Raqamli qurulmalar va ifodalash darajalarining bog'lanish nuqtalari.
Raqamli qurulmalar va ifodalash darajalarining bog'lanish nuqtalari, umumiyatda bitta qurulmada bir-biriga o'tish tartibida joylashgan nuqtalardir. Bu nuqtalar quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
Arifmetika qurulmasi (ALU): Arifmetika qurulmasi, raqamlarni qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish operatsiyalarini amalga oshirish uchun ishlatiladi. Bu qurulma odatda protsessorning asosiy qismiga kiradi.
Kiritish/Chiqarish qurulmasi (I/O): Kiritish/Chiqarish qurulmasi, kiritish va chiqarish qurulmalari orqali protsessor bilan tashqaridagi asboblar (masalan, klaviatura, ekran, printer, disk yozuvlari) orasidagi axborot almashinuvi uchun ishlatiladi.
Xotira qurulmasi (Memory): Xotira qurulmasi, ma'lumotlarni saqlash va o'qish yoki yozish uchun ishlatiladi. Bu qurulma odatda RAM (Random Access Memory) deb ataladigan xotiralarda joylashgan.
Boshqaruv qurulmasi (Control Unit): Boshqaruv qurulmasi, protsessorning boshqaruvchisi sifatida ishlaydi. U, protsessorning harakatlarini tartib bilan boshqaradi va kerakli operatsiyalarni bajarish uchun qurulmadagi boshqa qurumlarni muvaffaqiyatli ishlatishni ta'minlaydi.
Xotiraga kirish/chiqish qurulmalari (Memory Interface): Xotiraga kirish/chiqish qurulmalari, xotiraga kirish va xotiradan chiqarish uchun ishlatiladi. Ular xotira qurulmasi bilan protsessor orasida axborot almashinuvi amalga oshirishni ta'minlaydi.
Raqamli qurulmalar va ifodalash darajalari protsessorning ichki tuzilishidagi qurumlarni ifodalash uchun ishlatiladi. Bu darajalar bog'lanish nuqtalari orqali ma'lumotlar o'tkaziladi va qurumlarning bir-biriga hamkorlik qilishini ta'minlayadi.
Raqamli qurulmalar to'g'risida matematik tushunchalar.
Raqamli qurulmalar matematikada ko'p qismlarini o'z ichiga olgan so'zdir. Ularning ko'pligi arifmetik, algoritm va kibermatematika bilan bog'liqdir. Quyidagi matematik tushunchalar raqamli qurulmalar haqida umumiy ma'lumot beradi:
Raqamli qiymat (Son): Raqamlar bilan ifodalangan ma'lumotlarni ifodalaydi. Raqamlar to'plamida 0 dan 9 gacha sonlar mavjud.
O'zgaruvchan (Muvozanatli) va o'zgaruvchanmas (Muvozanatsiz) qiymatlar: Raqamli qurulmalar o'zgaruvchan va o'zgaruvchanmas qiymatlarga ega bo'lishi mumkin. O'zgaruvchan qiymatlar (masalan, 3,14159) o'zgarishi mumkin bo'lgan sonlarni ifodalaydi, o'sha vaqtda o'zgartirilishi mumkin. O'zgaruvchanmas qiymatlarga (masalan, 2) esa o'zgartirish, qo'shish yoki ayirish mumkin emas.
Operatsiyalar: Raqamli qurulmalar orqali matematik amallar bajariladi. Eng umumiy operatsiyalar quyidagilardir:
Qo'shish (+): Ikki yoki undan ko'p sonni qo'shish.
Ayirish (-): Ikki sonni ajratish.
Ko'paytirish (×): Ikki sonni ko'paytirish.
Bo'lish (/): Ikki sonni bo'lish.
Darajaga oshirish (x^y): Birinchi sonni ikkinchi son darajaga oshirish.
Ikkilik darajaga oshirish (2^x): Sonni ikkilik darajaga oshirish.
Kvadrat ildiz (√x): Sonning kvadrat ildizini olish.
Modul (|x|): Sonning modulini olish.
Trigonometrik funksiyalar (sin, cos, tan): Degrillar (yoki radianlar) bo'yicha trigonometrik funksiyalarni hisoblash.
Algoritm: Raqamli qurulmalar bilan algoritm tuzish mumkin. Algoritm, bir nechta matematik amallarni bajarish uchun qadam-qadam qo'llaniladigan tartiblangan qo'llanma.
Raqamli qurulmalar tizimi: Raqamlar va algoritmlar bilan ishlovchi tizimlar, kompyuterlar va boshqa raqamli qurulmalarni o'z ichiga olgan elektronika va kompyuter arxitekturasida foydalaniladi.
Bu tushunchalar raqamli qurulmalar to'g'risida umumiy ma'lumotlar berish uchun asosdir, lekin bu mavzuga doimiy ravishda yangiliklar va rivojlanishlar bo'lishi mumkin.
| 