20
xotira kontrolleri xotiraga kirishni sinxronlashtiradi. Kompyuterni
ishga
tushirish uchun, masalan, u yoqilganda yoki qayta ishga
tushirilganda, uni ishga tushirish uchun boshlang‘ich dastur bo‘lishi
kerak. Ushbu boshlang‘ich dastur yoki boshlang‘ich dasturi oddiy
ko‘rinishga ega. Qoida tariqasida, u kompyuter
qurilmalarida faqat
o‘qish uchun mo‘ljallangan xotirada (ROM) saqlanadi. Bu protsessor
registrlaridan tortib, qurilma kontrolleriga qadar xotira tarkibiga qadar
tizimning barcha jihatlarini initsializatsiya qiladi.
1.2- rasm. Zamonaviy kompyuter tizimi
Boshlang‘ich yuklash (Bootstrap) dasturi operatsion tizimni
qanday yuklashni va uni qanday ishga tushurishni bilishi kerak. Bunga
erishish uchun yuklash dasturi operatsion tizimning yadrosini topishi
va uni xotiraga yuklab qo‘yishi kerak. Yadro yuklangan va ishga
tushirilgandan so‘ng, u tizim va uning
foydalanuvchilariga xizmat
ko‘rsatishni boshlash mumkin. Ba’zi bir xizmatlar yadrodan
tashqarida, ya’ni tizim jarayonlariga aylanish uchun yuklash vaqtida
xotiraga yuklanadigan yoki yadro ishlayotganda doimo ishlaydigan
tizim demonlari tomonidan taqdim etiladi.
UNIX-da birinchi tizim
jarayoni "init" bo‘lib, u boshqa ko‘plab demonlarni ishga tushiradi.
Ushbu bosqich tugallangandan so‘ng, tizim to‘liq yuklanadi va tizim
biron bir hodisani sodir bo‘lishini kutadi. Hodisaning ro‘y berishi,
Protsessor
Xotira
Video
kontroller
Klaviatura
kontrolleri
USB
kontroller
Qattiq disk
kontrolleri
21
odatda, apparat yoki dasturiy ta’minot tomonidan uzilish bilan signal
beradi. Qurilma istalgan vaqtda protsessorga signal yuborib, uzilishni
keltirib chiqarishi mumkin, bu odatda
tizim shinasi orqali amalga
oshiriladi. Dasturiy ta’minot tizim chaqirig‘i deb ataladigan maxsus
operatsiyani (monitor chaqirig‘i deb ham ataladi) bajarib, uzilishni
keltirib chiqarishi mumkin.
