|
Til va dialektlarning tafovuti unda so`zlashuvchilarning madaniyati
|
| bet | 8/29 | | Sana | 06.12.2023 | | Hajmi | 1,67 Mb. | | #112768 |
Bog'liq CHAROSXON 2Til va dialektlarning tafovuti unda so`zlashuvchilarning madaniyati
psixologiyasi
urf-odati va milliy xususiyatlarining o`zgachaligi bilan izohlanadi.
Bir-biriga hududiy yaqin bo`lgan shevalar o`sha tilga o`xshash alomatlari bilan ajralib turadi.
Bir-biridan juda uzoq hududda tarqalgan shevalar esa
boshqa tilga o`xshash alomatlarga ega bo`ladi.
Masalan, oltoy tilining janubiy shevalari qirg‘iz tiliga juda o`xshash bo`lsa, shimoliy shevalari shor tiliga yaqinroqdir.
Bir tilning turli shevalari avalo talaffuz xususiyatlari bilan farqlanadi.
KELISHIK KATEGORIYASI
Kelishik kategoriyasi otning yoki otlashgan so`zning boshqa gap bo`laklari bilan bo`lgan grammatik bog`lanishini ko`rsatib keladi, ularning gapdagi vazifasini ifodalash uchun xizmat qiladi.
Bu xususiyat o`zbek adabiy tili uchun ham umumiydir.
O`zbek adabiy tilida oltita kelishik, beshta grammatik ko`rsatkich mavjud.
Chunonchi bosh kelishikning qo`shimchasi bo`lmaydi.
O`zbek xalq shevalarining bir qismi adabiy tildagi holat bilan umumiylikka ega boshqa bir qismi esa bu jihatdan farqlanadi.
Qorluq-chigil-uyg`ur lahjasi guruhiga kiruvchi shevalarning aksariyatida oltita kelishikning to`rtta ko`rsatkichi bor.
Bunda qaratqich va tushum kelishiklari bir shaklda
ya`ni tushum kelishigi shaklida keladi.
Samarqand
Buxoro
Urgut
Shahrisabz
Kattaqo`rg`on
va ularga o`xshash shevalarda jo`nalish va o`rin-payt kelishiklari ham aralash holda qo`llanilib, o`zlarining shakli jihatidan jo`nalish- o`rin-payt kelishigiga o`xshaydi.
O`g`uz lahjasida ham qaratqich va tushum kelishiklarining ko`rsatkichlari ko`p hollarda bir xil ko`rinishga ega bo`ladi.
Faqat ayrim hollardagina farqlanish ko`zga tashlanib turadi.
Qipchoq lahjasi tarkibini tashkil etuvchi shevalarda
|
| |
