Toshkent davlat texnika universiteti

Hafta_kunlari
Matn (8)
Jo„nash_punkti
Matn (24)
Uchish_vaqti
Vaqt
Borish_punkti
Matn (24)
Borish_vaqti
Vaqt
Samolyot_turi

Matn (8)
Chipta_narxi
Valyuta)
va u ma‟lumotlar bilan birga «Aeroport» MBsiga kiritilsin.
Eng to„liq variantda MBBT quyidagi tarkibiy qismlarga ega bo„lishi kerak:
−
foydalanuvchi muhiti – klaviatura yordamida ma‟lumotlarni bevosita boshqarish imkonini
beradi;
−
interpretator sifatida realizatsiya qilingan, ma‟lumotlarga ishlov berish amaliy tuzilishini
dasturlash uchun algoritm tili; interpretator dasturlarni tez tuzish va sozlash imkonini beradi;
−
kompilyator – tayyor bo„lgan dasturga mustaqil EXE-fayl shaklida tayyor kommertsiya
mahsuloti ko„rinishini beradi;
−
utilit-dasturlar – o„zgarmas, oddiy operatsiyalarni tez dasturlashga xizmat qiladi
(hisobotlar, ekranlar, menyu va boshqa ilovalar generatorlari).
MBBT – bu foydalanuvchi qobig„idir. Bunday muhit foydalanuvchining so„rovlarini tezlik
bilan qonistirishga yo„nalganligi sababli, bu – doim intepretator-tizimdir.

MBBTda dasturlash tilining mavjud bo„lishi muayyan masala va hatto muayyan
foydalanuvchiga mo„ljallangan ma‟lumotlarga ishlov berish murakkab tizimlarini yaratish imko
nini
beradi. Faqat tilga ega bo„lib foydalanuvchi qobig„i bo„lmagan MBBTlar ham mavjud. U
lar faqat
dastur tuzuvchilarga mo„ljallangan; ular kompilyatsiyalovchi turdagi tizimlardir. Bunday pa
ketlar
faqat shartli ravishda MBBT deb atalishi mumkin. Odatda ularni kompilyatorlar deb atashadi.
MBBT so‘rovlar tili ma‟lumotlar bo„yicha ham dasturga va ham terminalga murojaat qili
sh
imkonini beradi (2.1-rasm).
So„rovni shakllantirib
TANLANG Reys_nomeri, Hafta_kunlari, Uchish_vaqti
JADVALDAN Jadval
BU YERDA Jo‘nash_punkti = 'Toshkent'
VA Qo‘nish_punkti = 'Kiev'
VA Uchish_vaqti > 17;
kechki vaqtga «Toshkent – Kiev» jadvalini olamiz, quyidagi so„rov bo„yicha esa
SONINI TANLANG (Reys_nomeri)
JADVALDAN Jadval
BU YERDA Jo‘nash_punkti = 'Toshkent'
VA Qo‘nish_punkti = 'Minsk'
«Toshkent – Minsk» reyslari sonini olamiz.
Lekin MBBT orqali ma‟lumotlarni almashtirish uchun, u yoki bu ilovalar uchun maxsus

yaratilgan fayllardan shunday ma‟lumotlarni almashtirishga nisbatan, ko„proq vaqt talab 
qilinadi.
Ma‟lumotlarni manipulyatsiya qiluvchi tillar yaratilgan; ular relyatsion algebraning hamma
operatsiyalarini amalga oshirish imkonini beradi. Ular orasida eng ko„p tarqalganlari – S
QL
(Structured Query Language – so‘rovlarning strukturlangan tili) va QBE (Quere-By-
Example –

Download 1,86 Mb.