– Ma’ruza. Mavzu: ALTni yaratish printsiplari, tarkibi va strukturasi

Tayanch so‘zlar va iboralar  
Loyihalash, loyihalashni avtomatlashtirish, avtomatlashtirilgan loyihalash tizimi, vositalar
kompleksi, informatsion-qidiruv tizimi, ma‟lumotlar bazasini boshqarish tizimi.
1.1. ALTni yaratish printsiplari 
Texnikaviy ob’yektni loyihalash ushbu ob‟yekt obrazini qabul qilingan forma (shakl)da
yaratish, qayta o„zgartirish va tasvirlab berish bilan bog„liq. Ob‟yekt yoki uning tarkibiy qismin
ing
obrazi inson tasavvurida ijodiy jarayon natijasida yaratilishi yoki inson va EHMlarning o„zaro ta
‟siri
jarayonida ba‟zi algoritmlar bo„yicha yuzaga kelishi (генерироваться) mumkin.
Loyihalash – loyihalash uchun topshiriq bo„lgan holda bajariladi. Topshiriq jamiyatning
qandaydir texnikaviy buyumni olishga bo„lgan ehtiyojini aks ettiradi. Bu topshiriq u yoki bu hujj
atlar
ko„rinishida bo„ladi va ob’yektning birlamchi bayoni vazifasini bajaradi. Loyihalash natija
sini,
odatda, ob‟yektni berilgan sharoitlarda tayyorlash uchun etarli ma‟lumotlarni jamlagan hujjatlar
ning
to„liq komplekti o„taydi. Bu hujjatlar ob’yektning natijaviy bayoni bo„ladi.
Loyihaviy yechimlarning hammasi yoki bir qismi inson va EHMlarning o„zaro ta‟siri y o
„li
bilan olinadigan loyihalash avtomatlashtirilgan deb, EHMdan foydalanilmaydigan loyihalas
h esa,
avtomatlashtirilmagan loyihalash deb ataladi.
Loyihalash – bu ob‟yektning birlamchi bayoni va (yoki) uni mavjud qiladigan algoritm asosida

berilgan sharoitda ham mavjud bo„lmagan ob‟yektni yaratish uchun zarur bo„lgan bayoni
ni tuzish
jarayonidir. Loyihalash berilgan talablarga javob beradigan, yangi buyumni yaratish yoki y
angi
jarayonni amalga oshirish uchun zarur va yetarli bo„lgan loyihalanadigan predmet bayonin
i olish
maqsadidagi izlanish, tadqiqot, hisob va konstruktsiyalash bo„yicha ishlar majmuini o„z ichiga o
ladi.
Loyihalash – bu chuqur ilmiy bilimlarga va ijodiy izlanishlarga hamda ma‟lum sohada to
„plangan
tajriba va ko„nikmalardan foydalanishga asoslangan, lekin sermashaqqat oddiy ishlarni baj
arish
zarurati bo„lgan inson bunyodkorlik faoliyatining murakkab, o„ziga xos turidir.
Loyihalashni avtomatlashtirish deganda loyihani ishlab chiqish jarayonini bajarishning
shunday usuli tushuniladiki, bunda loyihalash protseduralari va operatsiyalari loyihalovchining E
HM
bilan chambarchas muloqotida amalga oshadi. Loyihalashni avtomatlashtirish hisoblash tex
nikasi
vositalaridan 
muntazam ravishda foydalanishni nazarda tutadi; bunda loyihalovchi va EHM orasidagi
funktsiyalarni ratsional taqsimlash va masalalarni mashinada yechish metodlarini asosli tan
lash
lozim.
ALTni yaratish uchun:
− matematik metodlar hamda hisoblash texnikasi vositalarini qo„llash asosida loyihalashni
takomillashtirish;
− izlash, ishlov berish va informatsiya (ma‟lumot)ni chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish;

− optimallashtirish va ko„p variantli loyihalash metodlaridan foydalanish;
− loyihalanayotgan ob‟yektlar, buyumlar va materiallarning matematik modellarini samarali
qo„llash;
4
− ob‟yektlarni avtomatlashtirilgan loyihalash uchun zarur bo„lgan, ma‟lumotnoma tavsifidagi
tizimlashtirilgan ma‟lumotlarga ega ma‟lumotlar bankini yaratish;
− loyiha hujjatlarini shakllantirish (rasmiylashtirish) sifatini oshirish;
− ijodiy bo„lmagan ishlarni avtomatlashtirish hisobiga loyihalovchilar mehnatining ijodiy
ulushini oshirish;
− loyihalash metodlarini unifikatsiyalash va standartlashtirish;
− ALT sohaqidagi mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash;
− loyihalovchi bo„limlarning turli darajadagi hamda vazifasi har xil bo„lgan
avtomatlashtirilgan tizimlar bilan mustahkam aloqada ishlashi zarur.
Avtomatlashtirilgan loyihalash tizimi (ALT) – avtomatlashtirilgan loyihalashni bajaruvchi
loyihalovchi tashkilot yoki mutaxassislar jamoasi bilan bog„langan avtomatlashtirilgan loyi
halash
vositalarining majmuidir. ALT texnikaviy vositalar hamda matematik va dasturaviy ta‟min
lashni
birlashtiradi; matematik va dasturaviy ta‟minot muhandislik loyihalash va konstruktsiyalash

masalalarining xususiyatlarini maksimal hisobga olgan holda tanlanadi. ALTda muhandisning E
HM
bilan operativ bog„lanishi vositalari, maxsus muammoli-
yo„naltirilgan tillar va informatsion- 
ma‟lumot bazasi qo„llanilishi hisobiga dasturlardan foydalanish qulayligi ta‟minlanadi.
A L T n i n g a s o s i y v a z i f a s i – ob‟yekt va uning tarkibiy qismlarini loyihalashni
avtomatlashtirilgan 
tarzda bajarishdir. ALT va uning tarkibiy qismlarini yaratishda tizimiy birlik, bir-
biriga mos kelish, tipik xususiyatlarga qarab tip va turlarga bo„lish hamda rivojlanish printsiplari
ga
amal qilish lozim.
T i z i m i y
b i r l i k
p r i n t s i p i . Loyihalanayotgan ob‟yektning alohida
elementlari va ob‟yektni to„liq loyihalashda tizimning bir butunligini va tizimiy «yangilik
»ni
ta‟minlaydi.
B i r - b i r i g a m o s k e l i s h p r i n t s i p i ALTning tarkibiy qismlarining
birgalikda ishlashini ta‟minlaydi va ochiq tizimni bir butunlikda saqlaydi.
T i p i k
x u s u s i y a t l a r g a
q a r a b
t i p
v a
t u r l a r g a

b o „ l i s h
p r i n t s i p i ALTning tipiklashgan va unifikatsiyalashgan elementlarini yaratish va ularda
n
foydalanishga e‟tiborini qaratadi.
R i v o j l a n i s h
p r i n t s i p i
ALT asosiy qismlarining to„ldirib borilishini,
takomillashtirilishini va yangilanib borishini hamda darajasi va funktsional vazifasi turlicha bo„l
gan
avtomatlashtirilgan tizimlar bilan birgalikda ishlashini ta‟minlaydi.

Download 1,86 Mb.