LABORATORIYALIQ JUMIS - 6 Tema: Linux server administrasiyalaw.
Jumıstıń maqseti: Linux server administrasiyalaw júdá keń taraw bolıp tabıladı hám, biz bul maqalada onı tolıq túsindirip bere almaymız. Bıraq keliń, server yamasa úy kompyuteri bolama, admınıstrator aldında payda bolatuǵın tiykarǵı wazıypalardı kórip shıǵıwǵa háreket qılayıq.
TEORIYALÍQ BÓLIM
Aralıqtan kirisiw;
Tarmaq diagnostikası;
Sistema resursların monıtorıń qılıw;
Xızmetlerdiń sawlıǵın tekseriw;
Jurnallardı kóriw;
Programmalıq támiynattı ornatıw.
Biz har bir temanı keńnen kórip shıǵamız, itimal Linux basqarıwıń ba'zi tiykarları aldınǵı jazıwlar da keńirek jarıtılǵan bolsa, keyin olardan cilki boladi. Ádetde serverdi dáslepki sazlawda hesh qanday mashqala bolmaydı. Siz belgili basqarıw panellerinen birin isletiwińiz múmkin, mısalı, vestaSP basqarıw paneli, bul sizge hámme zattı avtomatikalıq túrde ornatıw hám sazlaw imkaniyatın beredi, lekin siz sistemanıń islewin gúzetip barıwıńız hám fayllardı serverge ótkeziwińiz kerek.
LINUX SERVERGE ARALÍQTAN KIRIW
ssh user@ip_сервера
$ cd /var/www/public_html/
$ tar xvzf backup.tar.gz
Kóbinese web-sheberleri hám administratorlar aralıqtan kirisiw hám fayllardı serverge júklew ushın SSH hám FTP protokollarınan paydalanadı. SSH-den paydalanıp, siz tekǵana fayllardı uzatıwıńız, bálki serverde hár qıylı Linux buyrıqların da orınlawıńız múmkin. FTP protokolı tek fayllardı serverge júklew, olardı kóshiriw hám atın ózgertiw imkaniyatın beredi. Qısqası, mısalı, sayt faylların bir serverden basqasına ótkeriw ushın aldın tar járdeminde arxiv jaratamız:
tar cvzf backup. tar.gz /papka/s/faylami
Sonı este saqlań, p variantın ótkeziwińiz shárt emes, keri jaǵdayda fayl ruxsatnamaları saqlanıp qalmaydı, keyin ruxsatlardı qolda ornatıwıńız kerek boladı. Arxiv tayın bolǵanan kiyin, onı serverge ótkeriw ushın scp nusqasınan paydalanamız:
scp backup. tar.gz user@ip_servera:/var/www/public_html/
Keyin biz serverge kiremiz hám arxivdı ashamız:
ssh user@ip_servera
$ cd /var/www/public_html/
$ tar xvzf backup. tar.gz
Sonnan keyin, ashılmaǵan maǵlıwmatlar iyesin web-serverdiń paydalanıwshı atına ózgertiw qaladı:
chown -R www-data /var/ww/public_html/project/
Server administraciyasınıń kóp bólegin siz atqarasız, sol sebepli ssh den qanday paydalanıwdı túsiniw kerek.
II. LINUX TARMAQ DIAGNOSTIKASÍ
Linux serverlerin basqarıwdıń bul noqatı fizikalıq kirisiw múmkinshiligine iye bolǵan kompyuterler ushın kóbirek sáykes keledi, bıraq ayrım jaǵdaylarda serverde de paydalı bolıwı múmkin. Kompyuterdiń tarmaqqa kiriwin tekseriwdiń eń ańsat jolı ping buyrıǵın orınlaw bolıp tabıladı:
ping ya. ru
Eger buyrıq tuwrı islep atırǵan bolsa hám siz paketlerdi aralıqtan xostǵa uzatıwdı ko'rseńiz, onda hámme nárse jaqsi. Eger joq bolsa, sebebin túsindirmekshimen. Bul jalǵanıw ushın IP adresi hám tarmaq maskası kórsetilgenligin tekseriń:
ifconfig
Tarmaqqa kirisiw shlyuzi tuwrı ornatılǵanlıǵına isenim payda etiń:
sabaq route.
Ádetde, bul sizge tarmaq konfiguraciyasi noduris ekenligin ko'rsetiw múmkin, mısalı, kompyuter DHCP arqalı kerekli maǵlıwmatlardı almaǵan yamasa static sazlaǵıshları nadurıs. Bunnan tısqarı, mashqala DNS de bolıwı múmkin. Itimal, tarmaq ámeldegi, bıraq server domen atına tiykarlanǵan IP-mánzildi alalmaydı, tekseriw ushın sırtqı IP-ga ping jiberiwińiz múmkin:
ping 8. 8. 8. 8
Eger tarmaq islemese hám ol tuwrı dúzilgen bolsa, siz ele da qaysı túyinde jalǵanıw buzılǵanlıǵın anıqlawǵa háreket etiwińiz múmkin. Onıń ushın traceroute buyrıǵı isletiledi:
traceroute 8. 8. 8. 8
Bul maǵlıwmatlardıń barlıǵı qáte nede ekenligin jáne onı qanday sheshiwdi túsiniwge járdem beredi.
III. SISTEMA RESURSLARÍ MONITORINGI
Kóbinese server júdá áste isley baslaydı, web-xızmetler sorawlarǵa juwap beriw ushın kóp waqıt talap etedi hám hátte SSH jalǵanıwı áste. Itimal, óytkeni processor yamasa yad resurslariniń hádden tıs júkleniwi bolıwı múmkin. Eger barlıq yad bánt bolsa, sistema maǵlıwmatlardı diskka, almastırıw bólimine ótkeredi, bul da serverdi sezilerli dárejede páseytiredi. Qansha yad bar ekenligin kóriw ushın biypul buyrıqtan paydalanıń:
free -h
Eger tek 40 -50 MB biypul bolsa, ol jaǵdayda bul sistema júdá kishi hám hámme zat júdá aste isleydi. Keyingi qádem qaysı process eń kóp yadtı tutınıwın anıqlaw bolıp tabıladı, onıń ushın htop buyrıǵınan paydalanıwıńız múmkin:
htop
Járdemshi programmada processlerdi processordan paydalanıw, % CPU% ústini yamasa % MEM% yad tutınıwı boyınsha saralawıńız múmkin. Sonday etip, shınıǵıwlardıń ne ekenligin hám sistemanı kim artıqsha júklegenligin júdá ańsat túsiniwińiz múmkin. Mısal ushın, Apache web-serveri júdá kóp yad tutınadı, sol sebepli Nginx-den paydalanıw nátiyjelilew bolıwı múmkin. Bunnan tısqarı, ayrım jaǵdaylarda biz Linux diskın júklew hám qaysı processler qattı disktı hádden tıs júklewinen mápdar bolıwımız múmkin. Onıń ushın iotop járdemshi programması isletiledi. Járdemshi programmanı tek parametrlersiz jumısqa túsiriń:
Iotop
IV. XIZMETTIŃ DURÍSLÍǴÍN TEKSERIW
Linux sisteması basqarıwı sonıń menen birge xızmetlerdi basqarıwdı da óz ishine aladı. Kóplegen tarqatıwlar endi ózleriniń baslanǵısh sisteması retinde systemd den paydalanadı. Soǵan kóre, Linux xızmetlerin odan paydalanıp basqarıladı. Nginx web-server sıyaqlı xızmet islep atirǵanlıǵın biliw ushın tómendegilerdi orınlań:
sudo systemctl status httpd
Járdemshi dástúrdiń ko'p sanli shıǵıwında siz Aktiv (islep atır) xabarin kóriwińiz kerek, bul hamme nárse jaqsı hám xizmet kerekli dárejede islep atırǵanın ańlatadı. Sonıń menen birge, xızmetti qayta jumısqa túsiriwińiz kerek bolıwı múmkin:
sudo systemctl restart httpd
Yamasa aldın jumısqa túsirilmegen bolsa, onı jumısqa túsiriń:
sudo system ctl start httpd
Eger xızmet jumısqa túsbegen bolsa, siz status buyrıǵı járdeminde bul haqqında maǵlıwmattı kóriwińiz yamasa jumısqa túsiriwińiz múmkin:
journalctl -xe
V. JURNALLARDI KO'RIW
Eger qandayda bir xızmet yamasa sistema komponenti islemey atırǵan bolsa, ol jaǵdayda birinshi jumıs jurnallarǵa qaraw bolıp tabıladı. Eger ol járdem bermese, disk raskadrovka rejimin qosıń hám jurnallardı kórip shıǵıń. 90% te programma jurnallarında ne ushın hesh nárse islemewine juwap tabasız. Barlıq xızmetler jurnalları hám sistema jurnalları /var/log/ jildida jaylasqan. Ayrım xızmetler óz faylları ushın bólek papkalardı jaratadı, mısalı, /var/log/nginx yamasa /var/log/apache.
Eger siz ádetdegi jurnalda sheshim tappaǵan bolsańız, ol jaǵdayda siz programmanı disk raskadrovka rejimine ótkeziwińiz yamasa eń tolıq maǵlıwmattı kórsetiwdi qosıwıńız múmkin. Bul ádetde programmanıń konfiguraciya faylında beriledi. Anıq mısallar keltiriwdiń mánisi joq, sebebi hár bir xızmet basqasha. Biraq keliń, siz paydalanıwıńız múmkin bolǵan bir neshe buyrıqlardı kórip shıǵayıq:
tail -f /put'/k/log/faylu
Usı buyrıq járdeminde log faylinıń aqırındaǵı ózgerisler real waqıtda ko'riwiniz múmkin. Eger –f opsiyasi belgilenbegen bolsa, quyrıq buyrıǵı jurnaldıń aqırǵı on dana qatarın kórsetedi:
tail /put'/k/log/faylu
Jurnal faylın kóriw ushın hár qanday tekst redaktorı yamasa pıshıq járdem programmasınan da paydalanıwıńız múmkin.
VI. PROGRAMMALÍQ TÁMIYNATTÍ ORNATIW
Programmalıq támiynattı ornatıw eń keń tarqalǵan basqarıw wazıypalardan biri bolıp tabıladı. Linuxda kóplegen programmalar rásmiy yamasa úshinshi tárep bazalarınan ornatılıwı múmkin. Birpara programmalar derekten dúziliwi kerek. Paket menejeri bazalardan programmalardı ornatıw ushın isletiledi. Serverlerde qollanılatuǵın eki tiykarǵı paket menejeri bar, yum bul CentOS tárepinen qollanıladı hám apt Ubuntu tárepinen isletiledi. Paket menejerleri tap sonday isleydi hám biz olardıń barlıǵın bólek maqalalarda kórip shıqtıq, qarań: CentOS programmalıq támiynatın ornatıw hám Ubuntu programmasın ornatıw. Mısalı, Ubuntu-ga paketti ornatıw ushın tómendegi buyrıqtan paydalanıń:
sudo apt install imya_paketa
hám CentOS/RedHat-de:
sudo yum install imya_paketa
Programmanı óshiriw ushın ornatıw ornına óshiriw buyrıǵınan paydalanıń. Bıraq eń áhmiyetlisi, programmalardı jańalaytuǵın serverler ushın. Hesh qashan avtomatikalıq jańalanıwlardı óshirmen hám sistemańızdı jańalap turıwǵa háreket etiń. Barlıq programmalıq ónimler jańalanǵan bolıwı kerek, sebebi olarda jańa hálsizlikler turaqlı túrde tabıladı hám olar ushın jamawlardı waqıtında alıw kerek.
|
