Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va x d. t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

Yurak qiskarishi buzilishi (aritmiya) quyidagi holatlarda sodir bo'ladi:

a) sinus tug'unining avtomatizmi o'zgarib, impuls ishlab chiqarilishi m'untazamligi buzilganda;

b) sinus tug'unidan tashqari, yurak muskulining qanday dir qismida yuqori faollikdagi impuls ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo'lgan o'choq paydo bo'lganda;

v) impulslarning bo'lmachadan qorinchaga tishi yoki qorinchalarning o'zida o'tkazuvchanlik buzilganda (blokada).

Aritmiya patogenezida yurakning bir qancha vazifasi- avtomatizmi, ko'zg'aluvchanlik, o'tkazuvchanlik va muskul qiskaruvchanligining o'zgarishi ahamiyatga ega bo'lishi mumkin.

Ritm buzilishini tekshirishni "P" tishidan (EKG) boshlash kerak, uning boshqarilishi va tezligi aniqlanadi. - Shunda yurak urish tezliginining o'zgarishi ma'lurn bo'ladi. To'linlarning katta tezlikda tartibsiz ravishda paydo bo'lishi, ya'ni 1 daqiqada 350 ta dan ortishi xiipillovchi aritmiya uchun xos. Bo'lmacha tishlarining bo'lmasligi to'liq sinoaurikulyar blokadada sinus tug'uni to'xtaganda kuzatiladi. So'ngra bo'lmacha va qorincha qo'zg'alishi orasidagi munosabat aniqlanadi. Xar bir PQ kompleksidan oldin ma'lum orqaliqda R - tishning bo'lishi, qorinchalar qo'zg'alishi bo'lmachadan kelayotgan impuls orqali bajarilayotganini ko'rsatadi. P-Q oraliqining kamayishi (0,12- 0,20 sek) qorinchalarning bevaqt ko'zg'alishida kuzatiladi, uning uzayishi atrioventrikulyar o'tkazuvchanlik sekinlashganda yoki I darajali blokadada kuzatiladi. Agar P-tishidan oldin bo'lmasa, balki undan keyin kelsa, bu atrioventrikulyar ritmi bo'lib, uning impulslari teskari (retrograd) yo'nalishda bo'lmachaga o'tkazilishini ko'rsatadi. Navbati bilan kelayotgan bir qancha P-tishlaridan keyin qorincha kompleksining tushib qolishi A - В blokadaning II darajasi borligini ko'rsatadi. Sekin-asta uzayib kelayotgan P - oralig'idan keyin, qorincha kompleksining tushib qolishi Venkebax fenomeni davri deyiladi. Qorincha va bo'lmacha o'rtasidagi ritmlar bog'lanishining yo'qligi to'liq A-B blokadasida kuzatiladi. Qorincha ritmi taxlil qilinganda R-R oralig'ining tezligi va muntazamliligi aniqlanadi.

To'gri ritm muhitida alohida bevaqt kompleks (qorinchaning navbatdan tashqari qiskarishi ekstrasistoliyasi), ayrim komplekslar tushib qolishi (atrioventrikulyar yoki sinoaurikulyar blokada) yoki to'la tartibsiz noto'g'ri ritm (xiipillovchi aritmiya) aniqlanishi mumkin. QRS kompleksining kengligiga ahamiyat berish lozim. Uning hamma ulanishlarda kengayishi Gis tutamlari oyog'i blokadasida, qorincha taxikardiyasida, idioventrikulyar ritmda kuzatiladi. QRS ayrim komplekslarining kengayishi qorincha ekstrasistoliyasida (navbatdan tashqari qisqarishi) ko'rinadi, boshqa aritmiyalarda kam uchraydi.

Sinus tug'uni avtomatizmi buzilishi bilan bog'lik aritmiya monoton (bir xil) yoki sinus aritmiyasi deyiladi. Aritmiyaning bu guruhi sinus taxikardiyasini, sinus bradikardiyasini, sinus aritmiyasini va ritmning migratsiya manbaini o'z ichiga oladi. Sinus taxikardiyasi sinus tug'unida qo'zg'alishning kuchayishi bilan bog'langan, buning sababi juda ko'p. U fiziologik va patologik bo'lishi mumkin. Fiziologik sinus taxikardiyasi ovqatlanish tartibi buzilganda, jismoniy zerikkanda, hayajonlanganda paydo bo'ladi. Tana xarorati oshganda (l°ga ko'tarilganda) yurak qiskarishi minutiga 8-10 taga ortadi. Sinus taxikardiyasi yurak etishmovchiligining doimiy belgisi xisoblanadi. Ko'pincha yurak muskuli yallig'ianganda, yurak nuqsonlarida, kamqonlikda, ko'pchilik yuqumli kasalliklarda, tireotoksikozda va boshqalarda kuzatiladi.


AVf

31- раем, l ис тутами чап оёкчасиницг блокадаси. Vj — V_e уланишларда Ч>1<Ь комплексининг мах,аллий электронегативлик ва^ти ортнб бориши

I — П — Hi стандарт, уланишлар; AVR, AVZ, AVF — кучантирнлган уланишлар; V, — V_e —

кукрак уланишлари.

32- раем. Синус маромининг бузилишн.

а) - синус тахикардняси (дакикасига 100 марта кискарганда); б) - кескин синус брадикэр-дияси лакикасига 34 марта кискаетанда; в) - - синус аритмияси:

рк комплекслари давомлилигининг турли куринишлари (0 70 с 0 94 с О,«2с. Р —булмалар комплексу -QRST — коринчалар ко'мплёкси.

Sinus taxikardiyasi qator dori moddalalar (kofein, adrenalin, atropin va hakozo) ta'sirida xosil bo'lishi mumkin. Bunda puls tezlashishi daqiqasiga 90-100 marta-ga oshishi mumkin. EKG da P-tishi o'zgarmaydi,P-Q tishi me'yorida,R-R tishiga teng, T-P oralig'i - diastolik pauza qisqargan, ba'zan T-segmentining o'rtacha ko'tarilish depressiyasi kuzatilishi mumkin. Ba'zan R-tishi oldingi kompleksning T-tishi ustiga tushadi.

Sinus bradikardiyasi sinus tug'unida k o'zg'alishning pasayishi bilan Bog'langan. U sinus tug'unidan markaziy asab tizimini k o'zg'atuvchi va vegetativ nerv tizimi (parasimpatik nerv sistemasining ta'sirini-oshirish yoki simpatik nerv sistemasining ta'sirini kamaytirish) orqali ta'sir etishi mumkin.

Sinus bradikardiyasiga sinus tug'unining shikastlanishi ham sabab Bo'ladi. U fiziologik (sovuq, xayajonlanish) sportchilarda va patologik o'smada va miya shishida, kalla ichidagi bosimning oshishi, meningitda, miyaga qon quyilishida, miksedemada, qorin tifida, sariq kasalligida) ta'sir natijasida kelib chiqishi mumkin.

Sinus bradikardiyasi dorilar ta'sirida ham yuzaga keiishi mumkin (yurak glikozidlari, xinin). Sinus bradikardiyasini k o'z olmasini bosish orqali reflektor ravishda chaqirish mumkin (Ashner refleksi). Me'da, jigar, korin ta'sirlanganda va ayrirm kasalliklarda qisman sinus bradikardiyasi kelib chiqishini adashgan nervning reflektor ta'sirlanishidan deb tushuntirish mumkin. Uncha rivojlanmagan bradikardiya sub'ektiv sezgi orqali va qon aylanishda aniqlanmaydi. Keskin bradikardiyada esa bosh aylanib, xushdan ketish mumkin.

Tomir urishi daqiqasiga 60 martadan kam b o'lsa, EKG ritmi t o'g'ri b o'ladi, R-tishi o'zgarmaydi. R-tishi bir xil oraliqda, ammo bir oz ch o'zilishi mumkin (0,20-0,21 sek). QRS -kompleksi o'zgarmagan, T-P oralig'i ortgan va yurakning elektr diastolik vaqti ch o'zilganligi aniqlanadi.

Sinus aritmiyasi adashgan nerv tonusining q o'zg'alishiga bog'liq b o'lib, impulslarni muntazam ishlab chiqarilishi o'zgarishini yoki sinus tug'uni shikastlanishini ifodalaydi. Qo'shimcha sinus aritmiyasi nafas oiish bilan bog'langan (nafas aritmiyasi). Bunda nafas olish ritmi tezlashadi, nafas chiqarish ritmi esa sekinlashadi. Bu ko'pincha bolalar va o'smirlarda kuzatiladi (o'smirlik aritmiyasi). Aritmiya nafasga bog'liq b o'lmasa biror kasallik belgisi b o'lishi mumkin. Sinus aritmiya biror sub'ektiv sezgilar bilan kuzatilmaydi. EKG da R-R oralig'ining notekisligi belgilanadi, R-tishi doimiy va t o'g'ri. Shaklga ega, P- oralig'ining davomliligi barqaror. R-R tebranishlarining davomliligi odatda 0,2 sekdan oshmaydi. Ritm manbaining xilpillashi yurak muskuli shikastlanishida, yurakning ishemik kasalliklarida uchraydi, ammo u patologik axamiyatga ega bo'lmasligi xam mumkin. EKG da ritm boshqaruvchisining sinus tug'unidan asta-sekin boshqa bo'limlarga ko'chishi ifodalanadi, ko'pincha bo'lmacha qismlariga va atrioventrikulyar ulanishga ko'chadi. Ritm manbai xilpillashining asosiy belgisi"P-tishi shaklining o'zgarishi xisoblanadi.

Ba'zan yurak o'tkazuvchan sistemasining istalgan joyida qo'shimcha (geterotop yoki ektopik) ko'zg'alish chog'i xosil bo'lishi mumkin. Bunda yurakning odatdagi bo'shashishi orasida qo'shimcha qisqarish paydo bo'ladi. Bunday qo'zg'alish natijasida paydo bo'lgan yurak qiskarishi ekstrasistoliya deyiladi. Agar ektopik qo'zgalish o'chog'ining faolligi kuchli bo'lsa va u qandaydir vaqt ichida ritm boshqaruvchisi bo'lib bo'lsa, bunda paroksizmal taxikardiya deb ataluvchi yurak ritmi paydo bo'ladi. Bu ritm ektopik o'choq, ya'ni sinus tug'unidan tashqarida joylashgan bo'lishi mumkin. Ekstrasistola odatda sinus tug'unidan kelayotgan impulslar ta'sirida yurakning me'yordagi qiskarish muxitida hosil bo'ladi. Ektopik qo'zg'alish chog'ining joylashishiga qarab bo'lmacha, atrioventrikulyar, tug'unli va qorinchali ekstrasistolalar farqlanadi. Ekstrasistolik qisqarishdan so'ng kompensator to'xtam boshlanadi, Agar ekstrasistolik va undan keyingi oraliqlar yig'indisi ikki galgi yurak davri yig'indisiga teng bo'lsa,bu vaqtda kompensator to'xtam to'liq bo'ladi, agar qisqa bo'lsa to'xtam to'liq bo'maydi.

Navbatdan tashqari qisqarish keltirib chiqargan patologik ta'sirot qorinchada xosil bo'lsa, bunda ekstrasistoladan keyin kelayotgan impuls yurakning mutloq qo'zg'almas davriga to'g'ri keladi, shuning uchun faqat ikkinchi me'yordagi impuls qiskarishni keltirib chiqaradi. Qorinchalar ekstrasistoliyasida ekstrasistola bilan birga kompensator to'xtamning davomliligi va ekstrasistoladan oldingi normal qisqarishdagi kamaygan davr ikkita normal qisqarish uzunligigateng bo'ladi. Bo'lmachalar ekstrasistolasida kompensator pauza qorinchalardagiga nisbatan qisqaroq, lekin sinus tug'unidan keluvchi vaqtga nisbatan uzunrok bb'adi.

Ayrim xollarda kompensator to'xtam bo'lmasligi mumkin, bunday ekstrasistolalar interpolyar ekstrasistola deyiladi. Ekstrasistola aritmiyaning eng ko'p uchraydigan turi xisoblanadi. U sog'lom odamlarda asab buzilganida, chekish, achchik choy, kofe ichish natijasida paydo bo'lishi mumkin.

Ekstrasistola qorin bo'shligi kasalliklarida, turli zaxarlanishlarda va tuz almshinuvi buzilganda reflektor ravishda paydo bo'ladi. Yurak-tomir sistemasi kasalliklarida ekstrasistola yurak muskulining xar xil

■ yallig'lanish va distrofik buzilishlarida, yurakning ishemik kasalligida kuzatiladi, goyo u kasallikning birdan-bir va dastlabki belgisi bo'lishi mumkin. Ekstrasistola dorilar bilan za'xarlanganda, masalan aritmiyaga qarshi yurak glikozidlari bilan davolanganda paydo bo'lishi mumkin. Bemor yurakning notekis urishidan, yurak turtkqisi paydo bo'layotganidan, yurak urishi to'xtab qolayotganidan va xokazolardan shikoyat qiladi. Ekstrasistolaning EKG ko'rinishi uning kelib chiqish nuqtasida aniqlanadi. Bo'lmacha ekstrasistolasining EKG dagi asosiy belgisi P tishining oldin kelishi, sinusli shaklidan farq qilishi bo'lib, qorinchalar kompleksining shakli odatda o'zgarmaydi. Kompensator pauza to'liq bo'lmaydi. Bemorda bo'lmacha ekstrasistolasining bo'lishi b.o'lmacha muskulining o'zgarishini ko'rsatishi mumkin. Bo'lmachaning tez-tez, ayniqsa xurujli ekstrasistolasi bo'lmacha taxikardiyasining xabarchisi bo'lishi mumkin.

Atrioventrikulyar ekstrasistola juda kam uchraydi. R- tishi manfiy bo'lgan, QRS kompleksidan oldin xamma ekstrasistolalar qorinchadan

. yuqoriga yoki supraventrikulyar xurujga kiradi. Bu umumlashtiruvchi tushuncha bo'lib, qorinchadan yuqoriga, bo'lmacha va tug'unchaning xamma ekstrasistolalari kiritiladi. Qorincha (ventrikulyar) ekstrasistolasida qo'zg'aluvchi impuls qorinchadan xosil bo'ladi, t o'g'rirog'i yoyilgan Gis tutamlarida vujudga keladi. Bu vaqtda impuls atrioventrikulyar bog'lanish orqali retrograd (teskari) tarqalmaydi, shu sababli bo'lmacha ko'zg'almaydi, qorinchalar qo'zg'alishi odatdagidek bo'lmaydi. Qorinchalar ekstrasistolasining o'ziga xos belgilari quyidagilar:

1. Ekstrasistolik kompleksdan oldin P-tishi bo'lmaydi.

2. Keng va deformatsiyalangan qorincha kompleksining bo'lishi (QRS kengligi 0,12 sek ?is?a), S- segment! T- tishi kompleksining asosiy tishlariga nisbatan diskordant joylashgan.

3. Odatda kompensator to'xtam to'liq.

Qorincha ekstrasistolasida ektopik o'choq joylashishini EKG ning ko'krak ulanishlarini taxlil qilish bilan aniqlash mumkin. So'ng qorincha ekstrasistolasiga chap ko'krak ulanishlarida (V5 V6) keng T - tishi bo'lishi xos, o'ng ko'krak ulanishlarida chuqur keng S - tishlari bo'ladi. Chap qorincha ekstrasistolasida aksincha, keng T - tjshlaring (VI V2) ko'krak ulanishlarida va keng S-tishlar chap ko'krak ulanishlarida bo'ladi. Ekstrasistolalar yolg'iz va guruxli bo'lishi mumkin. Ekstrasistola

navbatdagi kompleks bilan to'gri tartibli ravishda almashinib tursa alloritmik almashish deb

ataladi. Alloritmiyada ekstrasistola xar bir navbatdagi normal kompleks bilan almashinib turishi mumkin, bu bigemeniya (33- rasm) deyiiadi,

II

III

agar ikki gal keyin kelsa trigemeniya, uch galdan keyin kvadrigemeniya deyiladi.

Yurak muskuliriing katta qo'zg'aluvchanligida yurakning har xil qismida paydo bo'luvchi xilma-xil shaklga ega bo'lgan bir nechta ektopik qo'zg'alish o'chog'i paydo bo'lishi politop ekstrasistolani keltirib chiqarishi mumkin (ko'pin-cha yurakning og'ir kasalliklarida kuzatiladi).

Erta va kechikkan ekstrasistolalar farqlanadi. Erta ekstrasistola oldingi navbatda keladigan kompleksning T - tishi ustiga tushadi. Bu boshqa og'ir aritmiyalarning, yurak qorinchalarining fibrillyatsiyasi darakchisi bo'lishi mumkin,

■ Paroksizmal taxikardiya - yurak ritmining keskin tezlashish xuruji. Odatda xuruj to'satdan boshlanadi va bir necha sekund, daqiqa, kun davom etishi mumkin. Xuruj qanday boshlangan bo'lsa, xuddi shunday (34- rasm) me'yoriga keladi. Paroksizmal taxikardiya ekstrasistolaga o'xshab asab qo'zg'aluvchanligi kuchaygan yuragi sog' kishilarda paydo bo'ladi, lekin ko'pincha og'ir yurak kasalligi (miokard infarkti, kardioskleroz, yurak nuksonlari) muxitida yuzaga keladi. Paroksizmal taxikardiya xuruji vaqtida yurakning

tez urishini sezish, bo'shashish, yurak sanchishi kuzatiladi: Ko'zdan kechirganda terining oqarishi, uzoq davom etgan xurujda qisqarish aniqlanadi, bo'yinturuq venasi bqrtib chiqadi va yurak etishmovchiligi belgilari yakkol ko'zga ko'rinadi. Bunda EKG ga 3 ta belgi xos:

1. Ritmning yuqori tezligi bir daqiqada 160 dan 250 tagacha bo'lishi.

2. Ritmning to'g'riligi.

II

III

суправентрикуляр шакл).

а)—хуруж тугагандан 3 дакика утгандан сунг. б) — хуруж вактида эхтимол тахикардия хисобига S—Т сегменти тушган. I — II — III -*-> стандарт уланншлар; Уг— V*—V$ кукрак

уланишлари.

Z. Qo'zg'alishning geterotopligi.

Qo'zg'alish manbai bo'lmacha, atrioventrikulyar tug'un, qorincha bo'lishi mumkin. Atrioventrikulyar va bo'lmacha shakllari qo'shilib supraventrikulyar yoki qorincha usti paroksizmal taxikardiyasini xosil qiladi. Supraventrikulyar shaklga qorincha kompleksida deformatsiyaning bo'lmasligini, P tishining aniqlanmasligi xos. Atrioventrikulyar yoki tug'unii paroksizmal taxikardiya dori moddalariga va adashgan nerv ta'siriga katta chidamliligi bilan bo'lmachadan farq qiladi. Qorincha paroksizmal taxikardiyasi qorincha ekstrasistolasiga o'xshab qorincha kompleksining deformatsiyasi va ritmning tezligi bilan farqlanadi.

QRS kompleksining kengligi 0,12 s, T - tishi asosiy kompleks tishlariga qarama-qarshi yotadi. Qorinchalar ritmi odatda to'g'ri. P -tishi aniqlanmaydi. Qorincha taxikardiyasi odatda organik yurak kasalliklarida yuzaga keladi. Masalan, miokard infarktining o'tkir davrida qorinchalar ■ titrashga tishi mumkin. Yurak muskulining o'tkazuvchanligi buzilganda yurak o'tkazish sistemasining qandaydir qismida impulslarning o'tishi sekinlashadi yoki butunlay t o'xtab qoladi - t o'lik yoki qisman blokada rivojlanadi. O'tkazuvchanlik buzilishining qaerda paydo bo'lishiga qarab sinoaurekulyar, bo'lmacha ichidagi, atrioventrikulyar va qorincha ichidagi blokadalar farq qilinadi. Blokada vaqtinchalik bo'lishi mumkin, u o'tkazuvchi yo'lning anatomik jaroxatlanishida muntazam, doimiy bo'ladi. Anatomik shikastlanish miokard yallig'lanishida, distrofik va skleroz jarayonlarda xamda toj-tomirlarda qon aylanishi buzilganda (ayniqsa miokard infarkti) rivojlanadi.

Sinoaurekulyar blokada sinus tug'unidan impulsning bo'lachaga o'tkazilishi buzilishi, vaqti-vaqti bilan yurak kompleksining tushib qoiishi bilan ifodalanadi (P - tishi xam, R davomliligi xam 2 marta ortadi). Sinoaurekulyar o'tkazuvchanlik asta-sekin sustlashib, so'ngra impuls tushib qoiishi mumkin. Bo'lmacha ichidagi blokada bo'lmachaning o'tkazuvchi yo'llarida qo'zg'alish o'tishining buzilishini ko'rsatadi, bunda chap va o'ng bo'lmachaning baravar ishlash faoliyati buziladi. Bunda P - tishi kengayib 0,11 sek ko'proq bo'ladi. Blokadaning bu turida klinik belg'ilar bo'lmaydi. Kasallikka EKG asosida tashxis qo'yiladi.

Atripventrikulyar blokada tez-tez uchrab turadi. Uning 3 ta darajasi bor. A - В blokadaning 1 darajasida bo'lmacha-qorincha o'tkazuvchanligi pasayadi. P - oralig'i chiziladi, lekin shu vaqtdagi ritm tezligi me'yorida bo'ladi (0,21 sek dan 0,3-0,4 sek gac'ha). Odatda qorincha kompleksining shakli o'zgarmaydi. Bu EKG da aniqlanadi, klinikasida P oralig'ining ancha chizilib ketishi natijasida bo'lmacha komponenti ajralib chiqishi xisobiga 1 tovush (ton bilinib eshitiladi). A - В blokadaning 11 darajasida ba'zi impulslar o'zgaruvchanligining buzilishi natijasida bo'lmachadan qorinchaga o'tmaydi. EKG da esa bu qismi tushib qolgani aniqlanadi. II darajadagi A - В blokadaning 3 turi farq qilinadi. 1- turi (Venkebax yoki (35- rasm) Mobittsa) bu P - Q oralig'ining asta-sekin uzayishi va qorincha kompleksining tushib qoiishi bilan ifodalanadi. Bu vaqtda Venkebax-Samoylov davri xosil bo'ladi. Qorincha kompleksi o'rtacha kenglikda bo'ladi. Bu tur yurak o'tkazuvchi yo'lning paroksizmal qismi shikastlanganda kuzatiladi, A - В blokadaning 2 turi EKG da qorincha kompleksining P - Q oralig'i oldindan uzaymasdan doimiy tushib qoiishi bilan ifodalanadi. U distal qismida - Gis tutami shoxchalari to'g'risida o'tkazuvchanlikning buzilishi bilan bog'langan, shuning uchun PQ kompleksi deformatsiyalanadi. Blokadaning 3 - turi qorincha kompleksining xar ikkinchi yoki uchinchisi tushib qoiishi bilan ifodalanadi, ya'ni 2:1, 3:1, 4:1 va xokazo blokadalar bo'ladi. Bemorda bosh aylanishi, ko'z oldining qorong'ilashishi, qisqa muddatli quysizlik kuzatilishi mumkin.

A - В blokadaning III darajasi to'lik - impulslar bo'lmachadan qorinchaga o'tmaydi. Bo'lmacha va qorinchalar birbiriga bog'lanmagan xolda ishlaydi. EKG da qorincha kompleksi siyrak bo'lib, P - tishi te'yorida bo'ladi. Qorinchalarning qisqarish tezligi minutiga 30-40 oralig'ida o'tkazuvchi yo'ldagi ritmni boshqaruvchi o'choq qancha past joylashgan bo'lsa, qorinchalar ritmi shuncha sekin bo'ladi. Sinus tug'unidan impuls oluvchi bo'lmacha ritmi esa normal xolda qoladi. To'lik ko'ndalang, blokadada qorinchalar etarli tezlikda qisqarsa (min 40-50) sub'ektiv sezgilar bo'lmasligi mumkin. Ko'rishda impuls to'xtamlari vaqtida xam to'xtamaydigan bo'yin venasining ritmik undulyatsiyasini aniqlash mumkin. Bo'lmacha va qorincha qisqarishi baravar kelsa, undulyatsiya keskin kuchayadi. Eshitishda (auskultatsiya) 1 tovush intensivligi o'zgarishi aniqlanadi, vaqti-vaqti bilan qattiq tovush - Strajesko bo'yicha «pushka tovushi»

eshitilishi mumkin, bu qorincha bilan bo'lmachaning baravar qisqarishidan

paydo bo'ladi.

Diastola vaqtida bo'g'iq bo'lmacha tovushini eshitish mumkin. Qorincha

qiskarishining keskin kamayishi miya qon aylanishida ko'rinishi va Morgani

- Edems - Stoks xurujini keltirib chiqarishi mumkin. Ko'pincha bu xuruj

sinus ritmidan blokadaga tish vaqtida kuzatiladi. Xurujning klinik

ko'rinishi juda ifodali. Butunlay xotirjamlik sharoitida to'satdan bosh

aylanishi, umumiy bezovtalik paydo bo'ladi, so'ngra bemor xushidan ketadi,

yuzi qizarib, keyinchalik keskin oqaradi, tomir urishi sezilmaydi, ko'z

orqaga ketadi, tana muskullari taranglashadi, klonik va tonik tirishish

vujudga keladi. Keyin qorincha avtomatizmi tiklanib bemor o'ziga keladi.

Uzoq vaqt qorincha avtomatizmi tiklanmasa (4 minutgacha) bu xolat o'lim

bilan tugashi mumkin.

Engil xuru] qiska bosh aylanishi va es-xush xiralashish bilan ifodalanadi.

Qorincha ichi blokadasi ko'pincha Gis tutamlari oyoqlari bloWadasi

ko'rinishida uchraydi, u o'ng va chap blokadaga bo'linadi. Chap oyoqlari orqa

va oldingi shoxlarga bo'linadi, blokada faqat bitta shoxda bo'lishi,

xamda'o'ng oyoq va chap shoxlar birgalikda blokadaga uchrashi mumkin.

Oyoqlaming birida to'lik blokada bo'lsa, impuls atrioventrikulyar

Tug'undan Gis tutamiga normal o'tkaziladi va qorinchalarga tarqalishda

shikastlangan oyoqda to'simcha uchraydi. Shuning uchun qo'zg'alish oldin

shikastlanmagan oyoqli qorinchani kamrab oladi, undan so'ng shikastlangc

blokadali qorinchaga tarqaladi. Shuning uchun korinchalar kyzg'alishi odatdagidek

bo'lmaydi. Qorincha ichi blokadasining asosiy belgisi ko'krak ulanishi QRS

kompleksining kengayishi bo'lib xisoblanadi. Agar qorincha kompleksining

kengligi 0,12 s dan oshmasa, qisman blokada to'g'risida o'ylash mumkin. agar -

0,12 dan ortiq bo'lsa bu Gis tutamlari oyog'ining to'liq blokadasi belgisi bo'lib

xisoblanadi. Bunda P - tishi o'zgarmaydi. Qorinchalar kompleksi sinus

tug'unidan keluvchi impulslar ta'sirida ritmik ravishda xosil bo'ladi,

lekin qorinchalardagi qo'zg'alishning borishi buziiganligi uchun shakli

o'zgargan va kengaygan QRS kompleksi yozib olinadi, u qorinchalar

ekstrasistolasidagi kompleksni eslatadi. Qorinchalar kompleksining

shakli qaysi oyoq blokada

bo'lganligiga bog'liq. Gis tutamining chap oyoq blokadasida uning qo'zg'alishi

keyinda qoladi va qorinchalar kompleksing qorincha ekstrasistolasidagi

kompleks shaklini eslatadi.

QRS ning kengayishi va shaklining o'zgarishi kuzatiladi, S - T oralig'i siljiydi va T - tishning yo'nalishi o'zgaradi, QRS kompleksining asosiy tishlariga qarama-qarshi (diskordant) bo'ladi. O'ng oyoq blokadasida qorinchalar kompleksining shakli chap qorincha ekstrasistolasini eslatadi. Gis tutamlari oyog'ining blokadasi tashxisi faqat EKG ga qarab qo'yiladi.

6.2.Analitik qism.Mashg'ulotning ikkinchi yarimida taxliliy echim muamosini echimini o'tkazish kerak. Shu maqsadda vaziyatli massalar qo'llaniladi. Shundan keyin talabalarga ko'rguli va tarqatma ma'lumotlar taqdim etiladi - EKG qdg'ozlari. Vaziyatli massalarni echimi va ko'rgazmaviy ma'lumotlar bilan tanishuvidan keyin qilingan tillarni tahlini bila tanisht'irish va tahliliy tashxisni aniqlash.

TESTLAR

1. Sinusli taxikardiyada EKG ko'rinishi.

a. Yurakning qisqarish chastotacining ortishi (90-160), R-R davomiyligining kamayishi

b. R-R davomiyligining oshishi

c. Наг xil R-R

d. R-R davomiyligining kamayishi, kompensator pauza

e. P tish'cha yo'q

a. Sinusli bradikardiya

b. Sinusli taxikardiya ■c. Sinusli aritmiya

d. Ekstrasistoliya

e. Atrioventrikulyar blokadaning 2nchi darajasi

3. Bo'lmacha gipertrofiyasida EKG ko'rinishi:

a. P tishchas.ining davomiyligi va amplitudasining oshishi

b. P tishchasining davomiyligining kolmayishi

c. Р tishchasining amplitudasi kamayishi

d. P-Q intervalining ortishi

e. P tishchasining innifasalisi

a. sinoaurikulyar blokadada

b. atrioventtrikulyar blokadada

с atrioventtrikulyar blokadaning 3 darajasi

d. Gis tutam oyog'ining blokadasi

e. atrioventrikulyar blokadaning 2nchi darajasi

a. To'lik.ko'ndalang blokadasi

b. Atrioventrikulyar blokadaning 2nchi darajasi с Atrioventrikulyar blokadaning lnchi darajasi

d. Sinoaurikulyar blokada

e. Gis tutami o'ng oyoqchasining blokadasi

6. Defomatsiyalashgan kengaygan QRS kompleksi normal P tishchada xos:

a. Gis tutami oyoqlari to'liq blokadasi

b, Bo'lakcha ichi blokadasi с Sinoaaurikulyar blokadasi

d. Atrioventrikulyar blokadaning 2nchi darajasi

e, Atrioventrikulyar blokadaning 3nchi darajasi

7. Sinoaurikulyar blokadada:

a, Bo'lakcha/bo'ylab impuls kechinib keladi

b. Impul's tezroq o'tkaziladi с Impuls tezroq o'tkaziladi

d. Har bir uchinchi impuls o'tkaziladi

e. Har bir beshinchi impuls o'tkaziladi

8. Morganie-Adams-Stocks sindromi ko'lincha kuzatiladi:

a. Atrioventrikulyar blokadaning 3nchi darajasi

b. Qormcha ekstrasistoliyasi с Sinoaurikulyar blokadada

d. Atrioventrikulyar blokadaning 2nchi darajasi

e. Gis tutami oyoqlari to'liq blokadasi

9. To'likmas kompensator pauza xos:

a. Bo'lmacha ekstrasistoliyasi

b. Qorincha ekstrasistoliyasi

c. Paroksizmal taxikardiya

d. Gis tutami oyoqlari to'liq blokadasi

e. Atrioventrikulyar blokada

10. Qorincha ekstrasistoliyasida P tishchasi:

a. yo'q

d. kengaygan

e, yuqor

6.3 Amaliy qism.

Mashg’ulotning bu qismi uning yo’naltirilganlig i zaruratini asoslash,tibbiy anjomlar bilan ishlash,tibbiy xujjatlar yuritish,bemor bilan m u loqat, maslaxat, a m al i y ko’nikmalar va malakalarni egallash nuqtai nazaridan izoxlanadi.

1. "Ichki kasalliklar propedevtikasi" Kasimov E.Y., 1996 yil

2.”Ichki kasalliklar propidevtikasi” kitobi.Vasilyenko V.X va Grebeneva A.L..,nashri ostida 1989-y.

3. Ichki kasalliklar propidevtika amaliyot mashg’ulotlari uchun qo’llanma.Dovgyallo.O.G. va b.sh.,1986-y.

4. Shelagurov A.A “Ichki kasalliklar propidevtikasi”.

5. ShishkinA.N “Ichki kasalliklar.O’rganish.Simiotika.Diagnostika”.2000-y.,Sankt-Peterburg.

6. Strutinskiy A.V.,Baranov A.P., “Ichki organlar kasalliklari semiotika asoslari.Atlas”.1997-y.,Moskva.

7.M.V Muxin, V.A.Moiseyev. ”Ichki kasalliklar propidevtikasi”. 2000-2005-y.

1."Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po propedevtike vnutrennix bolezney" O.G.Dovgyallo, Minsk, 1989.