18
uzatish chegarasini oshirish ham kiradi. Elektr energetikaning rivojlanishi
energiyasini uzoq masofaga uzatish uchun mo’ljallangan
yuqori kuchlanishni
qo’llash bilan bog’liq.
Yuqori kuchlanish texnikasining asosiy vazifasi qo’yidagilardan iborat:
- energiyani uzoq masofaga uzatishda ishtirok etadigan elektr
qurulmalarining izolyatsiyasi va ularning fizikaviy, kimiyoviy hamda mexanik
tavsiflarini o’rganish;
- qattiq, suyuq va gazsimon dielektriklarda razryadlanish jarayonlariing
kechishi, ularning turlari hamda razryadlanish jarayonning kechishiga kuchlanish
va kuchlanish impulslarining ta’sirini o’rganish;
-elektr sistemaning elementlariga ta’sir etuvchi ichki (kommutatsiya) va
tashqi (atmosfera) o’takuchlanishlar, hamda ulardan
muxofazalanish usullari va
qo’llaniladigan uskunalar bilan tanishtirish.
Katta quvvatlarni uzatish, o’zgartirish va taqsimlashda qatnashayotgan
elektr qurilmalarining (generatorlar, transformatorlar,
kommutatsiya apparatlari,
kompensatsiyalovchi qurilmalar va elektr uzatish liniyalarining) ishonchli ishlashi
juda katta axamiyatga ega. Bu masalani yechish ko’p jihatdan elektr qurilmalar
izolyatsiyasining doimiy ta’sir qiluvchi ishchi kuchlanishda va qisqa muddatga
atmosfera va ichki o’takuchlanishlarda ishonchli ishlashini ta’minlashga bog’liq.
Chunki, sistemada qo’llaniladigan elektr qurilmalar tannarxining asosiy qismini
izolyatsiyalovchi konstruktsiya va materiallar tannarxi
tashkil etganligi tufayli,
sarf harajatni kamaytirish uchun ijozat etiladigan o’takuchlanish qiymatini
pasaytirish zarur.
Hozirgi vaqtda elektr sistemalarida qabul qilingan turli nominal kuchlanishli
havo elektr uzatish liniyalari orqali turli sharoitlarda uzatish mumkin bo’lgan
chegaraviy quvvatlar K.1- jadvalda keltirilgan.
Yoqilg’i manbailariga yaqin joylashgan elektr stantsiyalarda ishlab
chiqarilayotgan elektr energiyani yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyalari
orqali uzoq masofada joylashgan ta’minot markazlariga
uzatishda yuqori
19
kuchlanishni kiritishdan maqsad: elektr tarmoqlarda bo’ladigan aktiv quvvat va
energiya isroflarini kamaytirish, aktiv quvvatning xaqiqiy uzatilish chegarasini
oshirish va aktiv quvvatning uzatilish masofasini uzaytirishdir.
Elektr uzatish
tarmog’ida yuz beruvchi isrofning uni kuchlanishiga bog’liqligini baholash uchun
quyidagi aktiv va reaktiv quvvat isrofi formulalariga murojaat qilishimiz mumkin:
2
2
2
2
2
2
U
Q
Q
R
U
Q
,
(K .1)
bu yerda
P, Q – uzatilayotgan aktiv va reaktiv quvvatlart;
Q
,
-
sistema
elementlarida bo’layotgan aktiv va reaktiv quvvat isroflari;
R
,
- sistema
elementlarining umumiy reaktiv va aktiv qarshiliqlari.
K.1- jadval.
Nominalь kuchlanish (kV)
330
500
750
1150
Eng katta ishchi kuchlanish(kV) 363
525
787,5
1200
Zaryad quvvati (MVAR/km)
0.4
0.9-1.0
2.0- 2.2
5.4 - 6.0
Natural quvvat (MVt)
350
900- 1000 2000-2200 5400-6000
O’tkazgichlar soni
2
3
5
8-12
Uzatilish uzunligi (km)
300
400
500
1200
Turg’unlik
bo’yicha uzatish
qobiliyati
(MVt)/
natural
quvvatga nisbatan (marta katta)
800/
2,3
1350/
1,5
2500/
1,2
4500/
0,85
Qizdirish
bo’yicha
uzatish
qobiliyati
(MVt)/
natural
quvvatga nisbatan (marta katta)
750
2,2
1740
1,9
4600
2,1
11000
2,1
Ifodadan sistema elementlarida bo’ladigan aktiv va reaktiv quvvat isroflari
sistema kuchlanishiga teskari proportsional ekanligini ko’ramiz.
20
Uzatilishi mumkin bo’lgan maksimal quvvat kuchlanish bilan nochiziq
kvadratik bog’lanishda bo’lib, agar
