|
Savdo ishtirokchilarining xatarlari
|
| bet | 150/175 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 7,42 Mb. | | #237523 |
Bog'liq To\'plam Web48.5. Savdo ishtirokchilarining xatarlari.
Kim oshdi savdosida qatnashish orqali ikkala tomon ham ma'lum xavflarni o'z zimmalariga oladilar, masalan, xaridor mavjud bo'lmagan tovarlarni to'lashi mumkin. Xatarlarni kamaytirish uchun raqibingizning ishonchliligini tekshirish uchun ba'zi usullardan foydalanish tavsiya etiladi.
Bitta hiyla-bu ko'plab virtual kim oshdi savdosida ishlatiladigan ishtirokchilarni baholash tizimi. Bu kim oshdi savdosi g'olibi va sotuvchi o'zaro ta'sir jarayonida yuzaga kelgan kontragentga bo'lgan munosabatini aks ettiruvchi bir-birlariga baho berishlari bilan bog'liq. Reyting Foydalanuvchining ishonchliligi va halolligini ko'rsatadigan juda muhim ko'rsatkichdir.
Bitim tuzishdan oldin kontragent bilan aloqa o'rnatishni tavsiya qiladi. Ko'pincha, foydalanuvchi elektron pochta manzilini olishi va barcha bahsli masalalarni shaxsan hal qilishi mumkin.
Xaridor va sotuvchi sotib olingan mahsulotning bozor narxidan xabardor bo'lishi kerak, aks holda raqobatga tushib, ular o'zlarining afzalliklarini unutishlari va juda past narxlarni belgilashlari yoki o'zlari yoqtirgan mahsulot uchun ortiqcha to'lashlari mumkin.
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar:
1. Kompaniya mahsulotlariga bo'lgan talabni baholash?
2. Onlayn auktsionlar qaysi ikkita asosiy maqsadga xizmat qiladi?
3. Eng yirik onlayn auktsionlarning namunalari?
49-MAVZU: ELEKTRON TO‘LOV TIZIMLARI--WEBMONEY, PALPAY
Reja:
49.1. Elektron to‘lov tizimlari.
49.2. Webmoney haqida tushuncha.
49.3. PayPal haqida tushuncha.
49.1. Elektron to‘lov tizimlari.
Elektron to‘lov tizimlari – bu umumiy to’lov tizimlarining bir ko’rinishi bo’lib, elektron to’lovlarni tarmoq yoki chip orqali tranzaktsiya operatsiyalarini amalga oshiradi.
Shu tariqa, aytish mumkinki, Internet to‘lov tizimining hali hech kim o‘ylamagan va yuqorida sanab o‘tilgan kamchiliklardan holi bir tizim mavjud. Bunday sxemalar elektron imzolarni nominallarni saqlovchi – ma’lumotlar dahasini qalbakilashtirish (nusxa ko‘chirish) dan shifrlash va himoyalash bilan birga virtual banklarda himoyalangan kirish yo‘liga ega bo‘lgan hisoblarni yuritish elektron pullar yordamida amalga oshiriladi. Elektron pullar – elektron to’lovlarning asosi sifatida pul, tovar va xizmatlar muomalasini faollashtirishga katta ta’sir o’tkazadi.1980-yillarda muomalaga ilk bor magnit va debet kartalar kiritilib, fiat (naqd) pullar elektron tizimga o’tkazila boshlandi. 1990-yillardan boshlab elektron to’lov umumiy to’lov tizimining jiddiy elementiga aylanib, pul miqdorini o’zida saqlovchi smart-kartalar naqd pullarni to’liq almashtirmagan bo’lsada, kartalardagi pul miqdori sezilarli darajada ko’paya boshladi.Elektron to’lovlar pul muomalasidagi xarajatlarni kamaytirishda, kartalar egalariga tezkorlik, qulaylik va anonimlikni ta’minlashda katta ahamiyat kasb etadi.2000-yillarga kelib elektron pullar elektron tijoratda eng asosiy rolni bajarishni boshladi. AQSH Federal Rezerv bankining Maslahat Kengashi elektron pulga “elektron shaklga o’tkaziladigan pullar” deb tushuncha berdi. Elektron pullar standart bank hisob-raqami shaklidagi bank yoki moliya institutining kafolatiga ega bo’ldi. Aynan shu davrda dasturiy paketlar shakllangan.2010-yillarda yangi Bitcoin nomli piring (ingl. Peer-to-peer, P2P – tengma-teng) pul tizimi yaratildi. Bunda R2R texnologiyasi qo’llaniladi-gan, nazoratchi organ, markaziy bank yoki pressing markazlar aralashmagan, tranzaktsiya va pul emissiyasi tarmoq ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladigan jamoaviy harakat sodir etiladi. Bu kriptovalyutaning odatiy elektron puldan yana bir farqli jihati shundaki, u birorta ham mamlakat valyuta tizimiga bog’lanmagan.Hozirgi kunda elektron pul tizimlari naqdsiz pulni muomala qilishning eng ommabop turiga aylandi. Yirik davlatlar butun dunyoga tarqalgan va ommaviy tusga ega bo’lgan elektron pul muomolasi bilan bog’liq bank kartalarni chiqarishgan.Dunyodagi eng mashhur, kredit va debet bank kartalari bilan ishlaydigan tizimlar bu: Visa, MasterCard, Visa Electron va Maestrodir.Bundan boshqa kartalar bilan ishlaydigan bir qancha tizimlar ham mavjud albatta, faqat ular qamrab olgan amal qilish doirasi nisbatan torroq.Qo’shimcha qilish joizki, VISA kartalari bo’yicha yillik savdo aylanmasi 4,8 trillion AQSH dollarni tashkil qiladi. VISA kartalari dunyoning 200dan ortiq mamlakatlarida qabul qilinadi. Dunyoda to’lov kartalarining 57% VISA kartalari tashkil qiladi, asosiy raqobatchilari MasterCard 26% va American Express 13% ni tashkil qiladi.MasterCard Worldwide -dunyoning 210 mamlakatlaridagi 22 ming moliyaviy tashkilotlarni birlashtirgan xalqaro to’lov tizimi hisoblanadi. Bosh ofisi AQShning Nyu-York shahrida joylashgan.Internet-banking tizimida ishlaydigan to’lov tizimlari ishlatish doirasi, hududlarni qamrab olishi va to’lov imkoniyati-ga qarab bir-biridan farqlanadi. Ularning ayrimlari MDH davlatlari hududida amal qilsa, ba’zilari xalqaro tranzaktsiyalarni amalga oshirishda ishlatiladi. Shulardan eng mashhur elektron tizimlardan biri Webmoney hisoblanadi. Bu tizim aksariyat internet-do’konlarning elektron to’lovlarida ishlatila-di va o’zining o’ta mustahkam xavfsizlik tizimi bilan ajralib turadi. Hozirgi vaqtda Webmoney tizimidan foydlanuvchilarning qariyib 70 foizi rossiyaliklardir. O’zbekistonda ham mazkur to’lov tarmog’i oxirgi 2 yil ichida keng ishlatila boshlandi va hattoki, uning WMZ-belgila-rini milliy valyuta – so’mga almashtiradigan saytlar paydo bo’ldi.Rossiyada ommabop bo’lgan to’lov tizimlaridan yana boshqalari Yandeks.Dengi va QIWI-kosheleklardir. Tadqiqotlarga ko’ra 12 millionga yaqin rossiyaliklar “Yandeks.Denьgi”, 13 millionlan ortig’i “QIWI koshelek” akkaunt (hisob-raqam)lariga ega. Bu elektron to’lov tizimlarni boshqacha qilib fiatsiz elektron pullar deb ham atashadi.
|
| |
