|
Volume-1, issue-5 115 amir temur davlatida ilm-fan va madaniyatBog'liq 115-118 Muxammadiyev Islomjon G‘ayrat o‘g‘li
VOLUME-1, ISSUE-5
117
Ana shunday olimlardan biri Bursadan Samarqandga kelgan buyuk olim Qozizoda
Rumiydir. Usmoniylar mamlakatidan Alouddin Ali Fanariy, Abulvose Xayriddin Xizr, Ilyos
Rumiy, Alouddin Kuchhisoriy kabi olimlar Samarqand shahriga talabalarga bilim o’rgatish
uchun olib kelingan
6
.
Amir Temur davrida hunarmandchilik, san’at, musiqa kabi sohalar rivojlangan. Amir
Temur bosib olgan mamlakatlaridan olimlar, naqqoshlar, rassaomlar, me’morlar, xattotlar,
sangtaroshlar, bastakorlarni Samarqand shahriga olib kelgan. Amir Temur davrida Samarqand
shahridagi, o’g’li Shoxruh Mirzo davrida Hirot shahridagi bosh bastakor Abulqodir Mag’oniy.
Abulqodir Mag’oniy “Maqosidul- alhon” nomli asarida o’n ikki maqomni keltirib o’tgan. Bular
Ushshoq, Navo, Busalik, Rost, Xusayniy, Hijoz, Raxoviy, Zangula, Iroq, Isfahon, Zirafkand va
Buzrug maqomlaridir
7
.
Amir Temurning Ko’ksaroy kutubxonasi boy ilm o’choqlari sifatida mashhur edi. Unda
arab, turk, fors, lotin va boshqa tillarda 13,5 mingdan ziyod turli fanlarga oid kitoblar
to’plangan. Amir Temur qaysi mamllakatga yurish qilmasin, u yerda ilm ahli bilan suhbat
qilishga va mavjud bo’lgan kitoblarni yig’ishga intilgan. Amir Temur o’qimishli, dono kishilar
davrasida suhbat qilishni yoqtirgan, davlat ishlarini amalga oshirishda ular bilan maslahatlashib
ish ko’rgan. Tadqiqotchi G.Veberning yozishicha, Amir Temur o’z atrofiga shoirlar, olimlar,
mashshoqlar
8
va sufilarni yiqqan
9
. U tarixchilar, faylasuflar, ilm-fan sohibi bo’lgan kishilar
bilan taxtdan tushib, ularning yoniga kelgan va birgalikda suhbat qurgan.
Sharafiddin Ali Yazdiyning xabar berishicha, Samarqand, Qorabog’, Qarshida
o’tkazgan qurultoylarida Amir Temur shahzoda va ulamolar va allomalarni birlashib ishlashga,
mustahkam va adolatli davlat qurish uchun unga yordam berishga chaqirgan
10
.
Amir Temur fan va din ahliga qarata: “Fan va dinning mashhur kishilari o’z maslahatlari
bilan podshohlarga berib kelganlar. Sizlar esa menga nisbatan bunday qilmayapsizlar. Mening
maqsadim mamlakatda adolat o’rnatish, tartib va tinchlikni mustahkamlash, fuqaroning
turmishini yaxshilash, yurtimiz qurilishini kuchayrirish, davlatimizni rivojlantirishdir. Sizlar
menga o’z maslahatlaringiz bilan bu ishlarni amalga oshirishga ko’maklashishingiz kerak.
Mamlakatning ahvoli, devonning suiiste’mol qilinishi va qilinganligi, oddiy odamlarning
joylardagi hokimlar tomonidan qisib qo’yilishi kabi hollar sizlarga ko’proq ayondir. Shu haqida
ma’lumot bersangizlar, bu kabi adolatsiz ishlarni bartaraf etuvchi hamda shariat va qonunlarga
muvofiq chora tadbirlarni aytsangiz bo’lardi”
11
.
D.N.Logafet yozishicha Amir Temur jangdan so’ng qo’lga olingan o’ljalarning eng
qimmat bahosi va qadrlisi rassom va olimlar deb hisoblagan.
12
|
| |
