Kalibrlew qáteligi
Kalibrlew qáteligi - bul óndiriwshi tárepinen datchikni zavodta kalibrlash waqtında jol qoyılǵan qátelik bolıp tabıladı. Bul qátelik sistemalı xarakteristikaǵa iye boladı, hám sonday eken, barlıq real uzatıw funksiyalarına qosıladı.
Kalibrlew qáteligi datchikning qayta qáliplestiriw xarakteristikaın hár bir noqatda málim bir shamaka jıljıtadı. Ol pútkil ólshewler diapazonında bir tegis bolıwı shárt emes hám kalibrlash processinde jol qoyılǵan qáteniń tipiga baylanıslı bolıwı múmkin. Mısal retinde 3. 3- suwretde qalıń sızıq menen kórsetilgen real uzatıw funksiyasın eki noqatda kalibrlashni kórip shıǵamız. Iymeyiw hám funksiyanıń baslanǵısh jılısıwın anıqlaw ushın datchikka izbe-iz eki s1 hám s2 sırtqı tásirinlerdi beremiz hám uyqas keliwshi eki A1 hám A2 shıǵıw signalların belgilengenler etemiz. Birinshi signal ulıwma anıq o'lchangan, biraq ekinshi signaldı anıqlawda ∆ qátelikke jol qoyılǵan, bul a hám b koefficiyentlerdi anıqlawda qátelerge alıp kelgen.
3. 3.-su'wret. Kalibrlew qateligi
Baslanǵısh jılısıwdıń alınǵan a1 ma`nisi a real bahadan tómendegi shamaka parıq etedi:
Iymeyiw bolsa tómendegi qátelik penen anıqlanadı :
Gisterezis
Gisterezis - bul tap sol bir kirisiw signalı ushın onıń artpaqtasında hám azayıwında alınǵan shıǵıw signalları bahalarınıń ayırmashılıǵı bolıp tabıladı (3. 4- súwret). Mısalı, aytaylik jılısıwlar datchigining kórsetiwleri obiekt shep tárepten ońǵa qaray háreketlanganda obiekttiń tap sol noqatda oń tárepten shepke qaray háreketlangandagi ma`nisinen 20 mv ga parq qilsin. Eger datchikning bayqaǵıshlıǵı 10 mv/mm ni tashkil qilsa, gisterezis qátesi jılısıw birliklerinde 2 mm ni quraydı.
Gisterezis payda bolıwınıń tipik sebebi súykelisiw hám material daǵı strukturalıq ózgerisler bolıp esaplanadı.
3. 4-súwret. Gisterezisga iye bolǵan uzatıw funksiyası
Sızıqlı emeslilik
Sızıqlı emeslilik olardıń uzatıw funksiyaların tuwrı sızıq menen approksimatsiyalash múmkin bolǵan ((3. 1) teńleme) datchiklar ushın anıqlanadı. Nochiziqlilik degende real uzatıw funksiyasınıń approksimatsiyalaydigan tuwrı sızıqtan L maksimal shetlesiwi túsiniledi.
“Sızıqlılıq” degende tiykarınan “sızıqlı emeslilik” túsiniledi. Kalibrlashning bir neshessikllarini ótkeriwde nochiziqlilikning alınǵan bahalarınan eń jamanı saylanadı. Nochiziqlilik ádetde yamasa maksimal kirisiw signalınan foyizlarda yamasa ólshenerlik shamanıń birliklerinde (mısalı, kRa yamasa ℃) ańlatpalanadı. Approksimatsiya sızıǵın ótkeriw usılına baylanıslı túrde sızıqlashtirishning bir neshe tipi parıq etedi. Bul usıllardan biri - tuwrı sızıqtı uzatıw funksiyasınıń aqırǵı noqatları arqalı ótkeriw bolıp tabıladı (3. 5 A- súwret). Onıń ushın aldın eń úlken hám eń kishi sırtqı tásirinlerge sáykes keletuǵın shıǵıw bahaları anıqlanadı, sonnan keyin bul noqatlar arqalı tuwrı sızıq ótkeriledi (1 sızıq). Bunday sızıqlastırıwda nochiziqlilik qateligi aqırǵı noqatlarda minimal hám olardıń aralıǵinda qayda bolsa da maksimal boladı.
Basqa bir sızıqlastırıw usılı eń kishi kvadratlar usılın qóllawǵa tiykarlanadı (3. 5 A- suwretde 2 sızıq ). Onıń ushın ólshenerlik shamalardıń keń diapazonında (eń jaqsısı tolıq diapazonında ) s sırtqı tásirinlerdiń bir qatar bahaları (n) ushın S shıǵıw signalları olshenedi. Sonnan keyin sızıqlı repressiya formulasın qóllaw menen a hám b koefficiyentlerdiń bahaları anıqlanadı :
(3. 16 )
bunda Σ - n sanlardıń jıyındısı.
Ámeliyatda, birpara jaǵdaylarda kirisiw signallarınıń tar diapazonında sızıqlashtirishning úlken anıqlıǵı talap etiliwi múmkin. Mısalı medicina termometrleri 37℃... 38℃ diapazonda asırılǵan anıqlıqqa ıyelewi kerek. Bul zonadan sırtda anıqlıq azmaz tómenlew bolıwı múmkin. Bunday halda kalibrlash anıqlıq talap etiletuǵın tar tarawda ótkeriledi, sonnan keyin s kalibrlash noqatı arqalı approksimatsiyalash sızıǵı ótkeriledi (3. 5 A- suwretde 3 sızıq ). Bunday procedura nátiyjesinde eń kishi nochiziqlilik ma`nisine kalibrlash noqatı zonasında eriwiladi, ólshewler diapazonınıń aqırlarına jaqın orınlarda bolsa sızıqlılıq sezilerli dárejede jamanlasadı. Suwretden kórinip turıptı, olda, usı usılda approksimatsiya sızıǵı kóbinese uzatıw funksiyasına s kalibrlash noqatında tiyip ótetuǵın urınba bolıp esaplanadı. Eger real uzatıw funksiyası ushın ańlatpa málim bolsa, bul sızıqtıń iymeyiwin (3. 5) teńleme boyınsha tabıw múmkin.
Ǵárezsiz sızıqlastırıw usılı kóbinese “eń jaqsı tuwrı sızıq usıli” dep ataladı (3. 5 A- súwret). Ol bir-birine múmkin shekem jaqın jaylasqan hám real uzatıw funksiyasınıń barlıq shıǵıw bahaların óz ishine alatuǵın eki parallel tuwrı sızıqtıń ortasından ótetuǵın tuwrı sızıqtı tabıwdan ibarat boladı.
3. 5 A.-su'wret. Nochiziqli uzatıw funksiyasın sızıqlı approksimatsiyalash (A) hám ǵárezsiz sızıqlastırıw (B)
Sızıqlastırıw usılına baylanıslı túrde approksimatsiyalaydigan sızıqlar túrlishe a hám b koefficiyentlerge iye boladı. Sonnan kelip shıqqan halda, túrlishe usıllar menen alınǵan nochiziqlilik bahaları bir-birinen saldamlı parıq etiwi múmkin.
Toyiniw
Hár bir datchik óziniń jumısshı xarakteristikalarınıń shegaralarına iye boladı. Ol hátte sızıqlı bolıp esaplanǵan táǵdirde de, sırtqı tásirdiń málim bir dárejesinde onıń sırtqı signalı keltirilgen sızıqlı baylanısıwǵa juwap bere almay qaladı. Bunday halda datchik nochiziqlilik zonasına yamasa to'yinish zonasına kirdi dep ataladı (3. 6 súwret).
3. 6.- súwret. Toyınıwĝa iye bolǵan uzatıw funksiyası
|
