Q alam va ru c h k a n i to ‘g ‘r i ushlash.
Dizaynerlar ishlatadigan
turli xil materiallarni k o ‘rib chiqishdan oldin, qalam yoki ruchkani
to ‘g ‘ri va noto‘g‘ri ushlash usullari orasidagi farqlarni aniqlab olish
zarur. Bunda ming yillik tajribaga tayangan holda,
chizgilar orqali
m a’lum bir qiyofani yuksak darajada ko‘rsatib berilishi, dizayneming
o ‘z texnikasini shakllantirishi va umuman olganda ulami o ‘zlash-
tirishiga asos hisoblanadi.
Asosiy jihozlar: Hozirgi kunda oddiy qora qalamning juda ko‘p
turlari mavjud. 0 ‘rtacha yumshoq qalamlardan tortib, juda ham qattiq
qalam turlari shular jumlasidandir. Tariximizga nazar tashlaydigan
bo‘lsak, ibtidoiy davrlarda odamlar g ‘orlarga, tog‘u toshlarga turli xil
tasvirlami turli tasvir vositalar yordamida ishlab qoldirishgan. Ammo
rivojlanish jarayonida tasvir vositalari ham takomillashib bordi. Oddiy
qora qalamlar ham shular jumlasidandir.
XVI asrda Angliyada grafit
konidan topilgan tayoqchalar rasm chizishda qoilanilganda, ulaming
qog'oz yuzasida juda ham nafis va chiroyli chiziqlar tushira olish
xususiyatiga ega ekanligi aniqlangan. Shu kunlarda foydalanilayotgan
oddiy qora qalamlar XVII asming oxirida fransuz olimi N.Kante
tomonidan kashf etilgan bo‘lib, ulami yog‘och moslamasiga yopishtirib
ishlatish taklif etilgan. Bunday qalamlardan ko‘proq
xomaki rasm
ishlash yoki kompozitsiya eskizlari tayyorlashda foydalaniladi.
•
Qalamlar qattiqligi va yumshoqligi bilan farqlanib, “H” qattiq
qalamlar va “B” yumshoq qalamlar deb ataladi. Chiziqning
barqarorligi va ifodaliligi quyidagi ikkita omilga bog‘liq: chizish
vaqtida qog‘ozga bosish va qalamning qattiqlik darajasi. Rasm
chizish jarayonida a ’lo natijaga erishish uchun qalamning yon
qismidagi harflarga e ’tibor berish kerak,
chunki ular qalamning
qattiqlik darajasini bildiradi. Qalam turlarining qattiqligi va
yumshoqligi yuqori darajada bo‘lishi kuzatiladi, bunda qattiqligi
turlicha bo‘lgan qalamlar “H ” toifaga va yumshoqligi turlicha bulgan
qalamlar “B ” toifaga kiruvchi qalam turlarini sirasiga kiradi.
Binobarin, ‘H ” dan ‘B ” gacha boMgan qalamlar sust chiziqlami
chizishda, qoralama eskizlami dastlabki bosqichida qo'llaniladi. “B”
dan “6 V”
gacha boMgan qalamlar, chizilgan rasm ga hajm berishda,
bosimni o ‘zgartirib bir vaqtning o ‘zida yumshoq chiziqlam i va aniq
to ‘q shtrixlar birikmasini yaratishda ishlatiladi.
• Rasmni ifodalashda yumshoq va noaniq sam araga erishish
uchun q o ‘llaniladigan rangli qalamlar (mellar)ning* ranglar koMami
keng, yaxshi tusga ega va suvda eruvchan boMishi lozim. Melli
qalamlar ko'm irga o ‘xshash
hususiyatga ega, ulami ingichka
chiziqlar chizish, keng qamrovli tuslar berish, ham da pastel qalamlar
bilan qo‘shib ishlatish mumkin.
• Gel siyohli sharikli va roller-ruchkalar keng ko‘lamli
hammabop bo'lib, foydalanish uchun qulaydir. Bunda ruchkalarni
chizma asboblari singari ushlash va ishlashga qulay bo‘lganlarini
tanlash zarur. M o‘yqalam dizaynerga turli qalinlikdagi, tez, m ohir va
ifodali mujnjal chiziqlami yaratishga imkon beradi.
• Tush (pero ruchka) - yuqori bo‘yovchi xususiyatga ega suyuq
substansiya bo‘lib, agar quyuq tush bilan ishlansa, unda suv bilan ara-
lashtiriladi, natijada toMqinli, shaffof, ingichka chiziqli, aniq va kontrast
eskizlami yaratishga imkon beradi. Qayd qiluvchi sprey, eskizni yakun-
lagandan so‘ng, qalam, ko‘mir va pastelni qayd qilishda qo'llaniladi.
• Stepler, yelim, niqoblovchi va
ikki tom onlam a tasm alar
m ateriallam i umumlashtirshda, qatlamlami qayd qilish va birlash-
tirishda, chizma atroflarini niqoblashda qo'llash zarur.
• Stikkerlar albomga material bo'lagini va boshqa elementlami
qo‘shishda ishlatiladi.
Tasviriy san'at turi sifatida chizmatasvir ishlaganda muhim bir
jihatga e ’tibor qaratish zarur. Tekislikdagi buyum lar uch oMchamli
tasvir asosiga ega bo‘lib, haqqoniy tasvir yuzasida namoyon b o ia d i.
Bu uning hayotdagi real aksi. Rassomning
vazifasi hayolotni emas,
balki borliqqa taqlid qilib asar yaratishdir. Chizm a tasvir - bu turli
vositalar yordam ida tasvirlanayotgan borliq bilan dialektik yaxlitlikni
tashkil etadi.
