38
Tayyorlilik (ready)
:jarayon bajarilishi uchun protsessor
resurslarini olishni kutmoqda. Jarayon odatda u yaratilganda ham,
yoki kiritish/chiqarish (I/O) tugagandan so‘ng ham (kutish holatidan)
bajarilishga tayyor holatga keladi;
Tugatish (finished)
: Jarayonni bajarish tugallandi.
Jarayon holat diagrammasi
Kiritilgan topshiriqlarni hisoblash tizimlarda bajarilishi (faqat
foydalanuvchi dasturlari emas, balki operatsion tizimning belgilangan
qismi bo‘lishi mumkin) jarayon majmuini tashkil qiladi.
Shubxasiz,
har bir vaqt momentida bir protsessorli kompyuter tizimida faqat bitta
jarayon bajarilishi mumkin. Multidasturli hisoblash tizimlarida
protsessordagi bir jarayonni boshqasiga ulash orqali bir nechta
jarayonlarni parallel qayta ishlanadi. Bitta jarayon bajarilgunga qadar
qolganlari o‘z navbatini kutadi.
Har bir jarayon kamida ikki holatdan iborat bo‘lishi mumkin:
bajariluvchi jarayonlar
va
bajarilmaydigan jarayonlar
. 2.1- rasmda
jarayon holat diagrammasi
modeli ifodalangan.
2.1- rasm. Jarayon holat diagrammasi modeli
Bajariluvchi jarayon holatida joylashgan jarayon ma’lum
vaqtdan so‘ng operatsion tizimni tugatishi yoki ma’lum
vaqtga
to‘xtashi va bajarilmaydigan jarayon holatiga o‘tishi mumkin. Ma’lum
vaqtga to‘xtash jarayoni ikki sabab tufayli yuz berishi mumkin: ishni
davom ettirish uchun qandaydir harakat (masalan, kiritish/chiqarish
operatsiyasini yakunlash) yoki ushbu jarayonda ishlash uchun
operatsion tizimda ajratilgan vaqt oralig‘ining tugashi. Shundan so‘ng
belgilangan algoritm bo‘yicha operatsion tizim bajarilmaydigan
jarayon holatida joylashgan jarayonlardan
birini bajarish uchun
Bajarishga olindi
Jarayon bajarilmoqda
Jarayon bajarilmayapti
To‘xtatildi
39
bittasini tanlaydi. Va uni bajariluvchi jarayon holatiga o‘tkazadi.
Tizimda paydo bo‘lgan yangi jarayon dastlab bajarilmaydigan jarayon
holatida joylashadi. Bu juda ham qo‘pol model bo‘lib bajarish uchun
jarayonlarni tanlashda u ma’lum vaqtga to‘xtashi va real holatda
bajarish uchun tayyor bo‘lmasligi bois kutish holatida bo‘lishi
mumkin. Bajarilmaydigan jarayon holatidan chiqib ketish uchun ikkita
yangi holatdan foydalaniladi: tayyorlilik va kutish (2.2- rasm).
2.2- rasm. Tayyorlilik va kutish holatlari
Tizimda paydo bo‘lgan har qanday jarayon tayyorlilik holatida
bo‘ladi. Operatsion tizim tayyor
jarayonlardan birini tanlab
foydalanadigan algoritmni rejalashtiradi va uni bajarish holatiga
o‘tkazadi. Bajarish holatida jarayonni dasturiy kodini bevosita
bajarishga o‘tkaziladi. Bu jarayon holatidan chiqish uchun uchta sabab
bo‘lishi mumkin:
operatsion tizim uning mavjudligini tugatishi;
ayrim voqealar sodir bo‘lmasligi uchun u o‘z
ishini davom
ettirmasligi mumkin va operatsion tizim uni kutish holatiga o‘tkazadi;
uni tayyorlilik holatiga qaytishda hisoblash tizimlarida
uzilishlarning paydo bo‘lishi natijasida (masalan, bajarilish uchun
ajratilgan vaqtni tugab qolishi sababli vaqtni uzilishi).
Jarayon kutish holatidan tayyorlilik holatiga o‘tgandan so‘ng u
qaytadan bajarish uchun tanlanishi mumkin.
2.3- rasmda yana ikkita jarayon holati kiritilgan: yangi (jarayon
tug‘ilishi) va tugatish (bajarishni tugallanishi).
