Anodli qutblanish hodisasi - tok o'tayotgandagi anodli potensiallarning musbat tomonga
siljishi va anod hodisasi yuz berishi - tok o'tayotgan katod potensialining manfiy tomonga siljishi
korrozion moddaning anod va katod o'rtasidagi potensiallar farqi kamayishiga olib keladi. Shu
bilan birga anod va katoddan oqib o'tayotgan tok kuchi ham kamayadi. Tok oqib o'tayotgan
paytda korrozion modda elektrodlari boshlang'ich potensial farqining kamayishi “korrozion
modda qutblanishi” deyiladi.
Qutblanish hodisasining sababi, anoddan katodga o'tayotgan zaryadlarning tezligi
kimyoviy qutblanayotgan anod va katod reaksiyalari tezliklaridan katta bo'lishi shuningdek
katodga qutblanuvchini o'tkazishi sekinlashuvi va anod katoddan elektrod reaksiyalari
moddalarining ajralishidir (1-rasm).
τ
1 – rasm. Karrozion modda
elementlarining tekislanishdan
keyingi elektrod potensiallarining
o’zgarishi.
Anod yuzasida himoya pardasining vujudga kelishi ham anod qutblanishiga sabab
bo'ladi. Qutblanish hodisasi korroziya jarayonida yaxshi natijalar beradi. Boshqacha qilib
aytganda, anod va katod o'rtasidagi potensial farqi kamayadi. Natijada korroziya toki kuchi
kamayadi. Bu esa o'z o'rnida yemirilishni tokga nisbatan proporsional ravishda kamaytiradi.
Ish boshlashdan oldin quyidagi savollar bilan tanishib chiqishimiz lozim:
1. Metallar potensialini o'lchash usullari va solishtirish elektrodlari;
2. Metall potensialining elekrtolit tarkibi va konsenrasiyasiga bog'liq holda o'zgarishi;
3. Muvozanatli va muvozanatsiz potensiallar qatori;
4. Eritmalar kontsenrtasiyasini hisoblash usullari.
Mis, temir va alyuminiy elektrod potensiyallari quyidagi elektrodlarda aniqlanadi.
Mis: CuSO
4
→ 1 H:0,1H : 0,01H
H
2
SO
4
→ 0,1 H = 0,1 gramm∙ekv/litr.
Temir: FeSO
4
→ 0,1 H; NaCl → 0,1N; NaH
2
O → 0,1 H
Alyumniy: Al
2
(SO
4
)
3
→ 0,1 N; NaCl → 0,1 N; NaH
2
O → 0,1N
Elektrodlarni qum qog'oz bilan tozalaymiz. Hamma namunalar aseton bilan ho'llangan paxta
bilan artilib yog'sizlantiriladi va izolyasiyalangan qism teshigidan o'tqazilib, klemmalarga
qotiriladi. Potensialar LPU-01 va LP-58 potensiallar yordamida o'lchanadi. Oldin potensiometr
ishlash tartibi o'qib tadbiq qilinayotgan elektroda galvanik zanjir yig'iladi. Kerakli elektrodga
tushirilgan KL, tekshirilayotgan elektrod, to'yintirilgan eritmaga tushirilgan kalomel yoki
xlorkumush elektrodi to'yintirilgan KСl bilan to'ldirilgan sifonga ulanadi.
Galvanik elementning EYuK tekshirilayotgan kalomel yoki xlorkumush elektrodiga
nisbatan tekshirilayotgan metall potensiali hamdir. Galvanik elementning EYuK ishchi
elektrodlarni galma-gal eritmaga tushirib, potensiometr bilan o'lchash ishlari olib boriladi.
Potensialni aniqlab bo'lgandan keyin elekrtod o'lchash sxemadan o'chirib qo'yiladi. Keyin
boshqa elektrod ulanib o'lchashlar davom ettiriladi. Sifon bir eritmadan boshqa eritmaga olib
tushirilsa, uning uchinchi disterlangan suvi bilan chayib yuborish lozim. Metallar potensiali
kinematikasini o'rnatish uchun ularning boshlang'ich potensiallari o'lchanib, keyin 30 va 60
minutdan so'ng yana o'lchanadi. O'lchangan potensiallarni ularning ishorasini hisobga olgan
holda 1–jadvalga yoziladi.
Elekrtod potensiallari kinetikasi ulanganidan keyin, korroziya elementidagi qutblanish
hodisasini ko'rish mumkin bo'lgan sxema quriladi. Buning uchun temir va alyuminiydan iborat
