Toshkent davlat texnika universiteti xalqaro ilmiy-texnik anjuman

МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЦИФРОВИЗАЦИИ ЭЛЕКТРОМЕХАНИЧЕСКИХ И
ЭЛЕКТРОТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ
122
kompaniyasining o‗zgartkichlari – tok datchiklari.Mavjud tok o‗zgartkich va datchiklar , 
Xoll effektiga asoslangan tok o‗zgartkich – datchiklari katta toklarni o‗lchashda yuqori 
aniqlikka ega bo‗lsada, magnit tizimining to‗yinishi tufayli ular aniqlikda cheklovlarga 
ega, qo‗shimcha manbalarni talab qiladi va nisbatan qimmat hisoblanadi. 
Asinxron motorda asosiy magnit oqim 
stator chulg‗amining magnitlovchi kuchi 
bilan rotor chulg‗amining magnit kuchi 
nin birgalikda ta‘sir etishi hisobiga hosil 
bo‗ladi. 
(Vb)
 
bu yerda, 
-asinxron motor magnitaviy qarshiligi. 
- asinxron motorning umumiy magnitaviy kuchi, bu kuch son jihatdan
stator chulg‗amining salt ishlash rejimidagi magnitaviy kuchiga teng hisoblanadi. 
Bu magnit yurituvchi kuch quyidagicha aniqlanadi. 
(A) 
bunda, 
-salt ishlash rejimi stator chulg‗am tok. 
Asinxron motor stator toklarini kuchlanish ko‗rinishdagi chiqish signaliga 
o‗zgartkichlarining dinamik tavsiflarini tahlil qilishda 
U
chiq
chiqish kuchlanishlari 
asinxron motor stator toklariga, o‗lchash chulg‗aminining o‗ramlari soniga
– w
o‗
, 
shuningdek stator tizimining parametrlariga bog‗liqligini aniqlash talab etiladi [2; 22-27-
b.] 
Metod.
Asinxron motor stator toklarining qiymatlari, parametrlari va boshqa 
ta‘sirlarga boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichning signallarini vaqt 
bo‗yicha o‗zgarishini dinamik tavsiflar orqali aniqlaymiz. 
Dinamik tavsiflarni tadqiq qilish uchun 4AA63A4Y3 tipli asinxron motorning 
texnik ma‘lumotlari: 
, 
, 
, 
,
, 
, 
, 
, 
, 
, 
, 
ga teng bo‗lib stator chulg‗amlari tarmoqqa 
yulduz ko‗rinishida ulanadi hamda o‗ramlar soni
 
tani tashkil etadi.
Asinxron motorning stator pazlariga o‗lchov chulg‗ami joylangan bo‗lib, uning 
joylashuv sxemasi xuddi stator chulg‗amlarining pazlarda joylashuv sxemasi kabi 
bajarilgan. Asinxron motor nominal ish holatida stator chulg‗amlaridan o‗tuvchi toklari 
ga, salt yurishidagi tok 
ga teng. Tok o‗zgartkich o‗lchov chulg‗amlarini kesib o‗tuvchi maksimal magnit 
oqimi quyidagiga teng. 
√
√
Uch fazali asinxron motor reaktiv quvvati nosimmetrik kattaliklarini nazorat qilish 
va baholashda qo‗llanilayotgan boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichning 
chiqish kuchlanishlarini quyidagicha yozamiz. 

МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЦИФРОВИЗАЦИИ ЭЛЕКТРОМЕХАНИЧЕСКИХ И
ЭЛЕКТРОТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ
123
Uch fazali tok o‗zgartkichining aktiv qarshiliklari va induktivliklari, 
o‗lchov elementlarining o‗ramlar soni; 
, 
, 
– o‗lchov chulg‗ami toklari. 
1 -rasm. Asinxron motor birlamchi stator toki va tok o‗zgartkichining dinamik 
tavsiflari
 
bu yerda, qizil chiziq – asinxron motor stator toki o‗zgarishlari, qora chiziq – tok 
o‗gartkich chiqishidagi kuchlanish ko‗rinishidagi signal. 
Dinamik tavsiflardandan ko‘rishimiz mumkinki, asinxron motor o‗zining turg‗un 
holatiga t=0‒0,09s oralig‗ida erishayotganini, boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok 
o‗zgartkich t=0‒0,06 s oralig‗ida erishayotganini ko‗rishimiz mumkin.
Asinxron motor birlamchi tokining o‗lchash diapazonini kengaytirish stator 
chulg‗ami toklari tomonidan yaratilgan magnit oqimining nazorati yo‗li bilan o‗lchov 
chulg‗amining halqalarini o‗zaro kontrollerning blokirovkalanuvchi kontaktlari bilan 
alohida yoki ketma-ket ulash asosida erishiladi, ikkita halqaning ketma-ket ulanishi 
asinxron motor tokni kuchlanishga o‗zgartkichning o‗lchov chulg‗ami chiqish 
kuchlanishining bitta alohida xalqasiga nisbatan ikki karra kattaroq qiymatini 
ta‘minlaydi. 
(
)
Qachonki o‗lchov chulg‘amining o‗ramlar soni W
11
= W
12
bo‗lsa, 
mikrokontrollerning blokirovkalanuvchi kontaktlari avtomatik tarzda ulanadi, natijada
K
= 2 ga teng bo‘ladi. Chunki yig‗indi summar chiqish kuchlanish, tok o‗zgartgichi 
chulg‗amining bitta mustaqil halqasi chiqish kuchlanishidan ko‗ra ikki karra katta 
bo‗ladi.
Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichining o‗lchov halqalarini 
ketma-ket ulashdagi dinamik jarayonlarni quyidagi 2- rasmda ko‗rishimiz mumkin. 

МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЦИФРОВИЗАЦИИ ЭЛЕКТРОМЕХАНИЧЕСКИХ И
ЭЛЕКТРОТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ
124
2-rasm. Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichning o‗lchov 
halqalarini ketma –ket ulashdagi dinamik tavsiflari 
 
Asinxron motor stator toklarini o‗zgartkich chiqish kuchlanishlariga bog‗liqligining 
dinamik tavsiflarini tadqiq qilishda keltirilgan analitik ifodalar va grafiklardan shunday 
xulosaga kelamizki, asinxron motor 
U
1
kuchlanishli elektr tarmog‗iga ulangandan so‗ng, 
motor parametrlariga bog‗liq holda tok o‗zgartkichi chiqishidagi kuchlanishlar birlamchi 
stator tokiga ta‘sirini aniqlash kerak bo‗ladi. 
Asinxron motor reaktiv quvvatini nazorat va boshqarish uchun taklif qilinayotgan 
boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichni kuchlanish ko‗rinishidagi 
signalini asinxron motor birlamchi tarmoq stator tokiga ta‘sirini aniqlash eng muhim 
ko‗rsatkichlaridan biri hisoblanadi. 
O‗lchov sezgir element halqalari ketma-ket ulanganda, chiqish kuchlanishining 
miqdori ikki karra ortishi, shu holatga mos ravishda stator chulg‗ami birlamchi tokining 
o‗zgarishi diskret signal ko‘rinishida namoyon qilindi, Boshqariluvchan chiqish 
kuchlanishli tok o‗zgartkichning birlamchi tarmoq tokiga bog‗liqlik dinamik tavsifi 3-
rasmda keltirilgan.
 
3-rasm. Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichning birlamchi tarmoq 
tokiga bog‗liqlik dinamik tavsifi 
Yuqorida bayon etilgan qurilmalarning asosiy natijalarini tahlili shuni ko‗rsatadiki, 
kontaktli o‗zgartkichlarda yordamchi elektr ta‘minot manbalariga ehtiyoj yo‗qligiga 

МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЦИФРОВИЗАЦИИ ЭЛЕКТРОМЕХАНИЧЕСКИХ И
ЭЛЕКТРОТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ
125
qaramay, nisbatan katta og‗irlikka va quvvat iste‘moliga egaligi va ish holati ishonchliligi 
pastligi, asinxron motor stator chulg‗amida hosil qilingan manit oqim, sochiluvchan 
magnit oqim, MYuKlarni hisobga olish imkoni chegaralanganligidan ularni asinxron 
motor reaktiv quvvatining nazorat va boshqaruv tizimlarida tok o‗zgartkichlari sifatida 
qo‗llash maqsadga muvofiq emas. 
Biz taklif qilgan qurilmamiz aynan stator paziga joylashtirilgani hamda reaktiv 
quvvat iste‘molini aniqlash imkoni katta ekanligi, aniqligi va sezgirligi yuqori bo‗lganligi 
uchun dinamik tavsiflari yaqqol olinadi. 
Xulosa.
Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o‗zgartkichni birlamchi tarmoq 
stator tokiga ta‘sirini o‗rgananimizda quvvati 0,25 kVtli asinxron motorni nominal toki 
0.86 Ani tashkil etdi, tok o‗zgartkichning toki 0.0025A ni tashkil etadi. Bundan hulosa 
qilish mumkinki, 1/400 miqdorni tashkil etdi. Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok 
o‗zgartkich o‗lchov chulg‗amining ikkita mustaqil xalqasi kontrollerning o‗zaro 
blokirovkalanuvchi kontaktlari orqali ketma-ket yoki alohida ulanishi birlamchi tarmoq 
stator tokiga ta‘siri juda ham kichik qiymatni tashkil etishini ko‗rsatib berdi. 

Download 9,23 Mb.