O‘zbekistonning yangi tahrirdagi Konstitutsiyasida inson va fuqarolarning

ushlab turilishi asoslari tushuntirilishi shart.Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan 
shaxs uning aybi qonunda nazarda tutilgan tartibda oshkora sud muhokamasi yo‘li 
bilan isbotlanmaguncha va sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi bilan 
aniqlanmaguncha aybsiz deb hisoblanadi. Ayblanuvchiga o‘zini himoya qilish 
uchun barcha imkoniyatlar ta’minlanadi.Aybdorlikka oid barcha shubhalar, agar 
ularni bartaraf etish imkoniyatlari tugagan bo‘lsa, gumon qilinuvchining, 
ayblanuvchining, sudlanuvchining yoki mahkumning foydasiga hal qilinishi 
kerak.Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi o‘zining aybsizligini 
isbotlashi shart emas va istalgan vaqtda sukut saqlash huquqidan foydalanishi 
mumkin.Hech kim o‘ziga va yaqin qarindoshlariga qarshi guvohlik berishga 
majbur emas.Agar shaxsning o‘z aybini tan olganligi unga qarshi yagona dalil 
bo‘lsa, u aybdor deb topilishi yoki jazoga tortilishi mumkin emas.Ozodlikdan 
mahrum etilgan shaxslar o‘ziga nisbatan insoniy muomalada bo‘linishi hamda 
inson shaxsiga xos bo‘lgan sha’ni va qadr-qimmati hurmat qilinishi huquqiga 
ega.Shaxsning sudlanganligi va bundan kelib chiqadigan huquqiy oqibatlar uning 
qarindoshlari huquqlarini cheklash uchun asos bo‘lishi mumkin emas.Har kimga 
malakali yuridik yordam olish huquqi kafolatlanadi. Qonunda nazarda tutilgan 
hollarda yuridik yordam davlat hisobidan ko‘rsatiladi.Har bir shaxs jinoyat 
protsessining har qanday bosqichida, shaxs ushlanganida esa uning harakatlanish 
erkinligi huquqi amalda cheklangan paytdan e’tiboran o‘z tanloviga ko‘ra advokat 
yordamidan foydalanish huquqiga ega.Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki 
sudlanuvchi ayblovning mohiyati va asoslari to‘g‘risida xabardor qilinish, unga 
qarshi yoki uning foydasiga guvohlik berayotgan shaxslarning so‘roq qilinishini 
talab etish, tarjimon yordamidan foydalanish huquqiga ega.Qonunni buzgan holda 
olingan dalillardan odil sudlovni amalga oshirish chog‘ida foydalanishga yo‘l 
qo‘yilmaydi.Jinoyat uchun hukm qilingan har kim qonunda belgilangan tartibda 
hukmning yuqori turuvchi sud tomonidan qayta ko‘rib chiqilishi huquqiga, 
shuningdek afv etish yoki jazoni yengillashtirish to‘g‘risida iltimos qilish huquqiga 
ega.Huquqbuzarliklardan jabrlanganlarning huquqlari qonun bilan muhofaza 
qilinadi. Davlat jabrlanganlarga himoyalanishni va odil sudlovdan foydalanishni 

ta’minlaydi, ularga yetkazilgan zararning o‘rni qoplanishi uchun shart-sharoitlar 
yaratadi.Hech kim rasmiy e’lon qilinmagan qonun asosida hukm qilinishi, jazoga 
tortilishi, mol-mulkidan yoki biron-bir huquqidan mahrum etilishi mumkin 
emas.Hech kim ayni bir jinoyat uchun takroran hukm qilinishi mumkin emas.Har 
bir inson shaxsiy hayotining daxlsizligi, shaxsiy va oilaviy sirga ega bo‘lish, o‘z 
sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish huquqiga ega.Har kim yozishmalari, 
telefon orqali so‘zlashuvlari, pochta, elektron va boshqa xabarlari sir saqlanishi 
huquqiga ega. Ushbu huquqning cheklanishiga faqat qonunga muvofiq va sudning 
qaroriga asosan yo‘l qo‘yiladi.Har kim o‘z shaxsiga doir ma’lumotlarning himoya 
qilinishi huquqiga, shuningdek noto‘g‘ri ma’lumotlarning tuzatilishini, o‘zi 
to‘g‘risida qonunga xilof yo‘l bilan to‘plangan yoki huquqiy asoslarga ega bo‘lmay 
qolgan ma’lumotlarning yo‘q qilinishini talab qilish huquqiga ega. 
Har kim uy-joy daxlsizligi huquqiga ega.Hech kim uy-joyga unda yashovchi 
shaxslarning xohishiga qarshi kirishi mumkin emas. Uy-joyga kirishga, 
shuningdek unda olib qo‘yishni va ko‘zdan kechirishni o‘tkazishga faqat qonunda 
nazarda tutilgan hollarda va tartibda yo‘l qo‘yiladi. Uy-joyda tintuv o‘tkazishga 
faqat qonunga muvofiq va sudning qaroriga asosan yo‘l qo‘yiladi.Qonuniy 
asoslarda O‘zbekiston Respublikasi hududida bo‘lib turgan har kim mamlakat 
bo‘ylab erkin harakatlanish, turar va yashash joyini tanlash huquqiga ega, bundan 
qonunda belgilangan cheklovlar mustasno.Har kim O‘zbekistondan tashqariga 
erkin chiqish huquqiga ega, bundan qonunda belgilangan cheklovlar mustasno. 
O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi O‘zbekistonga to‘sqinliksiz qaytish huquqiga 
ega.Har kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega.Har kim istalgan 
axborotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega.Davlat Internet jahon axborot 
tarmog‘idan foydalanishni ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratadi.Axborotni 
izlash, olish va tarqatishga bo‘lgan huquqni cheklashga faqat qonunga muvofiq 
hamda faqat konstitutsiyaviy tuzumni, aholining sog‘lig‘ini, ijtimoiy axloqni, 
boshqa shaxslarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, jamoat xavfsizligini 
hamda jamoat tartibini ta’minlash, shuningdek davlat sirlari yoki qonun bilan 
qo‘riqlanadigan boshqa sir oshkor etilishining oldini olish maqsadida zarur bo‘lgan 

doirada yo‘l qo‘yiladi.Davlat organlari va tashkilotlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi 
boshqarish organlari, ularning mansabdor shaxslari har kimga o‘z huquqlari hamda 
qonuniy manfaatlariga daxldor bo‘lgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar 
bilan tanishish imkoniyatini ta’minlashi shart.Hamma uchun vijdon erkinligi 
kafolatlanadi. Har kim xohlagan dinga e’tiqod qilish yoki hech qaysi dinga e’tiqod 
qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi. 
O‘zbekiston Respublikasida o‘lim jazosi taqiqlanadi.Insonning sha’ni va 
qadr-qimmati daxlsizdir. Hech narsa ularni kamsitish uchun asos bo‘lishi mumkin 
emas.Hech kim qiynoqqa solinishi, zo‘ravonlikka, boshqa shafqatsiz, g‘ayriinsoniy 
yoki inson qadr-qimmatini kamsituvchi muomalaga yoxud jazoga duchor etilishi 
mumkin emas.Hech kimda uning roziligisiz tibbiy va ilmiy tajribalar o‘tkazilishi 
mumkin emas.Har kim erkinlik va shaxsiy daxlsizlik huquqiga ega.Hech kim 
qonunga asoslanmagan holda hibsga olinishi, ushlab turilishi, qamoqqa olinishi, 
qamoqda saqlanishi yoki uning ozodligi boshqacha tarzda cheklanishi mumkin 
emas.Hibsga olishga, qamoqqa olishga va qamoqda saqlashga faqat sudning 
qaroriga ko‘ra yo‘l qo‘yiladi. Shaxs sudning qarorisiz qirq sakkiz soatdan ortiq 
muddat ushlab turilishi mumkin emas.Shaxsni ushlash chog‘ida unga tushunarli 
tilda uning huquqlari va ushlab turilishi asoslari tushuntirilishi shart.Jinoyat sodir 
etganlikda ayblanayotgan shaxs uning aybi qonunda nazarda tutilgan tartibda 
oshkora sud muhokamasi yo‘li bilan isbotlanmaguncha va sudning qonuniy kuchga 
kirgan hukmi bilan aniqlanmaguncha aybsiz deb hisoblanadi. Ayblanuvchiga 
o‘zini himoya qilish uchun barcha imkoniyatlar ta’minlanadi.Aybdorlikka oid 
barcha shubhalar, agar ularni bartaraf etish imkoniyatlari tugagan bo‘lsa, gumon 
qilinuvchining, ayblanuvchining, sudlanuvchining yoki mahkumning foydasiga hal 
qilinishi kerak.Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi o‘zining 
aybsizligini isbotlashi shart emas va istalgan vaqtda sukut saqlash huquqidan 
foydalanishi mumkin.Hech kim o‘ziga va yaqin qarindoshlariga qarshi guvohlik 
berishga majbur emas.Agar shaxsning o‘z aybini tan olganligi unga qarshi yagona 
dalil bo‘lsa, u aybdor deb topilishi yoki jazoga tortilishi mumkin emas.Ozodlikdan 
mahrum etilgan shaxslar o‘ziga nisbatan insoniy muomalada bo‘linishi hamda 

inson shaxsiga xos bo‘lgan sha’ni va qadr-qimmati hurmat qilinishi huquqiga 
ega.Shaxsning sudlanganligi va bundan kelib chiqadigan huquqiy oqibatlar uning 
qarindoshlari huquqlarini cheklash uchun asos bo‘lishi mumkin emas.Har kimga 
malakali yuridik yordam olish huquqi kafolatlanadi. Qonunda nazarda tutilgan 
hollarda yuridik yordam davlat hisobidan ko‘rsatiladi.Har bir shaxs jinoyat 
protsessining har qanday bosqichida, shaxs ushlanganida esa uning harakatlanish 
erkinligi huquqi amalda cheklangan paytdan e’tiboran o‘z tanloviga ko‘ra advokat 
yordamidan foydalanish huquqiga ega.Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki 
sudlanuvchi ayblovning mohiyati va asoslari to‘g‘risida xabardor qilinish, unga 
qarshi yoki uning foydasiga guvohlik berayotgan shaxslarning so‘roq qilinishini 
talab etish, tarjimon yordamidan foydalanish huquqiga ega.Qonunni buzgan holda 
olingan dalillardan odil sudlovni amalga oshirish chog‘ida foydalanishga yo‘l 
qo‘yilmaydi.Jinoyat uchun hukm qilingan har kim qonunda belgilangan tartibda 
hukmning yuqori turuvchi sud tomonidan qayta ko‘rib chiqilishi huquqiga, 
shuningdek afv etish yoki jazoni yengillashtirish to‘g‘risida iltimos qilish huquqiga 
ega.Huquqbuzarliklardan jabrlanganlarning huquqlari qonun bilan muhofaza 
qilinadi. Davlat jabrlanganlarga himoyalanishni va odil sudlovdan foydalanishni 
ta’minlaydi, ularga yetkazilgan zararning o‘rni qoplanishi uchun shart-sharoitlar 
yaratadi.Hech kim rasmiy e’lon qilinmagan qonun asosida hukm qilinishi, jazoga 
tortilishi, mol-mulkidan yoki biron-bir huquqidan mahrum etilishi mumkin 
emas.Hech kim ayni bir jinoyat uchun takroran hukm qilinishi mumkin emas.Har 
bir inson shaxsiy hayotining daxlsizligi, shaxsiy va oilaviy sirga ega bo‘lish, o‘z 
sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish huquqiga ega.Har kim yozishmalari, 
telefon orqali so‘zlashuvlari, pochta, elektron va boshqa xabarlari sir saqlanishi 
huquqiga ega. Ushbu huquqning cheklanishiga faqat qonunga muvofiq va sudning 
qaroriga asosan yo‘l qo‘yiladi.Har kim o‘z shaxsiga doir ma’lumotlarning himoya 
qilinishi huquqiga, shuningdek noto‘g‘ri ma’lumotlarning tuzatilishini, o‘zi 
to‘g‘risida qonunga xilof yo‘l bilan to‘plangan yoki huquqiy asoslarga ega bo‘lmay 
qolgan ma’lumotlarning yo‘q qilinishini talab qilish huquqiga ega.Har kim uy-joy 
daxlsizligi huquqiga ega.Hech kim uy-joyga unda yashovchi shaxslarning 

xohishiga qarshi kirishi mumkin emas. Uy-joyga kirishga, shuningdek unda olib 
qo‘yishni va ko‘zdan kechirishni o‘tkazishga faqat qonunda nazarda tutilgan 
hollarda va tartibda yo‘l qo‘yiladi. Uy-joyda tintuv o‘tkazishga faqat qonunga 
muvofiq va sudning qaroriga asosan yo‘l qo‘yiladi.Qonuniy asoslarda O‘zbekiston 
Respublikasi hududida bo‘lib turgan har kim mamlakat bo‘ylab erkin harakatlanish, 
turar va yashash joyini tanlash huquqiga ega, bundan qonunda belgilangan 
cheklovlar mustasno.Har kim O‘zbekistondan tashqariga erkin chiqish huquqiga 
ega, bundan qonunda belgilangan cheklovlar mustasno. O‘zbekiston Respublikasi 
fuqarosi O‘zbekistonga to‘sqinliksiz qaytish huquqiga ega.Har kim fikrlash, so‘z 
va e’tiqod erkinligi huquqiga ega.Har kim istalgan axborotni izlash, olish va 
tarqatish huquqiga ega. Davlat Internet jahon axborot tarmog‘idan foydalanishni 
ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratadi.Axborotni izlash, olish va tarqatishga 
bo‘lgan huquqni cheklashga faqat qonunga muvofiq hamda faqat konstitutsiyaviy 
tuzumni, aholining sog‘lig‘ini, ijtimoiy axloqni, boshqa shaxslarning huquq va 
erkinliklarini himoya qilish, jamoat xavfsizligini hamda jamoat tartibini ta’minlash, 
shuningdek davlat sirlari yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sir oshkor 
etilishining oldini olish maqsadida zarur bo‘lgan doirada yo‘l qo‘yiladi.Davlat 
organlari va tashkilotlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, ularning 
mansabdor shaxslari har kimga o‘z huquqlari hamda qonuniy manfaatlariga 
daxldor bo‘lgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishish 
imkoniyatini ta’minlashi shart. 
Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har kim xohlagan dinga e’tiqod 
qilish yoki hech qaysi dinga e’tiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni 
majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi. 

Download 0,71 Mb.