|
Volume-1, issue-5 115 amir temur davlatida ilm-fan va madaniyatBog'liq 115-118 Muxammadiyev Islomjon G‘ayrat o‘g‘li
VOLUME-1, ISSUE-5
116
ixtisoslashtirilgan taʼlim muassasalariga oʼqishga kirishi uchun munosib nomzodlarni
tayyorlash
2
.
Shuningdek, Prezident Sh.M. Mirziyoyev 2020-yil 1-oktabr Ustoz va murabbiylar kuni
munosabati bilan yo‘llagan tabrigida “Biz keng ko‘lamli demokratik o‘zgarishlar, jumladan,
ta’lim islohotlari orqali O‘zbekistonda yangi Uyg‘onish davri, ya’ni Uchinchi Renessans
poydevorini yaratishni o‘zimizga asosiy maqsad qilib belgiladik. Bu haqda gapirar ekanmiz,
avvalo, uchinchi Renessansning mazmun mohiyatini har birimiz, butun jamiyatimiz chuqur
anglab olishi kerak. Tarixga nazar solsak, Buyuk ipak yoʼlining chorrahasida joylashgan ona
zaminimiz azaldan yuksak sivilizatsiya va madaniyat oʼchoqlaridan biri boʼlganini koʼramiz.
Xalqimizning boy ilmiy-madaniy merosi, toshga muhrlangan qadimiy yozuvlar, bebaho
meʼmoriy obidalar, nodir qoʼlyozmalar, turli osori atiqalar davlatchilik tariximizning uch ming
yillik teran ildizlaridan dalolat beradi”, deb ta’kidlagan edi
3
.
Shu bois O‘rta Osiyoda va butun Sharq olamida sodir bo‘lgan birinchi hamda ikkinchi
Renessansning mohiyati, shart-sharoitlarini chuqur anglab yetishimiz zarur. Eng avvalo, Amir
Temurning o‘zbek davlatchiligi tarixida tutgan o‘rnini, XIV-XV asrda vujudga kelgan
temuriylar Renessansi uchun shart-sharoit yaratib berganligini ta’kidlash joiz. Temuriylar
davlati nafaqat hozirgi O‘zbekiston, balki Eron, Iroq, Ozorboyjon, kichik Osiyo, Hindiston kabi
ko’plab hududlarini o‘z ichiga olgan ulkan va qudratli davlat edi. Amir Temur o’z davrida
mazkur hududlarda yashagan yetmishdan ortiq millatni birlashtirishga muvaffaq bo‘ldi.
XIII asr boshlarida O’rta Osiyoni mo’g’ullar tomonidan bosib olinishi mahalliy
axalining turmush tarzini barcha sohalariga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Ko’pgina shaharlar,
madrasalar, suv inshoatlari vayron qilinib, munajjim va olimlar boshqa yurtlarga ketishga
majbur bo’ldi. Bu kabi yo’qotishlarni o’rnini faqatgina yangi va yanada yuksakroq o’sish
bilangina to’ldirish mumkin edi. Kuchli bilim va irodaga ega bo’lgan Amir Temur o’z davrining
talab va ehtiyojlarini to’g’ri anglab yetdi va uni amalga oshirdi.
Amir Temur yoshlgidan kitob o’qishga, bilim olishga, allomalarimizning
qoldirgan ilmiy merosini mukammal o’rganishga intilgan. Amir Temur kitob haqida “Kitob
(bitig) barcha bunyodkorlik, yaratuvchilik va qal-idrokning, ilmu asosidur, xayotni yaratuvchi
murabbiydir” deb ta’kidlagan edi
4
.
Amir Temur adabiyot, tarix, sheriyatni yahshi ko’rganligini Alisher Navoiy ham qayt
etgan. “Temur Ko’ragon, - deb yozadi u, - agarchi nazm aytmoqqa iltifot qilmaydurlar, ammo
nazmu nasrni andoq xo’b mahalki’da o’qibdurlarkim, aningdek bir bayt o’qig’oni mimhg yaxshi
bayt aytqoncha bor”
5
.
Amir Temur davrida ilmiy faoliyat eng yuksak cho’qqiga chiqdi. Tibbiyot ilmining otasi
bo’lgan Ibn Sinoning asarlari, yer bilan oy o’rtasidagi masofani o’lchay olgan Beruniyning
kitoblarini madrasalarda asosiy darslik sifatida o’qitildi. Algebra fanining asoschisi, tenglamalar
kashfiyotchisi bo’lgan al-Xorazmiy hamda yunon olimlarining asarlariga sharhlar yozgan
Farobiyning asarlaridan talabalar bilim olishgan. Aynan shu davrda Samarqand yirik ilm
markazi sifatida tanilayotgan edi.Amir Temur ilm-fan va madaniyatni yanada yuksaltirish
uchun ko’plab olim va o’z sohasinig kuchli mutaxasisi bo’lgan insonlarni Samarandga olib
kelgan va ularning keying faoliyatini davom ettirish uchun sharoitlarni yaratib bergan.
2
https://lex.uz/ru/docs/4417961
3
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oʼqituvchi va murabbiylar kuniga bagʼishlangan
tantanali marosimdagi nutqi. https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-
ituv-30-09-2020
4
“Milliy tiklanish” gazetasi, 1996 yil, 18 iyun.
5
Alisher Navoiy. Majolis un-nafois. T. O’zdavnashr. 1984 yil, 123-bet.
|
| |
