|
imkonini beradi. Aytish mumkinki, omiilar - bu tanlab olingan (hisoblabBog'liq Korporativ siyosat pdfimkonini beradi. Aytish mumkinki, omiilar - bu tanlab olingan (hisoblab
37
topilgan) ko'rsatkichlarga ta’sir etuvchi unsurlar, sabablar. Shu nuqtayi
nazardan iqtisodiy omillami, iqtisodiy kategoriya singari, aks etuvchi
iqtisodiy ko'rsatkichlar obyektiv xara.kterga ega. Omillami voqeliklarga
yoki ko'rsatkichlarga ta’siri nuqtayi nazaridan omillami birlamchi,
ikkilamchi va boshqa darajaga ajratish mumkin.
«Ko'rsatkich» va «Omil» tushunchalarini farqi shartlidir, chunki
har bir ko‘rsatkich boshqa bir undan yuqori darajadagi ko'rsatkichning
omili sifatida ko‘rilishi mumkin yoki aksincha. Omil va voqelik (obyekt
deb olinsa) o'rtasidagi bog'liqlikni ifodalash mumkin, agarda omil
ta’siri ostidagi obyekt xossasini sintetik tarzda olingan (topilgan)
ko‘rsatkich yordamida aks etishini hisobga olsak, unda ushbu
ko'rsatkich shartli ravishda omil kuchi va xarakterini adekvat ifodalaydi
deb qabul qilish mumkin.
Shu yo'sinda bozomi obyekt deb olib, unga ta’sir etuvchi omillami
bozor ko‘rsatkichlari orqali ifodalash mumkinligi ayon bo'ladi. Bunda
obyektni faktorli tizim deb qabul qilish mumkin.
Faktorli tizimni matematik modellashtirish omillami (faktorli tizim
unsurlari sifatida qabul qilib) ajratib olishning quyidagi iqtisodiy mezon-
lariga (kriteriylariga) asoslanadi: sababiylik, yetarli xususiyatlilik, alohida
tarzda mavjudlilik, hisobga olish va miqdoriy o'lchash mumkinligi.
Omillami quyidagicha tasniflash mumkin.
1) Umumiy va maxsus (ixtisoslashgan) omiilar. Umumiy omiilar
bir necha ko'rsatkichlarga ta’sir ko'rsatadi, ixtisoslashgan omiilar esa
maxsus tarzda aniq bir ko'rsatkichga ta’sir etadi. Ko'pchilik omillami
|
| |
