12.02.2022, 02:15
Tranzistor
- Vikipediya
https://uz.wikipedia.org/wiki/Tranzistor
2/3
Dunyodagi ilk tranzistor nusxasi
Bipolyar va maydoniy tranzistorlar turlicha yoʻllar bilan kashf qilingan.
Maydoniy tranzistor yoki unipolyar tranzistorlarning yaratilishi avstriya-vengriyalik fizik Yuliy Edgar Lilienfild nomi bilan bogʻliq.
U tokni boshqarishning yangi yoʻlini taklif qilgan. U taklif qilgan usulga koʻra, tok uzatish yoʻli boʻylab unga koʻndalang elektr
maydon qoʻyiladi. Bu elektr maydon zaryad tashuvchilarga taʼsir qilib, oʻtkazuvchanlikning yoʻnalishini oʻzgartiradi. Ushbu
kashfiyot uchun Kanada (1925-yil 22-oktabrda) va Germaniyada (1928-yilda) patent olgan.
1934-yilda nemis fizigi Oskar Xayl ham Buyuk Britaniyada ixtiro qilgan „kontaktsiz rele“si uchun patent olgan. Maydoniy
tranzistorlar sodda elektrostatik effektga asoslangan va unda kechadigan jarayonlar bipolyar tranzistorlarga
qaraganda oddiy
boʻlishiga qaramasdan toʻliq ish holatidagi maydoniy tranzistorlarni yasash uchun juda koʻp vaqt ketdi.
1920-yilda patentlangan va hozirda kompyuter sanoatining asosini tashkil etadigan birinchi MDS maydoniy tranzistor birinchi
boʻlib 1960-yilda amerikalik olimlar Kang va Atallaning ishidan soʻng yaratilgan boʻlib, ular kremniy sirtini oksidlash orqali uning
sirtida dielektrikining kremniy dioksidining juda yupqa qatlamini hosil qilishni taklif qildilar. Bu qatlam oʻtkazgich kanalidan
metall zatvorni izolyatsiya qilish vazifasini bajarardi. Bunday bunday tuzilishga MOS strukturasi deyiladi (Metall-oksid-yarim
oʻtkazgich, inglizcha metall-oxide-semiconductor).
XX asrning 90-yillaridan boshlab esa MOS-struktura bipolyar tranzistorlardan yetakchilikni tortib oldi.
Unipolyar tranzistordan farqli oʻlaroq, birinchi bipolyar
tranzistor eksperimental
tarzda yaratilgan va uning ishlash prinsipi keyinroq tushuntirilgan.
1029-1933-yillarda Leningrad fizika-texnika institutida Oleg Losev A.F.Ioffe
rahbarligi ostida yarimoʻtkazgich qurilmalar ustida bir qator tajribalar oʻtkazdi.
Uning konstruktiv jihatdan nuqtaviy tranzistorning nusxasi boʻlgan karborund
kristalli (SiC) ustida oʻtkazgan tajribasi natijasida kerakli kuchaytirish
koeffitsiyentini
hosil
qilolmadi.
Shundan
soʻng
yarimoʻtkazgichlardagi
elektrolyuminessensiya hodisasini oʻrgangan Losev 90
ta turli materiallarni,
asosan, kremniyli birikmalarni koʻrib chiqdi va 1939-yilda oʻzining kundaligida uch
elektrodli sistema haqida qaydlar qoldirgan. Biroq, 2-jahon urushining boshlanib
qolishi va 1942-yilda injenerning Leningrad qamalida halok boʻlishi tufayli, uning
qilgan ishlari hozir yoʻqolib ketgan. Shu sababli, uning tranzistor yarata olgan yoki
olmagani bizga nomaʼlum.
Andoza:Commons category multi
BBC: Building the digital age (http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm) photo
history of transistors
The Bell Systems Memorial on Transistors (https://web.archive.org/web/20070928041118/http://www.porticus.org/bell/belllabs_tr
ansistor.html)
IEEE Global History Network, The Transistor and Portable Electronics (http://www.ieeeghn.org/wiki/index.php/The_Transistor_a
nd_Portable_Electronics). All about the history of transistors and integrated circuits.
Transistorized (https://www.pbs.org/transistor/)
. Historical and technical information from the Public Broadcasting Service
This Month in Physics History: November 17 to 23-dekabr 1947-yil: Invention of the First Transistor (http://www.aps.org/publicati
ons/apsnews/200011/history.cfm). From the American Physical Society
50 Years of the Transistor (https://web.archive.org/web/20070714010051/http://www.sciencefriday.com/pages/1997/Dec/hour1_
121297.html). From Science Friday, 12-dekabr 1997-yil
Maydoniy tranzistor
Bipolyar tranzistorlar
Manbalar
Havolalar
