264
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Пишитилган ип тайѐрлашда технологик ўтимлар кўплиги, чиқиндилар
миқдори ортишга, ишчи кучи ва электр энергияни ортиқча сарф бўлишига
хамда ишлаб чиқариш майдонларини самарали ишлатилмаслигига сабаб
бўлмокда.
Якка ипларни қўшиб пишитилганда қуйидаги ижобий кўрсаткичларга
эришиш мумкин:
- ипни узилиш кучи, равонлиги, чўзилувчанлиги, ишқаланишга, эгилиш ва
букилишга чидамлилигини, қайишқоқлиги ва
мувозанатлилигини оширишга;
- пишитилган жилодор шаклдор иплар олишга;
- турли чизиқли зичликдаги ипларни қўшиб пишитилганда креп тусидаги
жилодор ип ҳосил бўлиб ундан жилодор мато олишга;
- турли рангдаги ипларни қўшиб пишитилганида ранг-баранг товланувчи ип
олишга (бўяш усули билан бундай жилодорликка эришиб бўлмайди);
- химиявий иплардан фойдаланиб, аввалдан белгиланган хоссаларга эга
бўлган пишитилган иплар хилини кўпайтиришга;
- химиявий ипларга қўшимча бурам бериш ва х.к.
Ҳозирги кунда пишитилган ип тайѐрлаш техника ва технологияси уч ҳил
йўналишда ривожланмоқда:
1. ҳалқали пишитиш
машиналарини такомиллаштириш;
2. ҳалқасиз пишитиш машиналарини такомиллаштириш;
3. пневмомеханик усулда ип йигиришни пишитиш жараѐни билан бирга олиб
бориш.
Ушбу йўналишлар асосида яратилаѐтган
янги технологик жихозлар ва
технологиялар ишлаб чиқаришга жорий этилиши кескин даражада
жадаллашиб бормоқда. Ишлаб чиқаришни ривожланиши яратилаѐтган
янгиликларни талабдан ортда қолаѐтганини кўрсатмоқда. Шунинг учун,
пишитилган иплар ишлаб чиқаришни янги
усулларини яратиш масаласи
долзарб бўлиб қолмоқда. Ипларнинг тузилиши ва хоссалари бўйича кенг
265
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
ассортиментга эхтиѐжни ошиб бориши эса илмий муаммони кўп омилли
эканини кўрсатади.
Ҳозирги кунда, бир қатор чет эл фирмалари бутунлай янги принципга
асосланган пишитиш машиналарининг турли конструкцияларини яратдилар.
Жумладан, Олмония фирмаси «Фолкман» лицензияси билан Чехияда,
«Заурер Алльма» фирмаси лицензияси билан Болгарияда Янтра машинаси ва
Италиянинг «Савио» фирмаси янги принципга
асосланган пишитиш
машиналари тайѐрлайди. Бу машиналарнинг иш унуми юқори бўлиб, ундан
олинган махсулот жахон стандарти талабларига тўла жавоб беради.
Республикамиздаги тўқимачилик корхоналарида хозирда сифатли
маҳсулот ишлаб чиқаришда замонавий, серунум, компьютерлаштирилган
VTS русумли қўшбурам бериб пишитиш
машиналаридан самарали
фойдаланилмоқда.
У аввалги ишлаб чиқарилган пишитиш машиналарига қараганда
қуйидаги афзалликларга эга:
- катта майдон эгалламайди,
- пишитилган ипнинг сифат кўрсаткичлари юқори,
- электр энергия сарфи кам,
- машинага конуссимон ѐки цилиндрсимон бобиналар ўрнатилиши мумкин,
- олинаѐтган махсулотни бобина шаклида ўраб олиш мумкин, унинг ҳам
оғирлиги юқори,
- машиналардаги урчуқлар сони 372 тагача бўлиши мумкин,
- узилган ипларни учларини ҳаво ѐрдамида ўтказиб беради.
- маҳсулдорлик икки баробар юқори;
- қайта ўрашнинг хожати йўқ;
- таъминловчи ва ўралган бобиналарнинг массаси катта;
- ишчининг иш унумдорлиги 2,5-3 баробарга юқори;
Ушбу йўналишлар асосида яратилаѐтган янги технологик жихозлар ва
технологиялар ишлаб чиқаришга жорий этилиши кескин даражада
266
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
жадаллашиб бормоқда Шунинг учун, пишитилган иплар ишлаб чиқаришни
янги усулларини яратиш масаласи долзарб бўлиб қолмоқда. Ипларнинг
тузилиши ва хоссалари бўйича кенг ассортиментга эхтиѐжни
ошиб бориши
эса илмий муаммони кўп омилли эканини кўрсатади.