Bir qavat tusik kalanligi 25-50 mm keladigan,
tirkishli metall diskdan
iborat bulib, boltlar yordamida uzaro biriktirilgan 6-8 karjdan tashkil topgan.
Mazkur disk tegirmon korpusiga boltlar yordamida biriktiriladi. Diskdagi
jami tarkishlar maydonining tusik umumiy maydoniga bulgan nisbati tirik
kesim deb ataladi.
Parrakli kushalok tusik karjlardan yigilgan ikki diskdan iborat.
Tegirmonning material (xom ashyo) tashlab turiladigan tomonidagi birinchi
disk bir kavat tusik kurinishida bulib, tirkishlari bor;
lekin ikkinchi diskning
tirkishlari bulmaydi. Tegirmon barabanining aylanasida disklar orasiga
tayanch xalka urnatilib, shu xalkaga etilgan parraklar payvandlanadi. Tusik
disklari boltlar yordamida biriktirilib, bir butun xolga keltiriladi. Tegirmon
aylanayotganda parraklar birinchi diskning tirkishlaridan
utgan materialni ilib
olib markaziy konusiga tashlaydi, keyinchalik bu material ikkinchi diskning
markaziy teshigida nutib, navbatdagi xonatomon suriladi.
Bir kavatli tusiklarni tayerlash, urnatish va ishlatish onson
bulganligidan xozir ulardan keng foydalanilmokda. Elevatorli va separatorli
panjaralar ancha vazmin
besunakay ishlatilishi kiyin, katta xajmli, ya’na kup
joyni egallaydi va kurituvchi, tozalovchi xavoning surilishga katta karshilik
kursatadi. Kushalok tusikning eni 180-200 mm.
Xonalar orasida tusiklar urnatilganda tegirmonning foydali xajmi xam
yaxshi, sifatli ishlashiga bulgan ishonch xam kamayadi. Xom ashe kuruk
usulda tuyiganda xonalar orasidagi tusiklar
tegirmonning gidravlik
karshiligini oshirib yuboradi.
36
Materiall tuyiladigan tegirmonlarning oxiri xonasiga ba’zan
barabanning kundalang kesimini radius buyicha 5 kismiga buladigan tusiklar
urnatiladi. (21 rasm.) Bu xolda xonalarga tegishlicha taksimlangan
zoldirlarning umumiy ogirlik markazi baraban kesimining geometrik
markaziga yakinlashadi, shunga kura barabanning aylanishiga xamda
zoldirlarning yukori kutarilishiga elektr kuvvati kamrok va zirx koplamani
tuzatish ishi ancha murakkalashadi.
Tegirmonga material xar xil kurilmalar yerdamida tashlab turiladi.
Ba’zi tegirmonlarning yuk tashlab turiladigan kismida voronkasi buladi.
(rasm. 22, 23) Uning kiya joylashgan kismi tarnov
poydevor toshtaxtasiga
turtta bolt bilan maxkamlangan. Sapfa ichiga chuyan voronka urnatilgan;
voronka kesik konus shaklida yasalgan bulib, korpus tubidagi zirx koplamaga
tayanadi.
Tegirmonlar tayer maxsulot chikarib tashlanadigan kismining tuzilishi
jixatdan kuyidagi turlarga ajratiladi: tayer maxsulot barabanning urta
kismidan tushib turadigan tegirmon va tayer maxsulot
barabanning tubidan
tushib turadigan tegirmon. Tegirmonning birinchi turida tuyilgan material
37
bushatish panjarasi orkali sapfadan tushadi; ikkinchi turida esa barabanning
tubida teshiklari buladi, tayer maxsulot shu teshiklardan tushib turadi.
Tegirmonlar ularni xarakatlantiradigan yuritmalarning tuzilishi jixatdan
ham ikki xilda ajratiladi: markaziy yuritmali tegirmonlar
va xarakat chetdan
uzatiladigan tegirmonlar (rasm. 24, 25)
Markaziy yuritma xarakatlantiruvchi juvalining uzala uki tegirmon
barabani ukining davomi xisoblanadi. Markaziy yuritmali tegirmonlarga
yukori kuchlanishli tokda ishlaydigan tezyurar elektrdvigatel (
h = 550+750
