Siyosiy huquqlar.
O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini
boshqarishda bevosita hamda o‘z vakillari orqali ishtirok etish huquqiga ega.
Bunday ishtirok etish o‘zini o‘zi boshqarish, referendumlar o‘tkazish va davlat
organlarini demokratik tarzda shakllantirish, shuningdek davlat organlarining
faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati vositasida amalga oshiriladi.Davlat
organlarining faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirish tartibi
qonun bilan belgilanadi.O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari davlat xizmatiga
kirishda teng huquqqa egadirlar.
Davlat xizmatini o‘tash bilan bog‘liq cheklovlar qonun bilan
belgilanadi.Fuqarolar o‘z ijtimoiy faolliklarini O‘zbekiston Respublikasi
qonunlariga muvofiq mitinglar, yig‘ilishlar va namoyishlar shaklida amalga
oshirish huquqiga ega. Hokimiyat organlari faqat xavfsizlik nuqtai nazaridangina
bunday tadbirlar o‘tkazilishini to‘xtatish yoki taqiqlash huquqiga ega.O‘zbekiston
Respublikasi fuqarolari kasaba uyushmalariga, siyosiy partiyalarga va boshqa
jamoat birlashmalariga uyushish, ommaviy harakatlarda ishtirok etish huquqiga
egadirlar.Siyosiy partiyalarda, jamoat birlashmalarida, ommaviy harakatlarda,
shuningdek davlat hokimiyati vakillik organlarida ozchilikni tashkil etuvchi
muxolifatchi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qadr-qimmatini hech kim
kamsitishi mumkin emas.Har kim bevosita o‘zi va boshqalar bilan birgalikda
davlat organlariga hamda tashkilotlariga, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish
organlariga, mansabdor shaxslarga yoki xalq vakillariga arizalar, takliflar va
shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqiga ega.Arizalar, takliflar va shikoyatlar
qonunda belgilangan tartibda va muddatlarda ko‘rib chiqilishi shart.
Iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va ekologik huquqlar
Har bir shaxs mulkdor bo‘lishga haqli.Bank operatsiyalarining,
omonatlarning va hisobvaraqlarning sir tutilishi, shuningdek meros huquqi qonun
bilan kafolatlanadi.Har kim munosib mehnat qilish, kasb va faoliyat turini erkin
tanlash, xavfsizlik va gigiyena talablariga javob beradigan qulay mehnat
sharoitlarida ishlash, mehnati uchun hech qanday kamsitishlarsiz hamda mehnatga
haq to‘lashning belgilangan eng kam miqdoridan kam bo‘lmagan tarzda adolatli
haq olish, shuningdek ishsizlikdan qonunda belgilangan tartibda himoyalanish
huquqiga ega.Mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori insonning munosib
turmush
darajasini
ta’minlash
zarurati
hisobga
olingan
holda
belgilanadi.Homiladorligi yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni
rad etish, ishdan bo‘shatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanadi.Davlat
fuqarolarning bandligini ta’minlash, ularni ishsizlikdan himoya qilish, shuningdek
kambag‘allikni qisqartirish choralarini ko‘radi.Davlat fuqarolarning kasbiy
tayyorgarligini va qayta tayyorlanishini tashkil etadi hamda rag‘batlantiradi.Sud
qarori bilan tayinlangan jazoni ijro etish tartibidan yoxud qonunda nazarda tutilgan
boshqa hollardan tashqari majburiy mehnat taqiqlanadi.Bolalar mehnatining
bolaning sog‘lig‘iga, xavfsizligiga, axloqiga, aqliy va jismoniy rivojlanishiga xavf
soluvchi, shu jumladan uning ta’lim olishiga to‘sqinlik qiluvchi har qanday
shakllari taqiqlanadi.Har kim dam olish huquqiga ega.Yollanib ishlovchilarga dam
olish huquqi ish vaqtining davomiyligini, dam olish va ishlanmaydigan bayram
kunlarini, haq to‘lanadigan har yilgi mehnat ta’tilini belgilash orqali
ta’minlanadi.Har kim qariganda, mehnat qobiliyatini yo‘qotganda, ishsizlikda,
shuningdek boquvchisini yo‘qotganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa
hollarda ijtimoiy ta’minot huquqiga ega.Qonunda belgilangan pensiyalar, nafaqalar
va boshqa turdagi ijtimoiy yordamning miqdorlari rasman belgilangan eng kam
iste’mol xarajatlaridan oz bo‘lishi mumkin emas.Har kim uy-joyli bo‘lish huquqiga
ega.Hech kim sudning qarorisiz va qonunga zid tarzda uy-joyidan mahrum etilishi
mumkin emas. Uy-joyidan mahrum etilgan mulkdorga uy-joyning qiymati hamda
u ko‘rgan zararlarning o‘rni qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibda oldindan
hamda teng qiymatda qoplanishi ta’minlanadi.Davlat uy-joy qurilishini
rag‘batlantiradi va uy-joyga bo‘lgan huquqning amalga oshirilishi uchun shart-
sharoitlar yaratadi.Aholining ijtimoiy jihatdan ehtiyojmand toifalarini uy-joy bilan
ta’minlash tartibi qonun bilan belgilanadi.Har kim sog‘lig‘ini saqlash va malakali
tibbiy xizmatdan foydalanish huquqiga ega.O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari
tibbiy yordamning kafolatlangan hajmini qonunda belgilangan tartibda davlat
hisobidan olishga haqli.Davlat sog‘liqni saqlash tizimini, uning davlat va nodavlat
shakllarini, tibbiy sug‘urtaning har xil turlarini rivojlantirish, aholining sanitariya-
epidemiologik osoyishtaligini ta’minlash choralarini ko‘radi.Davlat jismoniy
tarbiya va sportni rivojlantirish, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini
shakllantirish uchun shart-sharoitlar yaratadi.
|
