Interferensiya (yig‘indi tebranishlarining vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydigan manzara ko‘zatiladi. kuchayishi yoki zaiflashuvi) natijasi yorug‘likning pardaga tushish burchagi, pardaning qalinligi va t

Interferensiya (yig‘indi tebranishlarining vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydigan manzara ko‘zatiladi. kuchayishi yoki zaiflashuvi) natijasi yorug‘likning pardaga tushish burchagi, pardaning qalinligi va to‘lqin uzunligiga bog‘liq.

Agar singan ikkinchi to‘lqin qaytgan birinchi to‘lqindan to‘lqinlar uzunligining butun soni qadar kechiksa, yorug‘lik kuchayadi (6.2a-rasm). Agar ikkinchi to‘lqin birinchi to‘lqindan to‘lqin uzunligining yarim to‘lqinlarining toq soni qadar kechiksa, yorug‘lik zaiflashadi (6.2b-rasm). To‘lqinlarning qo‘shilishida turg‘un interferension manzara hosil bo‘lishi tuchun to‘lqinlar kogerent bo‘lishi, ya’ni ularning to‘lqin uzunliklari bir xil va fazalari farqi o‘zgarmas bo‘lishi kerak.

Pardaning tashqi va ichki yuzalaridan qaytgan to‘lqinlarning kogerent bo‘lishiga sabab shuki, bu to‘lqinlarning ikkalasi ham bitta yorug‘lik dastasining qismlaridir.

Rentgen nurlari difraksiyasi. Vulf-Bregglarning formulasi.

O‘tgan asr oxirida Germaniyadagi Vyursburg universiteti professori V.Rentgen gazlarda elektr razryadi ustida tajribalar o‘tkazdi. U ikki kavsharlangan elektrodga ega bo‘lgan, atmosfera bosimiga nisbatan ~10^-5 bosimgacha havosi so‘rilgan shisha trubkani ishlatdi. Elektrodlarga yuqori kuchlanish berilganida anod (musbat elektrod) atrofidagi shisha sarg‘ish-yashil yorug‘lik bilan yorug‘lana boshlangan. Bu yorug‘likni fiziklar katod nurlari deyiladigan nurlar ta’siri oqibati, deb tushuntirgan. Ularni katod nurlantiradi hamda u anodga va qisman trubka devoriga tushadi. Keyinroq, bu nurlar manfiy zaryadlangan zarralar-elektronlar oqimi ekanligi isbotlandi (10.1-rasm)

1895 yil noyabr oyi oqshomlaridan birida Rentgen laboratoriyada ishlayotib, ajoyib hodisani kuzatdi. Tajribalar o‘tkazish uchun u razryad trubkani oddiy yorug‘likni o‘tkazmaydigan qora qog‘ozga o‘radi. Xona qorong‘i edi, bu olimga trubkaga yaqin joyda yotgan bariy tuzi kristallari kuchsiz yorug‘lik chiqarayotganini payqashga imkon berdi. U trubkadagi kuchlanishni uzganda yorug‘lanish yo‘qoldi. Shundan keyin Rentgen bariy tuzi bilan qoplangan ekranni trubka yaqiniga o‘rnatdi. Ekran yorug‘landi. Olim trubka bilan ekran orasiga turli buyumlarni joylashtira boshladi. Karton, qog‘oz ebonit plastinka yorug‘lanish ravshanligiga ta’sir ko‘rsatmadi. Metall buyumlar ekranga soya tushirdi. Trubkaning moddadan o‘tib ketuvchi noma’lum nurlar manbai ekanligi ravshan bo‘ldi. Bu nurlarni Rentgenning o‘zi «X-nurlar» deb atadi, biz esa ularni Rentgen nurlari deymiz.