Havo qarshiligini yengish uchun sarf bo’ladigan quvvat
NB1=
|
0,55*5,7*(0,337473)3/1000=0,00012
|
|
|
|
№
|
NB1
|
NB2
|
NB3
|
NB4
|
NB5
|
NB6
|
NB7
|
NB8
|
NB9
|
NB10
|
I
|
0,00012
|
0,0009
|
0,0032
|
0,0077
|
0,0150
|
0,0260
|
0,0413
|
0,0616
|
0,0878
|
0,1204
|
II
|
0,00074
|
0,0059
|
0,0201
|
0,0477
|
0,0932
|
0,1610
|
0,2558
|
0,3818
|
0,5436
|
0,7457
|
III
|
0,00352
|
0,0282
|
0,0952
|
0,2258
|
0,4411
|
0,7623
|
1,2105
|
1,8070
|
2,5728
|
3,5293
|
IV
|
0,01304
|
0,1043
|
0,3521
|
0,8348
|
1,6304
|
2,8174
|
4,4740
|
6,6784
|
9,5089
|
13,043
|
V
|
0,03656
|
0,2925
|
0,9872
|
2,3401
|
4,5705
|
7,8979
|
12,541
|
18,721
|
26,655
|
36,564
|
VI
|
0,07416
|
0,5932
|
2,0023
|
4,7463
|
9,2702
|
16,018
|
25,437
|
37,970
|
54,064
|
74,161
|
6-pog’ona uchun; Pb+
Pb1=25.82+2197.44=2223.26
№
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
|
2223.26
|
2301.09
|
2430.92
|
2612.04
|
2845.7
|
3131.3
|
3467.7
|
3857.2
|
4298.8
|
4790.5
|
7.Yonilg’i tejamkorligini baholovchi ko’rsatkichlar
Yonilg’i tejamkorlik (YoT) hususiyati ikki guruh o’lchagichlar bilan baholanadi. Birinchi guruhga avtomobilning o’zini YoT o’lchagichlari mansub bo’lsa, ikkinchi guruhga avtomobil dvigatelini YoT o’lchagichlari kiradi.
Avtomobilning YoT o’lchagichlari:
-bosib o’tgan yo’l birligiga to’g’ri keluvchi yonilg’i sarfi - Qs, l/100 km;
-bajarilgan transport ish birligiga to’g’ri keluvchi yonilg’i sarfi – Qw, l/100 km;
Dvigatelning YoT o’lchagichlari:
-dvigatelni ishlash davriga to’g’ri keluvchi yonilg’i sarfi – GT, kg/soat;
-solishtirma effektiv yonilg’i sarfi – ge, g/(kVt.soat).
Bajarilgan transport ishi birligiga to’g’ri keluvchi yonilg’i sarfi avtomobilni YoT o’ta to’g’ri baholaydi. Lekin, avtomobilni bajargan transport ishini hajmi to’g’risida har doim ham ma’lumot olish imkoniyati bo’lmaganligi sababli, bu o’lchagichdan amalda foydalanish ma’lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun, YoT baholashda asosan bosib o’tilgan yo’l birligiga to’g’ri keluvchi yonilg’i sarfidan foydalaniladi. Yo’l birligi sifatida 100 km qabul qilingan.
Avtomobilning YoT amaldagi Davlat standartiga binoan quyidagi ko’rsatkichlar bilan ham baholanadi:
Nazorat yonilg’i sarfi (NYoS)
Magistral stiklidagi yonilg’i sarfi
Yo’lda shahar stiklidagi yonilg’i sarfi
Stendda shahar stiklidagi yonilg’i sarfi
Barqaror harakatlanish yonilg’i harakteristikasi
Magistral-qir-adir yo’ldagi yonilg’i-tezlik harakteristikasi
Bu baholovchi ko’rsatkichlarni me’yoriy qiymatlari mavjud emas, ulardan avtomobillarni YoT darajasini chet el analoglari bilan taqqosiy baholashda va texnik holatini bavosita baholashda foydalaniladi.
NYoS barcha kategoriya avtomobillari uchun standartda ko’rsatilgan tezliklarda gorizontal to’g’ri yo’lda yuqori uzatmada harakatlanishida aniqlanadi va albatta uning qiymati (l/100) avtomobilning texnikaviy harakteristikasida ko’rsatiladi.
Nazorat yonilg’i sarfi qiymatini yonilg’i harakteristikasi grafigi orqali aniqlash mumkin.
Barqaror harakatlanishdagi yonilg’i harakteristikasida nazorat yonilg’i sarfi qiymatini aniqlash uchun muayyan rusumli avtomobilning texnikaviy harakteristikasida ko’rsatilgan tezlik qiymatidan yonilg’i sarfi egri chizig’igacha perpendikulyar o’tkaziladi. Kesishgan nuqta nazorat yonilg’i sarfi qiymatini bildiradi. Yonilg’i harakteristikasidan aniqlangan
NYoS qiymati avtomobilni texnikaviy harakteristikasida ko’rsatilgan qiymati bilan taqqoslanadi va farqi bo’lsa, asoslangan izoh beriladi
Barqaror harakatlanish yonilg’i tejamkorlik
harakteristikasini qurish
Yonilg’i harkteristikasini (YoX) qurishni bir necha usullari mavjud: yo’l sinovi natijalari bo’yicha, stendda o’tkazilgan sinov natijalari bo’yicha va taqribiy hisoblash yo’li bilan.
Birinchi va ikkinchi usullarda YoX eksperimental ma’lumotlar asosida qurilsa, uchinchi usulda YoX hisoblash-nazariy yo’l bilan quriladi. YoX avtomobilni to’g’ri yo’nalishda, gorizontal, asfaltobeton qoplami yo’lda yuqori uzatmada barqaror harakatlanishidagi yonilg’i sarfini (Qs) tezlikka (Va) bog’liq ravishda o’zgarishini ifodalaydi.
Dvigatel turi
|
|
|
|
|
|
|
Dizel
|
0,5
|
-0,58
|
1,08
|
1,65
|
-2,3
|
1,66
|
Yonilg’i sarfi quyidagi formulaga asosan aniqlanadi:
[ l/100 km]
bu erda: ge- solishtirma effektiv yonilg’i sarfi, g/(kVt·s);
Pψ+Pv+Pu- tegishli ravishda yo’lni, havo va inerstiyani harakatlanishga qarshilik kuchlari, (N);
ρt- yonilg’ini zichligi, (kg/l); (benzin uchun -0,75 kg/l, dizel yonilg’isi uchun 0,84 kg/l);
ηtr- transmissiyaning foydali ish koeffistienti.
Solishtirma effektiv yonilg’i sarfi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
И – dvigatel quvvatidan foydalanish darajasi; И =(Pψ+Pv)/Pk
YoX ta’rifidan kelib chiqqan xolda Pu=0; ψ=f deb qabo’l qilinadi.
a) Solishtirma effektiv yonilg’i sarfini tirsakli valni burchak tezligiga bog’liq ravishda o’zgarishini hisobga oluvchi koeffistient (Kω) aniqlanadi.
b) Harakatlanishga qarshilik kuchlari (Pψ+Pv), Pk qiymatlari bo’yicha ωe (yoki Va) ni har bir qiymatlari uchun dvigatel quvvatidan foydalanish darajasi (I) aniqlanadi va olingan qiymatlar uchun Ki hisoblanadi.
v) Kω va Ki koeffistientlarning topilgan qiymatlari bo’yicha formula yordamida ωe ni tanlangan qiymatlari uchun solishtirma effektiv yonilg’i sarfi (ge) aniqlanadi.
g) ge ni topilgan qiymatlari bo’yicha formula yordamida, ωe ni tanlangan qiymatlari uchun yo’lning qarshilik koeffistienti (ψ) ko’rsatilgan yo’l uchun yonilg’i sarfi (Qs) aniqlanadi.
d) Aniqlangan yonilg’i sarfi (Qs) va avtomobil tezligi (Va)
qiymatlari bo’yicha Qs=f(Va) yonilg’i harakteristikasi grafigi quriladi.
=19.78
QS
|
QS2
|
QS3
|
QS4
|
QS5
|
QS6
|
QS7
|
QS8
|
QS9
|
QS10
|
19,78
|
17,8
|
18,64
|
19,91
|
21,38
|
23,14
|
25,32
|
28,36
|
33,49
|
44,26
|
ρ- yonilg’ini zichligi, (kg/l); ( dizel yonilg’isi uchun 0,82 g/sm3);
- solishtirma effektiv yonilg’i sarfini dvigatel tirsakli valining burchak tezligiga (e = ωM/ωN) bog’liq ravishda o’zgarishini hisobga oluvchi koeffistient;
Aω, Bω va Cω qiymatlar jadvaldan olinadi. ωe/ωN nisbatni 0,2;0,3…1 gacha olib Kω ni qiymatlarini aniqlaymiz:
Kω1
|
Kω2
|
Kω3
|
Kω4
|
Kω5
|
Kω6
|
Kω7
|
Kω8
|
Kω9
|
Kω10
|
1,027
|
0,984
|
0,951
|
0,928
|
0,915
|
0,912
|
0,919
|
0,936
|
0,963
|
1
|
-solishtirma effektiv yonilg’i sarfini dvigatel quvvatidan foydalanish darajasiga (I) bog’liq ravishda o’zgarishini hisobga oluvchi koeffistient.
, , koeffistientlar jadvaldan olinadi.
=1.65*(0,922415) 2-2.3*(0,922415)+1.66 =0,92339
№
|
KU1
|
KU2
|
KU3
|
KU4
|
KU5
|
KU6
|
KU7
|
KU8
|
KU9
|
KU10
|
KU
|
0,94503
|
0,85885
|
0,87991
|
0,89659
|
0,89659
|
0,88508
|
0,86800
|
0,85851
|
0,884
|
1,01
|
Dvigatel quvvatidan foydalanish darajasiga U quyidagicha aniqlanadi:
=(6,308095+0,074162)/6,919073=0,92242
|
|
№
|
U1
|
U2
|
U3
|
U4
|
U5
|
U6
|
U7
|
U8
|
U9
|
U10
|
|
|
U
|
0,9
|
0,7
|
0,6
|
0,5
|
0,5
|
0,6
|
0,6
|
0,7
|
0,8
|
1
|
|
|
