maqsadi
bu
foydalanuvchilami
(ichki
foydalanuvchilar
hamda
tashqi
foydalanuvchilami) zaruriy moliyaviy ma’lumotlar bilan ta’minlash hisoblanadi.
Buxgalteriya hisobi tarixidan
....... Hisobchilikning vujudga kelishi judu qadimgi tarixga borib . laqaladi.
U dastlab turli о ‘Ichovlarda yuritilgan, jumladan, moddiy boyliklar - natural о
‘Ichovlarda, hisob-kitoblar va g‘azna - pul о 7- ; chovlarda. Ular bir-biri bilan
o'zaro jamlangan holda aks ettirilmagan. Natijada xojalikning yu ritilishi foyda kabi
egri (murakkab) kriteriyalar bilan о ‘Ichanmasdan, balki boylikning o ‘sishi bilan
belgilangan. XIII asrga kelib hisobchilikning asosan uchta ко ‘rinishi vujudga
kelgan: 1) kameral hisobchilik (g‘azna bo ‘yicha pul mablag larini kirimi , va
chiqimi ro ‘yxatga olib borilgan); 2) mulkiy va shaxsiy hisobchilikni о‘zida aks
ettirgan oddiy hisobchilik (bu debet-kredit prinsipi bo'yicha olib borilgan, lekin hali
tartibga solinmagan edi); 3) ikkiyoqlama hisobchilik - о ‘zida shaxsiy mablag'lar
bo'yicha hisobchilikni ham aks ettirgan. .......Tijorat korxonalarida ikkiyoqlama
buxgalteriyani amaliyotda qo'llash bo'yicha to'liq va batafsil ma’lumotlarni;
beruvchi buyuk italyan matematigi Luka Pacholining (1445-1517) "Summa de
Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita" ("Proporsiyalar va
munosabatlar to'g'risida arifmetika, \ geometriya, ta’limot"), "Tractatus
parjicularis de computis e s scriptures" ("Hisoblar va yozuvlar haqida ta’limot")
kitoblarining chiqishi hammasini hal qilib berdi. 6 Barcha mol-mulklarni va
olinishi lozim bo 'Igan mablag‘larni (debitoflarni) chap tomonga, utarning
manbasini esa, o‘ng tomonga joylashtirdi. Shu asosda balansning ikki tomoni -
aktiv va passiv tomonlari paydo bo‘ldi. Ushbu kitoblar hisobchilikning keyinchalik
rivojlanishida judda katta ahamiyat kasb etdi. Pacholi ikkiyoqlama buxgalteriyani
birinchi bo‘lib asoslab berdi, uni keng ko'lamda qo ‘llaniiishi mumkinligini har
tomonlama isbotlab berdi. Shu sababli ham uning kitobi dastlab Yevropada,
keyinchalik butun dunyo bo ‘ylab tarqaldi... LA. Maslova, B.G. Maslov a va boshq.
"Buxgalteriya hisobi ta rixi” ( “Byudjet va notijorat tashkilotlarida buxgalteriya
hisobi" jurnali. 2006-yil, 19-son)
Buxgalteriya hujjatlarini o‘z vaqtida va to‘g‘ri rasmiylashtirilishini hamda
amalga oshirilayotgan operatsiyalaming qommiyligini oldindan nazorat qilinishini
ta’minlash;
budjet mablaglarmi, shuningdek, budjetdan tashqari mablag‘lami
xarajatlar smetasida ko‘zda tutilgan muayyan maqsadlarga to‘g‘ri sarflanishi,
shuningdek, pul mablag‘lari va moddiy qimmatliklaming butligi ustidan muntazam
nazorat qilish; tashkilotda xodimlaming ish haqlarini va unga tenglashtirilgan
to‘lovlarini, shuningdek, pul mablag‘lari, hisob-kitoblar
va moddiy qimmatliklar,
shuningdek, boshqa aktivlami va majburiyatlarni inventarizatsiya qilish,
inventarizatsiya natijalarini o‘z vaqtida va to‘g‘ri rasmiylashtirish hamda aks
ettirish; moliyaviy hisobotlami belgilangan muddatlarda tuzish va taqdim qilish;
