BOB.Maktabgacha taʼlimda matematik tasavvurlarni shakllantirishda zamonaviy taʼlim texnologiyasi

Download 113.26 Kb.
bet	5/7
Sana	11.05.2023
Hajmi	113.26 Kb.
	#58391

Bog'liq
muqaddas1
Презентация1, barchin ijtimoiy , 5-Amaliy mashg’ulot, 6-Amaliy Mashg\'ulot, 1 самостоятельный., Умида Мой город., Mavjuda essey 1, Boronova ijt mus tal 2, Faxriddin akt1, 1Elementar piramida, Sevara yvt, 2- mavzu. Sinf rahbarining o‘quv faoliyati samaradorligini oshir (1), 2- mavzu. Sinf rahbarining o‘quv faoliyati samaradorligini oshir, Maftuna Fiziologiya1

2.BOB.Maktabgacha taʼlimda matematik tasavvurlarni shakllantirishda zamonaviy taʼlim texnologiyasi 2.1.Oʻrta guruh bolalarida matematik tasavvurlarni shakllantirish texnologiyasi Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida matematik tasavvurlarni shakllantirish materialini ta’lim faoliyatlariga taqsimlashda bolalarning bilim va ko‘nikmalariga, ularning tayyorligiga e’tibor berish lozim. Tarbiyachi o‘z nutqiga alohida e`tibor berishi kerak. Maxsus terminlarni to‘g‘ri qo‘llay bilish katta ahamiyatga ega. Masalan: son va raqam tushunchalarini aralashtirib yubormaslik kerak. «Qaysi son katta, qaysinisi kichik» deb so‘raladi (qaysi raqam katta» -deyish mumkin emas). Shartli o‘lchovlardan foydalanishda «Bu yerda necha o‘lchov» emas, «Necha o‘lchovni qo‘yib olishga teng» - deyish kerak. Metodik ko‘rsatmalarda uchraydigan ayrim maxsus terminlarni («klassifikatsiya», sonlarning miqdoriy tarkibi) tarbiyachi bolalarga tushintirishda ishlatmasligi,tarbiyachining nutqi bolalarga tushunarli bo‘lishi, tushuntirish hissi mazmunli, ifodali bo‘lishi kerak. Ta’limiy faoliyatda hamma bolalarning faol ishtirok etishlariga erishish maqsadida har bir bolaning oldida tarqatma materiallar bilan bir qatorda signalli kartochkalar bo‘lishi tavsiya etiladi. Agar o‘rtog‘ining javobi to‘g‘ri bo‘lsa, yashil kartochka, noto‘g‘ri bo‘lsa qizil kartochka, o‘rtog‘ining javobi uni qoniqtirmasa (o‘rtog‘ining javobini to‘ldirmoqchi bo‘ulsa) ko‘k kartochkani ko‘rsatishlari lozim. Bunda hamma bolalar o‘rtoqlarining javoblarini diqqat bilan eshitishga harakat qiladilar, intizom ham buzilmaydi. («Men javob beray», «noto‘g‘ri» degan qichqiriqlar bo‘lmaydi). Tayyorlov guruhida ishni tayyorlashdan .Hayotning uchinchi yilidagi bolalarning har qanday faoliyati bunday g'oyalarni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratadi. Shu bilan birga, tartibga solinadigan o'yin-sinflar jarayonida "ko'p - bir", "bir - ko'p", "ko'p - oz", "kam - ko'p" kabi individual tushunchalarni ularning tarkibiy qismi (sinflar) sifatida ko'rib chiqish mumkin. tashqi dunyo bilan tanishish, loyihalash, modellashtirish va boshqalar uchun). Matematik mazmunga ega bo'lgan bunday sinflar bolalarning kichik kichik guruhlari (6-8 kishi) bilan o'tkaziladi. Bundan tashqari, bu holatlarda ular asosiy kasblar kontekstiga organik ravishda kiritiladi. Bunday sinflarga qo'yiladigan muhim talab - bu dastur materialining qat'iy dozasi, kontentning mavjudligi va bolalar uchun jozibadorligi, ularning faol o'yin tabiati. Bolalarni ob'ektlarning miqdori, o'lchami, rangi, shakli bilan tanishtirish bo'yicha ishlarni tashkil etishda bir necha bosqichlar ajratiladi, ular davomida bir qator umumiy didaktik vazifalar ketma-ket hal qilinadi. Kerakli: Bolalarni kattalarning harakatlarini ob'ektlar bilan kuzatishga o'rgating, bu harakatlar qanday tavsiflanganligini tinglang; Bolalarni tarbiyachi bilan birgalikdagi harakatlarda faol ishtirok etishga jalb qilish, bir hil ob'ektlar guruhlarini tuzish, harakatlarni tegishli so'zlar bilan kuzatib borish, ularning nutq faolligini rag'batlantirish; Bolalarni ob'ektlarning xususiyatlarini nomlashni taklif qiling, o'qituvchidan keyin aytilgan narsalarni takrorlang (ob'ektlarning miqdori, hajmi, shakli, rangi haqida). Shunday qilib, miqdor haqida elementar g'oyalarni shakllantirish uchun idrok va nutqni rivojlantirish uchun sharoit yaratish muhimdir. O'yin darslari jarayonida o'qituvchi bolalarni ob'ektlarning turli guruhlarini ko'rib chiqishga, ularning muhim xususiyatlarini (rangi, shakli, o'lchami) sezishga o'rgatadi; bir hil ob'ektlarni ko'rsatilgan belgilarga ko'ra guruhlang, "ko'p - bitta", "bitta - ko'p", "ko'p - oz", "kam - ko'p" tushunchalaridan foydalangan holda ularning sonini nomlatishimiz mumkin.Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni o‘qitish o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Maktabgacha ta`lim yoshida yechilishi kerak bo‘lgan vazifalar hal qilinmasa, maktabda o‘qitish muvaffaqiyatli bo‘lmaydi. Bu vazifalardan biri aniq bilimlar va tafakkur usullaridan abstrakt bilim va usullarga o‘tishdan iborat. Bu xil o‘tish saviyasi, ayniqsa, matematika o‘qitish uchun zarurdir. Bunday saviyaning bo‘lmasligi yoki yetarli bo‘lmasligi ikki tomonlama qiyinchilikka olib keladi. Bir tomondan, maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalar ko‘pincha maktabga mavhum matematik usullarni egallagan holda keladilar, bularni bartaraf qilish juda qiyin bo‘ladi. Ikkinchi tomondan, bolalar maktabda abstakt bilimlarni egallar ekanlar, ko‘pincha ularning asl mazmunini tushunib yetmagan holda o‘zlashtiradilar. Shuning uchun ham aniq shart-sharoitlarda matematik bilimlarning qo‘llanish imkoniyati juda cheklangan bo‘ladi. Shu sababli maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni o‘qitishning muhim vazifasi matematik abstraktlashlar bilan konkret borliq orasidagi bog‘lanishni ta’minlaydigan bilim va harakatlarning oraliq saviyasini shakllantirishdan iborat bo‘lishi kerak. Tekshirishlar shuni ko‘rsatmoqdaki, maktabgacha yoshdagi bolalarga matematika o‘qitishda o‘tish saviyasi mazmuni quyidagilardan iborat: Birinchidan, shunday faoliyat va masalalarni o‘zlashtirish kerakki, ularda matematik operatsiyalarni qo‘llashning zarurligi bolalarga yaqqol ko‘rinib turadi. Bu, bir tomondan, bolaning amaliy faoliyati bilan bevosita bog‘liq (tenglashtirish, taqqoslashga oid) masalalar, ikkinchi tomondan, ularga shunday shartlar kiritiladiki, bunda mazkur masalalarni matematik vositalardan foydalanmay turib (masalan, fazoda ajratib qo‘yilgan ikki to‘plamni amalda tenglashtirish) amalga loshirish mumkin bo‘lmaydi. Ikkinchidan, muhitning shunday munosabatlarini ajratish kiradiki, bu munosabatlarning qo‘llanishi bolaga konkret buyumlardan matematika obyektlarga o‘tish (masalan, buyumlarni ma’lum belgilari bo‘yicha guruhga kiritish va shu asosda to‘plam munosabatlarini, qism- butun munosabatlarni hosil qilish) imkonini beradi. Tekshirish natijalari shuni ko‘rsatadiki, matematik operatsiyalar maktabgacha yoshda o‘zlashtirilgan shunday masalalar va munosabatlar asosida kiritilsa va karta ishlansa, matematikani egallash samarali bo‘ladi. Masalan:1. Bir necha o‘yinchoq ichidan shunga (namunaga) o‘xshashini tanlab olish. Pedagog stol ustiga matryoshkani, qo‘g‘irchoqni, quyonchani qo‘yadi. So‘ngra «sehrli qopcha» ichidan bitta o‘yinchoqni oladi va stol ustiga huddi shunga o‘xshash o‘yinchoqni topishni taklif qiladi. 2. Rangi, o‘lchami yoki shakli bir xil bo‘lgan 2-3 ta predmetlar(matryoshkalar, kubiklar, shariklar, koptoklar) orasidan huddi shu rang, o‘lcham,shakldagi predmetni tanlab oladi. Bola toshpiriqni bajargach, tanlab olgan o‘yinchog‘ining nomini va har ikkala o‘yinchoq uchun umumiy (mushtarak) bo‘lgan belgini aytishi kerak. Agar kichkintoy xato qilsa, pedagog unga savollar beradi: “Bu nima?”, “Sen shu o‘lchamdagi (rangdagi) kubikni (matryoshkani) oldingmi?”, “Kubiklarni ustma-ust qo‘y!”Pedagog olinishi lozim bo‘lgan predmetni ko‘rsatishi mumkin: «Mana bu kubikni olish kerak. Ko‘rdingmi, u xuddi mana shu rangda». Namunaga o‘xshash bir necha predmetni topish. «Shu (ko‘k) rangdagi hamma kubiklarni mana bu qutichaga sol!» Hamma kichkina matryoshkalarni mana bu qutichaga sol! Tarbiyachi ta`limiy faoliyat oxirida: «Sen qutichaga qanday matryoshkalarni solding?» - savolini beradi.Bolalarga predmetlarni guruhlarga qarab ajratish topshiriladi. Predmetning quyidagi belgilari aytiladi: predmetning nimaga kerakligi (bu qurilish materiali, undan qurish mumkin; bu mo‘yqalam, u bilan rasm solinadi va hokazo), rangi, o‘lchami.Pedagog kundalik hayotiy vaziyatni tashkil qiladi yoki undan foydalanadi, bunda bitta bola yoki bir necha bola predmetlarni tanlab oladi yoki guruhlarga ajratadi. Masalan: qurishda ishlatilishi mumkin bo‘lgan hamma materiallarniyashikka solish, qo‘g‘irchoqlarni esa tokchaga terib qo‘yish, rasm soladigan barcha mo‘yqalamlarini yig‘ib stakanchalarga, lattachalarni esa qutichaga solish, bitta setkaga hamma katta koptoklarni, boshqasiga esa kichkina koptoklarni solib qo‘yish. Oldin bolalar predmetlarni bitta belgisiga qarab, keyinroq esa ikkita belgisiga qarab tanlab olalilar. («Barcha qizil g‘ishtchalarni tanlab ol!»). Har gal kichkintoylardan biri predmetlar qanday umumiy belgi asosida guruhga birlashtirilganligini, o‘zi nima qilganligi va nima uchun shunday qilganligini aytish muhimdir. Bunday qilish bolalarni ongli harakat qilishga o‘rgatadi. Bunday mashqlar natijasida bolalar hatto bitta umumiy belgisi bo‘lgan turli xil predmetlarini ham bir guruhga birlashtirish mumkinligini tushuna boshlaydilar. Endi ular mazkur guruhga mansub predmetlarning 12 ta umumiy belgisini ajratib ko‘rsata oladilar. Mavzuga doir o’yin texnologiyasi: “O‘rnini top”.O‘yin qoidasi: Bolalar ikki guruhga bo‘linib turadilar. O‘rtaga doira shakli chizilgan bo‘lib, ichiga uzun, kalta, yo‘g‘on, ingichka buyumlar aralash qo‘yilgan. Tarbiyachi ko‘rsatma berish bilan 1-guruh bolalari yo‘g‘on, ingichka buyumlarni, 2-guruh bolalari esa uzun, kalta buyumlarni ajratadilar. Buyumlarning ranglari, nechtadan yig‘ganlari so‘raladi. Bir xil predmetlardan guruhlar tuzishda va guruhlarni ayrim predmetlarga bo‘lib tashlashda jamoa bo‘lib bajariladigan o‘yin mashqlari miqdor haqidagi tasavvurni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu mashqlar davomida bolalar har bir guruh (to‘plam) ning ayrim predmetlardan iborat ekanligini tushunishlari, guruh ichidan ayrim predmetlarni ajratib olishni o‘rganishlari, yaxlit to‘plam bilan Download 113.26 Kb.

Download 113.26 Kb.