29
WINRAR
Yevgeniy Roshalning WinRAR arxivator dasturi kuchli funksionalliligi,
yuqori
samaradorligi va qulayligi bilan ajralib turadi. WinRARdan litsenziyasiz 40
kun bepul foydalanish imkoniyati mavjud. Sinov muddati tugaganidan keyin
ham, litsenziyani sotib olish zarurligi haqida eslatuvchi xabar berish bilan
birga, WinRAR to‘g‘ri ishlashda davom etadi. Ta’kidlash joizki, eslatmalar
fayl va papkalarni siqishga deyarli xalaqit bermaydi, ammo rar,
zip va boshqa kengaytmali
arxivlardan ma’lumotlarni qayta chiqarish kerak bo‘lganda paydo bo‘ladi.
7-ZIP
7-Zip to‘liq to‘lovsiz arxivator dasturi hisoblanadi. U fayllarni ko‘plab
umumiy formatlarda arxivlash, istalgan formatdagi arxivlarni qayta ochish
imkoniyatiga ega. Bu dasturda eng ko‘p ishlatiladigan arxivlash formatlari: 7z,
gzip, tar. Ularning ayrimlari qo‘shimcha effekt berish uchun bir-biriga joylashtirilishi mumkin.
Masalan, tar.gz fayllarini Unix tizimlarida ko‘proq uchratish mumkin. Siqish samaradorligi
WinRARdan biroz ustun, lekin tezlik bo‘yicha pastroq.
Ko‘plab kompyuter foydalanuvchilari turli pleyerlarda video ko‘rish yoki audio tinglashda har xil
muammolarga duch keladi. Masalan,videofaylni ko‘rish
jarayonida ovoz bor, ammo video yo‘q
yoki aksincha, video bor, ovoz esa yo‘q bo‘lishi mumkin. Bunday holatlarning aksariyati fayl
buzilganida emas, balki tegishli
kodeklar
yo‘qligidan kelib chiqadi.
Ma’lumotlar oqimi yoki signallar saqlash, uzatish yoki shifrlash
uchun kodek yordamida
kodlanadi, ko‘rish yoki o‘zgartirish uchun esa dekodlanadi. Kodeklar ko‘pincha video va
audiofayllarga raqamli ishlov berishda ishlatiladi.
Kodlangan audio yoki videofayl asl fayldan ancha kichik bo‘ladi. Shu boisdan, musiqa va
videolarni kodlangan shaklda saqlash vositalari (CD, DVD, ichki va tashqi qattiq disklar, flesh-
disk va h. k.)ga ko‘proq yozib olish mumkin. Video va audiofayllarni
kodek yordamida kodlash
quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:
• dastur faylni tahlil qiladi va o‘z algoritmlari yordamida uning ichida siqishga yaroqli
joylarni topadi;
• sahna va ovoz ketma-ketligining barcha takrorlanadigan ketma-ketligi qisqartiriladi
va siqish ma’lumotlari bilan to‘ldiriladi (masalan, AABBCCC harflarining siqilgan ketma-ketligi
A2B2C3 ko‘rinishida bo‘lishi mumkin);
• fayldagi ahamiyatsiz ma’lumotlar qaytarilmas tarzda o‘chiriladi, ular sezilmaydigan
rang o‘tishlari yoki inson eshitish organi sezmaydigan chastotalardagi ovozlar bo‘lishi
mumkin.
Shu tariqa, chiqish natijasida har bir megabaytli multimediyali ma’lumotning hajmi to‘rtdan
birga, ba’zan esa asl hajmining 1/200 igacha qisqarishi mumkin. Ayrim zamonaviy kodlash
texnologiyalari tasvir va tovushni shunday siqishi mumkinki, hatto
audio va videokontentni
o‘ta sezuvchi iste’molchi ham sifat yo‘qolishini sezmay qoladi.
