Ko’p darajali muhit
Uch darajali lazerning ishlash printsipi qanday? Ν 02 chastotali intensiv nur
bilan
nurlanish ko'p miqdordagi atomlarni E 0 eng past energiya sathidan yuqori E 2 gacha
pompalaydi. Atomlarning E 2 dan E 1 ga nurli bo'lmagan o'tishi natijasida E 1 va E 0
o'rtasida populyatsiya inversiyasi o'rnatiladi, bu amalda atomlar
uzoq vaqt E metastabil
holatida bo'lganida va E 2 dan E 1 ga o'tish tez sodir bo'lganda bo'ladi. Uch darajali
lazerning ishlash printsipi ushbu shartlarni bajarishdir, buning natijasida E 0 va E 1
orasida populyatsiya inversiyasiga erishiladi va fotonlar induktsiyalangan nurlanishning E
1 -E 0 energiyasi bilan kuchayadi. Kengroq E 2 darajasi samarali nasos uchun to'lqin
31
uzunliklarining assimilyatsiya diapazonini oshirishi va natijada stimulyatsiya
qilingan
emissiyani ko'payishiga olib kelishi mumkin.
Uch darajali tizim nasosning juda yuqori quvvatini talab qiladi, chunki avlodning quyi
darajasi asosiy hisoblanadi. Bunday holda, populyatsiyaning inversiyasi sodir bo'lishi
uchun atomlarning umumiy sonining yarmidan ko'pi E 1 holatiga quyilishi kerak. Bu
behuda energiya. Agar quyi avlod darajasi asosiy bo'lmasa, bu kamida to'rt darajali
tizimni talab qiladigan bo'lsa, nasos quvvati sezilarli darajada kamayishi mumkin.
Faol moddaning xususiyatiga qarab lazerlar
uchta asosiy toifaga, ya'ni qattiq, suyuq va
gazga bo'linadi. 1958 yildan beri lasing yaqut kristalida birinchi marta kuzatilganidan
buyon olimlar va tadqiqotchilar har bir toifadagi turli xil materiallarni o'rgandilar.
Yarimo’tkazgichli kvant generatori
Xulosa
Yarimo'tkazgichli lazerning ishlash printsipi tashuvchini LEDlarga o'xshash ijobiy yon
ta'sirida qayta birlashtirib, ma'lum bir to'lqin uzunlikdagi yorug'likni ishlab chiqaradigan
p-n-birikma diyotidan foydalanishga asoslangan. LEDlar o'z-o'zidan chiqadi, lazer
32
diodalari esa majburiy ravishda chiqadi. Aholining inversiya holatini qondirish uchun ish
oqimi chegara qiymatidan oshib ketishi kerak. Yarimo'tkazgichli diodadagi faol vosita ikki
o'lchovli qatlamning birlashtiruvchi mintaqasi shakliga ega.
Ushbu turdagi lazerning ishlash printsipi shundan iboratki, tebranishni ushlab turish
uchun tashqi oynaga ehtiyoj qolmaydi. Buning uchun qatlamlar
tomonidan yaratilgan
aks ettirish qobiliyati va faol muhitning ichki aks etishi etarli. Diyotlarning so'nggi sirtlari
parchalanadi, bu esa aks etuvchi sirtlarning parallel bo'lishini ta'minlaydi.
Bir turda hosil bo'lgan birikma bir
jinsli birikma, ikki xil turga qo'shilish natijasida hosil
bo'ladigan narsa heterojuntsiya deyiladi.
Yuqori tashuvchisi zichligi bo'lgan p va n turdagi yarimo'tkazgichlar juda nozik (-1 mkm)
qatlami bilan pn birikmasini hosil qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Abduboqiyev O‘.A Tojiboyev I.I ―Lazer fizikasi‖ o‘quv qo‘llanmasi
2. Mirinoyatov M.M ―Lazerlar fizikasi va texnikasi‖
3. Qosimjonov ―Lazer fizikasi‖
4. Звелто О. Принципы лазеров – М: Лань, 2008. – 720 с
5. Ultrashort Pulse Laser Technology/ S. Nolte, F. Schrempel, F. Dausinger eds. - N.Y.:
Springer, 2015. – 328 p.
6. Diels J.-C., Rudolph W. Ultrashort laser pulse phenomena. – Amsterdam:
Elsevier
Inc., 2006. – 652 p.
7. Internet saytlari: @stabbing.ru,@ library.ziyonet.uz @hozir.org.uz
