SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF
SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online
conference
58
O‘ZBEKISTONDA BRONZA DAVRI AHOLI TURAR-JOYLARI TUZILISHI
XUSUSIYATLARIGA DOIR MULOHALAZALAR.
Nurmetov Sardor Baxtiyorovich
Urganch innovatsion university stayjor-oʻqituvchisi
Telefon raqam: +998970927111.
Elektron pochta: sardornur.7111@gmail.com.
Annotatsiya: Maqolada O‘zbekiston xo‘jalik-madaniy hududlarida bronza davri
turar-joylari xususiyatlari to‘g‘risida innovatsion yondashuvlarga asoslangan g‘oyalar
ilgari surilgan.
Резюме: В статье представлены основанные на новаторских подходах
представления об особенностях поселений эпохи бронзы в экономических и
культурных регионах Узбекистана.
Summary: The article presents ideas based on innovative approaches about the
characteristics of Bronze Age settlements in the economic and cultural regions of
Uzbekistan.
Kalit so‘zlar: Turon , Xorazm, Zarafshon, Tuyamo‘yin, Sulton Sanjar, Qo‘shbuloq ,
Qarriqizil, Ulonbuloqsoy.
Ключевые слова: Туран, Хорезм, Заравшан, Туямойин, Султан Санжар,
Кошбулок, Каррикызил, Уланбулоксой.
Keywords: Turan, Khorezm, Zarafshan, Tuyamoyin, Sultan Sanjar, Koshbulok,
Karriqizil, Ulanbuloksoy.
Kirish
Turon pasttekisligi markazida tabiiy manbalar , muqaddas zamin, iqlim sharoiti,
geografik muhiti, ekologiya zaxirasi serobligi hamda sernam
va serunum dehqonchlikka
qulay Toshkent, Farg„ona, Zarafshon, Qashqadaryo, Xorazm va Surxondaryo kabi hududlari
mavjudligi eng qadimgi davrdan boshlab ijtimoiy hayot rivojlanishiga qulay imkoniyat hosil
qilgan. Shu bilan birga O„zbekiston hududining geografik o„rni strategik ahamiyatga ega
ekanligi bilan Sharq hududlaridan farqlanish xususiyatiga ega. Arxeologik adabiyotlarda
qayd qilingan munosabatlardan ma‟lumki, geologik jarayonlar ta‟sirida O„zbekiston yer
yuzasi tuzilishi ikki geografik manzaradan, ya‟ni tog„li va tekislik hududlardan iboratdir.
Markaziy Osiyo hududlari kabi O„zbekistonda ashel davri quyi bosqichidan boshlab,
aholi joylashib bronza davrida mavjud bo„lgan tabiiy manzaradan o„z
manfaatlarida
foydalanishga imkon bergan yer sathi va tekislikda yarim yerto„la shaklidagi manzilgohlar
xizmat qilgan. Darhaqiqat, miloddan avvalgi II mingyillik o„rtalaridan boshlab O„zbekiston
madaniy-xo„jalik hududlarida etnik munosabatlarda tub o„zgarishlar yuz berdi. Bronza davri
aholisining joylashishi turar-joylar tuzilishi ularning qurilish uslubida yuz bergan
o„zgarishlardan kelib chiqib, ularni ikki turga ajratish imkoniyatini hosil qildi.
SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
59
1-tur. Sharq materigining mintaqasi bo„lgan Janubiy Turkmaniston qabilalarining bir
qismi tarix taqozosiga ko„ra , Surxon vohasiga kelib joylashib turar-joy qurilishida
binokorlik bilimlarini amalga oshirganlar.
2-tur. O„zbekistonning boshqa hududlari aholi turar-joylari rivojlanish xususiyatlari
bilan ajralib turadi.
O„zbekiston xo„jalik-madaniy hududlarida bronza davri jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy
va etnomadaniy munosabatlar rivojlanishiga eneolit davri aholisi natijalari asos bo„lishini
ikki tarixiy bosqichga ajratish mumkin.
1-bosqich. Miloddan avvalgi III mingyillik II yarmi – II mingyillik birinchi yarmi.
2-bosqich. Miloddan avvalgi II mingyilliklar II yarmi va oxiri.
Arxeologik adabiyotlarda qayd qilinishicha , Xorazm,
Zarafshon hamda Toshkent
hududlarida istiqomat qilgan aholining yer sathi va yarim yerto„lalarda , qurilish ashyolari,
yog„och ustunlar, novdalari, qobiqlari, qamishdan bo„lgan chaylalarda kundalik
faoliyatlarini olib borilishi jarayonida eneolit davri xo„jalik an‟analari davom etgan.
Mazkur davrda Farg„ona vodiysida xo„jalik sohalarini
olib borgan ziroatkor aholi
Chust manzilgohi tuzilishida farqlanish xususiyati mavjud bo„lgan. Surxondaryo hududi esa
etnik jarayonlar maydoniga aylangan emas.
O„zbekiston hududiga shimoliy tarafdan ko„chmanchi-chorvador qabilalarning ,
Turkmaniston janublaridan esa ziroatkor qabilalarning Surxon vohasi shimoli-g„arbiy
hududiga kelib joylashib, yangi geografik sharoitda amaliy xo„jalik mashg„ulotlarini davom
ettirishganini yoritish nazarga olingan.
