Suyiltirilgan eritmalar uchun faollik koeffisienti 1ga yaqin bo`ladi va metall ionlarining faolligi
ularning eritmadagi analitik konsentrasiyasiga taxminan teng deb olinadi. 250
0
C harorat uchun
doimiy qiymatlarni (3) tenglamaga qo'ysak va o'nli logarifmga o'tsak, Nernst formulasining
quyidagi ko'rinishini olamiz.
E
Me
= E
O
+ Ошибка! Объект не может быть создан из кодов полей
редактирования.
lg a
Me
(5)
Тenglama (3) dan shu narsa chiqadiki, metalning potensiali elektrolitdagi metall o’z
ionlari konsentrasiyasining o’zgarishi bilan o’zgaradi. Elekrtolitdagi metall konsentratsiyasining
kamayishi bilan metall elektrod potensiali manfiy tomonga siljiydi. Agar o’z ionlari bo’lmagan
elektrolit ichida joylashgan bo’lsa u holda muvozanatli potensial vujudga kelishi mumkin emas.
Natijada muvozanat potensial vujudga keladi. Shu bilan bir qatorda metal va eritmaning o’zaro
ta`siri jarayonida ularning o’z ionlaridan tashqari, boshqa ion va atomlar ham ishtrok etadi. Bu
holda elektronlarni olish va berish har yo’llar bilan amalga oshiriladi
va metall potensiali
elekdtod yuzasida muvozanatni tavsiflamaydi.
Anod va katod jarayonlarining tezliklar yig’indisi teng bo’lganda aniqlangan qaytmas
potensialning borqaror qiymati “qaytmas stasionar potesial” deyiladi. Uning kattaligi metall
tabiati, elektrolit tarkibi va konsentratsiyasiga, tashqi sharoitlarga bog’liq. Qaytmas potensiyallar
Nernst tenglamasi (3) ga bo’sinmaydi, shuning uchun ularni hisoblab topish mumkin emas.
Ularni faqat tajriba yo’li bilan topish mumkin.
“Metall berilgan eritmada qaytar yoki qaytmas potensialmi yoki yo’qmi” degan savolga
(3) tenglama bilan hisoblangan nazariy qiymat bilan potensil tajriba qiymatlarini taqqoslash, shu
bilan birga metall potensialining eritmadagi o’z ionlarining faoligiga nazariy va tajriba yo’li
bilan olingan bog`liqlikni solishtirgan taqdirdagina javob berishimiz mumkin.
Muvozanatlashmagan metall potensiali kattaligi tashqi muhit ta'siri ostida goh bir tarafga,
goh ikkinchi tarafga o'zgarishi mumkin. Metallar potensiali kattaligiga oksidlovchilar juda katta
ta'sir qiladi. Oksidlovchilar metall yuzasida passiv oksidlovchi parda hosil qiladi. Bu o'z o'rnida
elektrod potensialini musbat tarafga o'zgartiradi. Bundan tashqari
himoya pardalari shuningdek
metall yuzasida korroziyaning qiyin eriydigan mahsulotlarining chiqishi hisobiga vujudga
kelishi mumkin. Eritmada himoya pardalarini yemiradigan yoki eritadigan moddalarning bo'lishi
metall potensialining manfiy tomonga siljishiga olib keladi. Hozirgi vaqtda elektrodlar mutloq
qiymatlarini o'lchaydigan asbob va hisoblash tenglamalari mavjud emas.
Shuning uchun ularni
boshqa potensial standart qilib olingan elektrodga nisbatan olinadi. Shunday standart potensialga
ega bo'lgan elektrod qilib vodorodli elektrod olingan. Uning potensiali har qanday potensialda
ham 0 deb olinadi. Lekin vodorod elektroni ish jarayonida ishlatish noqulay. Shuning uchun
amaliyotda boshqa solishitma elektrodlar ishlatiladi. Masalan, to'yintirilgan
kalomel elektrodi
potensiali xona haroratida vodorod elektrodiga nisbatan aniq o'lchangan va 240 mV ni tashkil
etadi. Kalomel elektrodi bilan hisoblangan metall elektrodini vodorod elektrodiga nisbatan
kattaligini aniqlamoqchi bo'lsak, unda o'z ishorasi bilan olingan
metall potensialiga kalomel
elektrodi potensialini, ya'ni 240 mV ni qo'shish kifoya:
