|
Tumani maktabgacha va maktab ta’limi boshqarmasi sonli umumiy o`rta ta’lim maktabining Texnologiya fani o`qituvchisi
|
| bet | 2/2 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,24 Mb. | | #148254 |
Bog'liq 6-sinf texnologiya Nazorat-o`lchash asboblariDars shiori: “, Hunar bo’lsa qo’lingda, Baxt topilar yo’lingda”.
Uy vazifasini so‘rash va baholash.
O`tilgan mavzuni takrorlash.
Yangi mavzu bayoni.
Shtangensirkul – tashqi, ichki diametr va chuqurlikni o‘lchashda ishlatiladigan
asbob. Shtangensirkul universal o‘lchov asbobi bo‘lib, uning yordamida chiziqli, tashqi
va ichki o‘lchamlarni, chuqurliklarni o‘lchash, tayyor detal va buyumlar o‘lchamlarini
tekshirish, shuningdek, rejalash ishlari bajariladi. Shuning uchun undan masshtabli
lineyka, kronsirkul, nutromer, chuqurlikni o‘lchaydigan asbob (shtangen-glubinomer),
sirkul, shtangenreysmus sifatida ham foydalanish mumkin.
Asbobsozlik korxonalarida 100, 125, 150, 200, 300, 400, 500, 600, 800, 1000, 1500 va 2000 mm gacha bo‘lgan o‘lchamlarni o‘lchash imkonini beruvchi, aniqlik darajasi 0,1; 0,05; 0,02 mm gacha bo‘lgan shtangensirkullar ishlab chiqariladi. O‘quv ustaxonalarida 300 mm gacha o‘lchash imkonini beruvchi shtangensirkullar ishlatiladi (24-rasm).
24-rasm. SHTS-1 markali shtangensirkul: a) tuzilishi: 1, 4 – qo‘zg‘aluvchan jag‘lari;
2, 3 – qo‘zg‘almas jag‘lar; 5 – qotiruvchi vint; 6 – hisob olish; 7 – glubinomer
(chuqurlikni o‘lchaydigan sterjen); 8 – shtanga; 9 – nonius; b) hisob olish.
Aniqlik darajasi 0,1 mm bo‘lgan shtangensirkul nonius (9) shkalasining uzunligi
9 mm bo‘lib, u 10 ta teng bo‘lakka bo‘lingan. Demak, noniusning har bir bo‘limi
9 mm :10 = 0,9 mm ga teng. Noniusning noli shtanganing noli bilan mos kelsa, uning o‘ninchi chizig‘idan tashqari hech bir chizig‘i shtanga chizig‘i bilan mos kelmaydi (bir to‘g‘ri chiziqda yotmaydi). Bunda noniusning 10-chizig‘i shtanganing 9-chizig‘iga mos keladi. Deylik, noniusning 0 chizig‘i shtanganing 0 chizig‘idan o‘tib, 1-chizig‘iga yetmagan bo‘lsin, 6-chizig‘i esa shtanga chizig‘iga mos kelsin. U holda hisob 0,6 mm bo‘ladi. Ikkinchi o‘lchashda noniusning noli shtanganing 25-chizig‘idan o‘tgan. Demak, butun son 25 mm. Noniusning 6-chizig‘i shtanganing ixtiyoriy bir chizig‘iga mos kelgan. Kasr son 0,6 mm. U holda shtangensirkulning ko‘rsatkichi 25,6 mm. 25-rasmda aniqlik darajasi 0,05 yoki 0,02 mm gacha bo‘lgan shtangensirkul tasvirlangan.
25-rasm. SHTS-11 markali
shtangensirkul: 1 – shtanga;
2 – qo‘zg‘almas jag‘; 3 – qo‘zg‘aluvchan
jag‘; 4 – ramka; 5 – qotiruvchi vint;
6 – xomut; 7 – xomutni qotiruvchi vint;
8 – mikrometrik surish vinti.
Aniqlik darajasi 0,1 mm bo‘lgan asboblarda
noniusdan olinadigan kasr sonlar millimetrning 0,1
ulushlarida hisoblansa, aniqlik darajasi 0,05 va 0,02
mm bo‘lgan asboblarda millimetrning 0,05 va 0,02
ulushlarida hisoblanadi. Bunday shtangensirkullardan
tekislikdagi rejalash ishlarini olib borishda sirkul va
xatkash sifatida ham foydalaniladi. Hozirgi kunda
shtangensirkullarning elektron raqamli turlari ham keng tarqalgan (26-rasm)
Mikrometr 0,01 mm gacha aniqlikda o‘lchash imkonini beruvchi asbob bo‘lib,
uning yordamida tashqi o‘lchamlar o‘lchanadi (27-rasm). Ular 0–25, 25–50, 50–75,
75–100 mm va hokazo o‘lchamli qilib tayyorlanadi. Mikrometr skobasiga uning aniqlik darajasi hamda o‘lchash chegarasi yoziladi.
Mikrometr skobasiga uning aniqlik darajasi, o‘lchash chegarasi va asbobsozlik
korxonasining muhri tushiriladi. Hozirgi kunda mikrometrlarning elektron raqamli turlari ham keng tarqalgan (28-rasm).
O‘quv ustaxonalarida oddiy go‘niyalardan
tashqari 30º, 45º, 90º burchaklarni tekshirish va
rejalash imkonini beruvchi kombinatsiyalashgan
go‘niyalar (29-rasm) ham ishlatiladi.
Universal burchak o‘lchagich (uglomer). 0º dan 180º gacha bo‘lgan turli xil
burchaklarni o‘lchash va rejalashda chilangarlik go‘niyalari hamda transportir bilan bir
qatorda universal burchak o‘lchagichlar ham ishlatiladi (30-rasm). Ular tashqi va ichki
burchaklarni o‘lchaydigan turlarga bo‘linadi.
Y angi mavzuni mustahkamlash.
Darsda faol ishtirok etgan o`quvchilar rag’batlantiriladi va baholandi.
Uyga vazifa. Mavzuni mustahkamlab kelish.
|
| |
