — katta hajmdagi 
ma´lumotlarga nisbatan qo´llanadigan termin hisoblanadi(odatda terabayt, 
ekzabayt va petabaytlar darajasida). Ushbu ma´lumotlarni amaldagi va yangi 
yaratilayotgan texnologiyalar yordamida to´plash, 
taqsimlash
, o´zgartirishlar 
kiritish, 
tahlil qilish
, saqlash va vizual shaklda tasvirlash imkoni bo´lishi kerak. 
Ma´lumotlar miqdorining tez o´sishiga so´nggi yillarda kuzatilayotgan texnologik 
taraqqiyot va buning natijasi hisoblanmish mashina tomonidan yaratilayotgan 
ma´lumotlarning ko´payib borishi sababchidir. RFID-texnologiyasining keng 
tarqalishi, elektron transaksiyalarning moliya sohasida keng qo´llanilishi, ilmiy-
tadqiqot muassasalarining to´plagan 
natijalari
, web-texnologiyalarining keng 
tarqalishi, telekommunikasion tizimlardagi protokollar shular jumlasidandir. Big 
Data aslida ilmiy-tadqiqotga aloqador sohalarda avvaldan ham mavjud bo´lgan 
bo´lsa-da, lekin so´nggi yillardagina ushbu fenomen ko´proq tilga olinadigan 
bo´ldi. 
Buning sababi shundaki
, katta miqdordagi ma´lumotlarni tahlil qilish endi 
iqtisodiy tashkilotlar tomonidan ham keng qo´llanila boshlanishi va buning 
oqibatida ma´lumotlar tahlilining raqobatbardoshlikni oshirish va samaradorlikni 
kuchaytirish kabi muhim masalasarda asosiy o´rinni egallaganidir. Big Data 
odatiy Bosh Informasion Mutaxassis (Chief Information Officer - CIO) uchun 
qo´shimcha vazifalar va talablar yaratishdan tashqari, yangi Ma´lumot 
Boshqaruvchisi (Data Steward) va Ma´lumot bo´yicha mutaxassis (Data Scientist) 
kabi 
kasblarning 
paydo 
bo´lishiga 
olib 
keldi. 
Dunyoda raqamlangan ma'lumotlar hajmi #ekponent bo'yicha o'sib bormoqda. 
IBS kompaniyasining ma'lumotlariga 
qaraganda
, 2003-yilda 5 eksabayt(1 
eksabayt - 1 milliard gigabayt) ma'lumot yig'ilgan ekan. 2008-yilda u 0.18 
zettabayt(1 zettabayt = 1024 eksabayt) gacha, 2011-yilga kelib 1.76 zettabayt, 
2013-yilda 4.4 zettabaytgacha yetibdi. 2015-yilning mayida dunyoda yig'ilgan 
raqamlanga ma'lumotlar hajmi 6.5 zettabaytdan oshib ketibdi. 2020-yilga kelib 
insoniyat 
40-44 
zettabayt 
raqamli 
ma'lumot 
hosil 
qilar 
ekan. 

4 
IBS mutaxassislarining fikriga ko'ra, 2013-yilda yig'ilgan ma'lumotlar 
massivining atiga 1.5%i qandaydiy axborot qiymatiga ega bo'lgan ekan. 
Baxtga 
qarshi
, hozir dunyoda katta ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari bo'lib, 
ular yordamida juda katta ma'lumotlar massividan insonlarga kerak, qiziq bo'lgan, 
foydali 
ma'lumotlarni 
ajratib 
olish 
mumkin 
bo'ladi. 
Ushbu maqolada Big Data(katta ma'lumotlar)ning 8 eng asosiy atamalari va ular 
haqida qisqacha tushunchalar beriladi.