|
Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti
|
| Sana | 16.02.2024 | | Hajmi | 0,94 Mb. | | #157520 |
Bog'liq 4-ma\'ruza
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
Z.M. BOBUR NOMIDAGI ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI
YARIMO‘TKAZGICHLAR PARAMETRLARINI ANIQLASH USULLARI
4-ma’ruza. ZARYADLOVCHILAR KONSENTRATSIYASI VA HARAKATCHANLIGINI O‘LCHASH USULLARI
MA’RUZACHI: f.-m.f.n., dotsent Madaminov Х.М.
REJA: 1. Xoll effekti yordamida zaryad tashuvchilarining konsentratsiyasi va harakatchanligini o‘lchash usullari 1.1. Xoll elektr yurituvchi kuchi 1.2. Xoll effekti bilan bir vaqtda sodir bo‘ladigan — (hamroh) effektlar 2. Xoll EYuK ini o‘lchash usullari 2.1. O‘zgarmas tok va o‘zgarmas magnit maydoni yordamida Xoll kuchlanishini o‘lchash 2.2. O‘zgaruvchan tok va o‘zgarmas magnit maydoni yordamida Xoll elektr yurituvchi kuchini o‘lchash 3. Xoll toki 4. Xoll toklarini o‘lchash va u orqali yarimo‘tkazgich namunalarda zaryad tashuvchilarning konsentratsiyasi va harakatchanligini o‘lchash 4.1. Namuna sirtlaridagi Omik kontaktlarni qismlarga ajratish usuli 4.2.. Xoll tokini o‘lchash chizmalari
2.1-rasm. Xoll elektr yurituvchi kuchining payda bo’lishini tunushtirishga chizma (a) va Xoll effektini o’lchash sxemasi(b)
Xoll zondlari orasidagi potentsiallar ayirmasi, ya’ni Xoll kuchlanishi tushuvi quyidagi formula bilan aniqlanadi. Ushbu Xoll effekti uzun a>b, d namunalarda o’rinli
Kichik magnit maydonda Xoll zondlari 1 va 3-namunaning o’rtasida (x=0 da) joylashgan bo’lsa, Xoll EYuK
Ettengauzen effekti.
Namunadan magnit maydon yo’nalishiga tik bo’lgan yo’nalishda tok o’tganda ularga tik bo’lgan yo’nalishda temperatura gradientining paydo bo’lishiga Ettengauzen effekti deb yuritiladi.
- Ettengauzen koeffisienti
Nernst-Ettengauzen effekti
x o‘qi bo‘yicha temperatura graadienti bo’lgan namunani x o’qiga tik z o‘qi bo’yicha yo’nalgan magnit maydoniga joylashtirilganda bularga tik bo’lgan y o’qi bo’yicha namunada ko’ndalang potentsiallar ayirmasining paydo bo’lishiga Nernst-Ettengauzen effekti deyiladi.
- Nernst-Ettengauzen koeffitsienti, b - y o’qi yo’nalishidagi namuna o’lchami. Nernst-Ettengauzen effektining ishorasi magnit maydon yo’nalishi o’zgarishi bilan o’zgaradi, u tok yo’nalishiga bog’liq emas.
Rigi-Ledyuk effekti
x o’qi bo’yicha temperatura gradienti bo’lgan namunani unga tik magnit maydoni ga joylashtirilganda Lorens kuchi ta’sirida diffuziyalanuvchi zaryad tashuvchilardan "issiq" zaryad tashuvchilar bir tomonga, "sovuq" zaryad tashuvchilar ikkinchi tomonga og’adi (buriladi) va natijada ularning kristall panjara bilan energiya almashinuvi tufayli, Ettengauzen effektiga o’xshash ko’ndalang y - o’qi bo’yicha temperatura gradiyenti paydo bo’ladi. Bu hodisa Rigi-Ledyuk effekti deb yuritiladi.
2.2-rasm. Xoll elektrodlari (kontaktlari) potensiallarining bir xil bo’lmasligi bilan bog’liq kuchlanishni yo’qotish sexemalari
2.3-rasm. Xoll elektr yurituvchi kuchini o’zgaruvchan tok va o’zgarmas magnit yordamida o’lchash sxemasi
2.4-rasm. Xoll effektini o’zgaruvchan tok va o’zgaruvchan magnit maydonda o’lchash sxemasi
2.5-rasm. Xoll tokining paydo bo’lishini tushuntirishga chizma (a), Xoll tokining kontaktlar orqali ulanishi
2.6-rasm. Om kontaktlari bo’laklarga ajratilgan namuna
2.7-rasm. Xoll tokini tajribada aniqlashning o’chash sxemalri
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!
|
| |
