|
Abu Rayhon Beruniy (973-1048)
|
| bet | 26/123 | | Sana | 30.01.2024 | | Hajmi | 490,94 Kb. | | #148296 |
Bog'liq Turopereyting-fayllar.orgAbu Rayhon Beruniy (973-1048). Abu Rayhon Beruniyning umri doimo sayohat va bir shahardan ikkinchisiga ko‘chib yurib, tadqiqotlar o‘tkazish bilan o‘tgan. Bag‘dodda oy tutilishini isbotlab bergan. Agar Beruniyning butun umri davomida qilgan sayohatlarini sarhisob qilsak, u shimolda Xorazmga, janubda Hindistonga, g‘arbda Kaspiy dengizi sohili va Bag‘dod oralig‘ida sayohat qilgan.
Abu Ali ibn Sino (980-1037). Ibn Sino hayoti davomida tez-tez sayohat qilgan va ko‘p yurtlarni kezgan. Buxorodan keyin Xorazmda, Turkmanistonda, Eron shaharlarida va Kaspiy dengizi sohillariga sayohat qilgan.
Nosir Xisrav (1004-1072). Nosir Xisrav Balx shaxri yaqinidagi Qobodiyon qishlog‘ida tug‘ilgan. U 1045 yilning kuzida Murg‘ob daryosi bo‘ylab janubga yurdi va daryoning boshlanishigacha etib borishda ko‘rganlarini o‘zining esdaliklariga tushirdi. Ikkinchi sayohatda u 1046 yil Arabistonga qarab boshladi. Manbalarda keltirilishicha uning bu safari 11-asrda amalga oshirilgan eng uzoq muddatli, qiziqarli va ma’lumotlarga boy bo‘lgan sayohatlardan biri hisoblanadi. Mazkur sayohat Marvdan boshlanib, Eronning shimoliy qismi, Armaniston,Turkiya janubi, Arabistonning Makka va Madina shaharlari, Livan va hozirgi Isroil erlaridan o‘tib Misrgacha davom etgan. Shundan keyin, olim Hindistonning shimoliy viloyatlariga sayohat qildi. Uning “Safarnoma” asari jahon geografiyasidagi eng nodir asarlardan biri sifatida qabul qilingan.
5.2. Chet ellik olim sayohatchilarning marshrutlari
Chet ellik sayohatchilar marshrutlari ham nisbiy deb olindi. Chunki, chet ellik sayohatchilarning barcha sayohatlarini keltirishning ham iloji yo‘q. Shuning uchun ham chet ellik sayohatchilarning eng mashhurlari, ularningyangi dunyoni kashf qilishidagi jasurlik bilan amalga oshirilgan sayohatlari marshrutlari jahon xalqlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga katta ta’sirlar ko‘rsatganlliklari e’tiborga olindi. Masalan, dunyo qit’alarini, bu qit’alarda yashovchi xalqlarni eramizdan oldigi 1-asrlarda birlashtirgan “Buyuk ipak yo‘li”ning ochilishi va asrlar davomida faoliyat ko‘rsatishini bir kishi-Xitoylik mashhur razvedkachi, olim, jasur sayyoh va ko‘plab davlatlarda elchi nomini olgan Chjan Syan nomi bilan bog‘liq.
Chjan Syan (miloddan oldingi 103 yil). “Buyuk ipak yo‘li”ning ochili shida miloddan avvalgi 2-asrda yashagan xitoylik diplomat va sayyoh Chjan Syanning xizmatlari katta. Aynan, shu xitoy diplomati birinchi bo‘lib Tyan-Shan tog‘lari osha Xitoydan O‘rta-Osiyoga sayohat qilgan. Chjan Syanning bosib o‘tgan yo‘lidan Yevropa va Xitoy o‘rtasida qatnaydigan savdo karvonlari keng foydalana boshlagan. Ma’lumki, Xitoy qadim zamonlarda chetga ko‘plab miqdorda ipak chiqargan va shuning uchun ham keyinchalik bu yo‘l “Buyuk ipak yo‘li” nomini olgan.
Chjan Syan miloddan avvalgi 138 yilda Xitoy imperatori U Dinning topshirig‘iga binoan, muhim diplomatik missiyani amalga oshirish maqsadi da Pekindan O’rta Osiyoga sayohat qilgan. Ushbu sayohat natijasida sayyoh birinchi bo‘lib O’rta Osiyo, Pomir va Tyan-Shan tog‘lari, Amudaryo va Sirdaryo, Lobnor ko‘liga quyiluvchi Torim daryolari haqidagi ma’lumotlarni Xitoyga olib kelgan. Tarixchilar beda, uzum, anor, bodring, yong‘oq va boshqa ko‘plab madaniy o‘simliklarning Xitoy hududlariga kirib kelishini ham Chjan Syan nomi bilan bog‘laydilar.Miloddan avvalgi 118-115 yillar o‘rtasida Chjan Syan Tyan-SHan tog‘lari orqali O’rta Osiyoga ikkinchi sayohatni muvaffaqiyatli amalga oshirdi. Bu haqda xitoylik tarixchi Sima Syan “ushbu sayohat natijasida Xitoy o‘zidan shimoli-g‘arbda joylashgan mamlakatlar bilan aloqa yo‘llarini ochdi”, deb yozgan edi.
|
| |
