Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
bizxozirgikundabuhodisaningguvohivaqatnashchisibo‘libturibmiz.
«Raqamliinqilob» (
Digital Disruption
) – fenomeni tahlilchilarorasidaham,
kompaniyalardirektorlarkengashilaridahamdolzarbmavzulardan biri hisoblanadi.
Servisbiznesi
qaysi
bir
ma’noda
«default»
(
shartlarsiz
tan
olingan
)maqomidagi
raqamlibiznesgaaylanmoqda.
Birtomondan,
hechbir
kompaniyaham
fotobiznesidabirpaytlarplenkadan
«raqam»gasakrabo‘tishvaqtinisezib-sezmay
o‘tkazibyuborgan
Kodak
qismatinitakrorlashniistamaydi.
Boshqatomondan,
Amazon,
Uber,
Airbnb
vaboshqalarraqamliinqilobdanqandayqilibfoydalanish
hamdabiznesyuritishningtamomilayangichasxemalario‘ylabtopishvaamalgaoshirish
mumkinliginiko‘rsatadilar. Internetdastlabonlayn-vitrinakabi, keyinroqesaonlayn-
magazinrolidaoflayn-biznesgaqo‘shimchasifatidako‘ribchiqilganvaqtlaro‘tibketdi.
Hayotsahnasigayangiavlodlar
–
internettarmog‘ida
«yashaydigan»
yoshlarkiqibkelishibiznesningonlayn («raqamli») bo‘lishga olib keldi.
Insoniyat
global o‘zgarishlar davriga qadam qo‘ydi. Yaqin vaqtlardainson hayot
faoliyatining asosiy sohalari – iqtisodiyot va boshqaruv, fan va havfsizlik bo’lgan
bo’lsa, endi yangicha shakl va mazmunga ega bo‘la boshladi. Insoniyat o‘zgacha
bo‘lib qoldi, bu esa ijtimoiy munosabatlarning o‘zgarishiga olib kelayapti. Raqamli
texnologiyalarning hayotimizga kirib borishni davom ettirishi – kelajak dunyosiga
xos bo‘lgan xususiyatlardan biridir. Bu mikroelektronika, axborot texnologiyalari
va telekommunikatsiyalar sohalaridagi taraqqiyot bilan izohlanadi. Shunday qilib,
raqamlashtirish– ob’ektiv, muqarrar jarayon bo‘lib, uni to‘xtatishning iloji
yo‘qdir.Raqamlashtirishga yo‘ldosh bo‘ladigan eng jiddiy havf-xatarlardan biri,
o‘rta va past malakali ixtisosliklar orasida ommaviy
ishsizlik yuzaga kelishi
hisoblanadi. O‘rta sinf vakillari keskin kamayib ketishi mumkin, chunki birinchi
navbatda aynan shu ish o‘rinlari avtomatlashtiriladi va ular intellectual robotlar
bilan almashtiriladi. Faol, ma’lumotli, mehnatga
layoqatli aholining yetarli
darajada yuqori turmush tarziga o‘rganib qolgan sezilarli qismi g‘arb turmush tarsi
tufayli yo‘l chetiga chiqib qoladi. Biroq raqamli dunyo shu qadar tezkorlik bilan
shakllanadiki, yuqori malakaga ega bo‘lgan kadrlar tayyorlash jarayonini
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
tezlashtirishgina ular taqchilligining oldini olishi mumkin bo‘ladi.
Shu sababli,
hozircha kim o‘zgarishlarga tayyor bo‘lsa, buning uchun unda hali yetarlicha vaqt
bor.
Uzoqistiqbolda
«raqamli»
(elektron)
iqtisodiyotog‘irjismoniymehnatgamahkumodamlarningerkinlikhaqidagiko‘pasrliko
rzulariniro‘yobgachiqirishgaqodirbo‘lganvositagaaylanishimumkin.
Ko’pchilik
insonlarga ijod, fan (ham fundamental, ham amaliy) vasan’at uchun keng
imkoniyatlar ochiladi. Raqamli inqilob qaysidir tarmoqlar va mamlakatlarga
ilgariroq
va kuchliroq, boshqalarga esa kechroq va kamroq kirib keladi. Servis
hizmatlari, media va ko‘nilocharliklar birinchi bo‘lib, ulardan keyin esa
telekommunikatsiya kompaniyalari va banklar raqamlashtirishga mubtalo bo‘ladi.
Lekin tahlilchilarning umumiy fikrlari va kompaniyalar menejerlari orasida
o‘tkazilgan so‘rov
natijalariga asosan, raqamlashtirish u yoki bu darajada
hammamizga hamdaxl qiladi.Bugungi kunda bizhar bir mohiyatniu yoki bu olamga
mansub sanagan holda identifikatsiya qilishimiz mumkin, lekin ma’lum vaqt
o‘tgandan so‘ng, ko‘pchilik ob’ektlar uchun bunday taqsimlashni amalga oshira
olmaymiz. Bunday misollar bugunning o‘zidayoq mavjud:
IP
-kamera yoki
tarmoqqa ulangan boshqa har qanday uzatgich –
u qaysi olamning bir qismi
hisoblanadi? Shubhasizki, ular ikkala olam hodisalirining mohiyati sanaladi. Mobil
telefon bugungi kunda ko‘plab ma’lumotlarni: telefon raqamlarini, tug‘ilgan kun
haqidagi ma’lumotlarni, fotosuratlarni, parollarni va boshqa ma’lumotlarni
saqlaydi. Biz hatto telefon bilan jismonan bog‘lanmagan bo‘lsakda, funksional
jihatdan o‘zimizni u bilanbir butun deb his qilamiz.
Realva virtual dunyolarning
birlashib ketish jarayoni boshlangan va uni to‘xtatishning imkoni yo‘q deb aytish
uchun alohida bir jasurlik shart emas.
Realva virtual dunyolarning birlashuvi natijasidayangi
