jarayonlarida quyidagi qoidalarga amal qilishni taqozo etadi
(logistikaning yetti qoidasi):
- MAHSULOT yoki OBYEKT (SUBYEKT) - zarur mahsulot,
mos obyekt (subyekt);
- SIFAT - mos keladigan sifat;
- MIQDOR - kerakli miqdorda;
- VAQT - kerakli vaqtda yetkazilishi kerak;
- JOY - kerakli joyga;
- XARAJATLAR - каш xarajatlar bilan;
- ISTE'M OLCHl - kerakli (mos) iste’molchiga.
Hozirgi paytda logistika sohasidagi nazariy va amaliy natijalarni
Qmmalashtirish, ulam ing samaradorligini oshirish maqsadida turli
mamlakatlarda logistik tashkilotlar faoliyat ko‘rsatmoqdalar. «Ishlab
chiqarish va zaxiralami boshqarish muammolari Amerika jamiyati»,
«Menejment muammolari bo‘yicha Amerika kengashi», «Logistika
Vft transportlashtirish bo‘yicha Amerika jamiyati», «Material
boshqaruvi bo‘yicha Xalqaro jamiyat», «Rossiya logistika bo‘yicha
muvofiqlashtirish kengashlari» va boshqalar.
1990-yillarga kelib logistika fani xalq xo‘jaligining barcha
•ohalarida qo‘liana boshlandi. Hozirgi kunda logistikanig quyidagi
•ohalari (yo‘nalishlari) vujudga keldi:
- axborot
logistikasi;
- xarid logistikasi;
'
- ishlab chiqarish logistikasi;
r - taqsimot logistikasi;
- zaxiralar logistikasi;
- omborlar logistikasi;
- transport logistikasi;
- bojxona logistikasi va boshqalar.
A x b o ro t logistikasi. Moddiy oqimlami samarali boshqarish
n trk a z id a logistik tizimda aylanib yuruvchi axborotlami qayta
lihlash va ulami samarali boshqarish yotadi.
Logistik
axborot
-
bu
logistik
tizimlami
boshqarish
Jirayonlarini ta ’minlovchi bilimlar majmuasidir.
Logistikani axborot ta’minotining maqsadi - moddiy oqimlar
bwftkatini kompleks rejalashtirish, nazorat qilish va samarali
boshqarish uchun m a’lumotlar bilan ta ’minlashdir.
X a rid logistikasi- bu korxonani moddiy resurslar:
xomashyo
materiallari va tovarlar hamda butlovchi mahsulotlar bilan
ta’minlash jarayonida moddiy oqimlarni boshqarish faoliyatidir. Bu
faoliyat barcha turdagi moddiy resurslarni tashkil etish, yetkazib
beruvchidan xarid qilib olish, tashib keltirish, qabul qilish,
saqlash
va boshqa shunga o ‘xshash ishlarni qamrab oladi.
Ish lab ch iq arish logistikasi. M a’lumki moddiy oqimlar
birlamchi xomashyo manbaidan oxirga iste’molchiga zarur bo‘lgan
tovar ko‘rinishida yetib borgunicha bir qancha ishlab chiqarish
zvenolaridan o ‘tadi. Bu bosqichlarda moddiy oqimlarni boshqarish
ishlab chiqarish logistikasi deb ataladi.
Ishlab chiqarish logistikasining asosiy maqsadi moddiy oqim
larni korxonaning ishlab chiqarish uchastkalarida ishlov berib tay-
yor mahsulotga aylanishida unga sarflanadigan xarajatlarni kamay-
tirish va m ahsulot sifatini ta ’minlashdir.
T aq sim o t logistikasi. Taqsimot logistikasi - bu moddiy oqim
larni har xil xaridorlar o ‘rtasida taqsimlash jarayonida amalga
oshiriladigan kompleks vazifalardir.
Taqsimot logistikasining asosiy
maqsadi kerakli tovarlarni
kerakli joyga, kerakli vaqtda va kerakli sifatini ta’minlagan holda
eng kam xarajatlar bilan yetkazib berishdir.
O m b o rla r logistikasi. Omborlar logistik tizimlaming asosiy
elementlaridan biri hisoblanadi. Yetkazib berish zanjirlarida moddiy
oqimlarni boshqarish samaradorligi ombor x o ‘jaligining qanday
ishlashiga bogMiqdir. Ombor xo‘jaligi mahsulot sifatining saqla-
nishi, ishlab chiqarish va transportning bir maromda ishlashini,
korxona maydonidan
samarali foydalanishni, transport vositalari-
ning ortiqcha turib qolishini kamaytirish imkonini beradi.
T ra n s p o rt logistikasi. Birlmachi ishlab chiqaruchidan to oxirgi
iste’molchiga moddiy oqimlarni yetkazib berishda bajariladigan aso
siy logistik operatsiyalar transport vositalarinig ishtirokida amalga
oshiriladi. Transportning mahsuloti bu moddiy narsalami ishlab
chiqish emas, balki iste’mllchilarga transport xizmatini ko‘rsatishdir.
Logistika obyekti. Logistikaning asosiy obyekti bu moddiy va
yo‘lovchilar oqimi bo‘lib, ularni harakatga keltirish va boshqarish
uchun
yordam beradigan axborot, moliya va shunga o ‘xshash
boshqa oqimlardir.
16
Logistikaning tamoyillari - moddiy va servis oqimlarni opti-
mallashtirish asosida korxonalar faoliyati samaradorligini oshirishga
yo‘naltirilgan tizimli qarashlardir. Logistika tamoyillari tizimli
yondoshuv asosida amalga oshiriladi.
Logistik vazifalar (funksiyalar) - logistik tizim maqsadlarini
am alga
oshirishga yo‘naltirilgan logistik operatsiyalar majmuasidir.
Masalan, asfalt zavodiga karyerdan shag‘al yetkazib berish bir qan-
Cha
bosqichlardan iborat bo‘ladi: shag‘alni yumshatish, shag'alni
atomobillarga ortish, zavodga tashib (yetkazib) berish operatsiyalari.
Ko‘rinib turganidek,
bu ishlar bir maqsadga, ya’ni zavodni shag‘al
bilan
ta’minlab berishga qaratilgan operatsiyalardan iborat boMib
Ulami
bitta qilib logistik funksiyaga misol deb atash mumkin.
Logistik operatsiyalar - moddiy va axborot oqimlarini o ‘zgar-
tishiga
qaratilgan alohida harakatlar majrruasi. Masalan, shag‘alni
yumshatish, avtomobilga ortish va yetkazib berishni uchta ope-
Tttsiyaga ajratish mumkin.
Logistika zanjiri - biron-bir moddiy yoki nomoddiy oqimlarni
ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga yetkazib berish mumkin bo‘l-
gan variantlar majmuasi.
Yuklarni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirishda har xil sxema-
larda
olib boriladi, bitta va har xil transport turlari qatnashishi
m umkin.
Markaziy ombor
.
