VI. UZATMALAR QUTISI
VI.1.
Uzatmalar qutisining vazifasi, talablar, tasnifi, qo‘llanilishi.
Ichki yonuv dvigateli hosil qiluvchi
maksimal burovchi momenti
Uning
litrajiga bog‘liq bo‘lib, rna’lum qiymatdardan oshmaydi. Agar shu
burovchi momentni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yetakchi g ‘ildiraklarga uzatilsa,
hosil
bo‘layotgan tortish kuchi avtomobilni joyidan qo‘zg‘ata olmasligi
mumkin.
Shuningdek, ichki yonuv dvigateli tirsakli valining minimal
burchak
tezligi
avtomobilni
minimal
turg‘un
tezlik
bilan
harakatlanishiga yo‘l qo'ymaydi. Demak ichki yonuv dvigatelining
burovchi momentini oshirish va tirsakli
valning minimal aylanishlar
BOnini
kamaytirish kerak. Bu vazifani uzatmalar qutisi bajaradi.
Uzatmalar qutisi dvigatelning burovchi momentini va dvigatel
valining
burchak tezligini yetakchi g‘ildiraklarga o‘zgartirib uzatish
uchun
xizmat qiladi. Bu esa avtomobilning optimal tortish va yoqilg‘i
tejamkorlik xususiyatlarini ta’minlaydi.
Uzatmalar qutisi o‘z vazifasini samarali
va ishonchli bajarishi
uchun
unga quyidagi talablar qo‘yiladi:
- dvigatelning berilgan tashqi tezlik harakteristikasi bo'yicha
avtomobilning optimal tortish-tezlik va yoqilg‘i tejamkorlik xususiyat-
larini
ta’minlash;
- ishlaganda va pog‘onalami almashtirayotganda shovqinsiz
ishlash;
-
yengil boshqarish;
- yuqori FIK;
- umumiy talablar.
Uzatmalar qutisi quyidagi ko‘rsatkichlari bo‘yicha tasniflanadi:
1)
uzatishlar sonini о ‘zgarishi b o 'yicha: pog‘onali (eng keng
tarqalgan), pog‘onasiz, kombinatsiyalashgan;
2)
konstruktiv sxemasi b o ‘yicha: o‘qlari qo‘zg‘almas valli (ikki,
uch
va ko‘p valli), o‘qlari qo‘zg‘aluvchi valli (planetar reduktorlar);
3)
pog 'onalar soni b o ‘yicha: uch pog‘onali, to‘rt pog‘onali, besh
pog‘onali, ko‘p pog‘onali;
4)
shesternyalarning turi b o ‘yicha: to‘g‘ri tishli, qiya tishli,
shevron tishli,
aralash tishli;
59
5)
pog 'onalarni
almashtirish
usuli
bo 'yicha:
karetkalar
yordamida,yengil
qo‘shiladigan
mufta yordamida,
sinxronizator
yordamida;
6)
boshqarish usuli bo'yicha: to‘g‘ridan-to‘g‘ri boshqarish,
masofadan boshqarish, yarim avtomat, avtomat;
7) у
etaklovchi va yetaklanuvchi qismlarning o'zaro bog'liqligi
bo 'yicha: mexanik, gidravlik, elektrik, aralash.
