SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1364
ZAMONAVIY TADBIRKOR IMIDJINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI
Aliyev Shehroz Yodgor o’g’li
Samarqand davlat
universiteti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7424257
Annotatsiya. Ushbu maqolada zamonaviy tadbirkorning psixologik xususiyatlar va uning
rahbarlik qobilyatlarini shakllantirish shart-sharoitlari keltirib o’tilgan
Kalit so’zlar: tadbirkorlik, muloqot, boshqaruv, xulq-atvor, xususiyatlar, rahbar,
motivatsiya.
ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ОБРАЗА СОВРЕМЕННОГО
ПРЕДПРИНИМАТЕЛЯ
Аннотация. В данной статье описаны психологические особенности
современного предпринимателя и условия формирования у него лидерских качеств.
Ключевые слова: предпринимательство, общение, управление, поведение,
характеристики, лидер, мотивация.
PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE IMAGE OF A MODERN
ENTREPRENEUR
Abstract. This article describes the psychological characteristics of a modern
entrepreneur and the conditions for the formation of his leadership abilities.
Keywords: entrepreneurship, communication, management, behavior, characteristics,
leader, motivation.
“Tadbirkorlik
–
bu
muloqotdir.
Muloqot
–
insonlar
o’rtasida
o’zaro
munosabatlar
jarayoni
bo’lib,
doimiy
ravishda
diqqat-e’tibor
talab
qiladi.
Tadbirkor
amalga
oshirayotgan
faoliyati
jarayonida
boshliqlar,
yollanib
ishlovchilar
va
boshqa
tadbirkorlar
bilan
muomalada
bo’ladi.
Bu
esa
o’z
navbatida
o’zaro
munosabatlar
shakllanishida
shaxsiy
sifatlar
rolini
e’tirof
etadi.
Tadbirkorlik
va
biznesni
tashkil
etishdagi
mehnat
motivasiyasini
o’rganishga
bag’ishlangan
izlanishlar
bir
talay
bo’lib, xorij
olimlari
ushbu
yo’nalishda qator nazariyalarni ishlab chiqishgan. Tadbirkor rahbarning tashkilotchiligi mehnat
jamoasini uyushtirish, jipslashtirish, ishlab chiqarish va tarbiyaviy jarayonlarga ta’sir ko’rsatish,
guruh faoliyatini oliy maqsadlarga qarata olish qobiliyati kabi masalalarni qamrab oladi
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkor rahbar faoliyatining mazmuni uning
boshqarish san’atini nechog’lik egallagani, ya’ni
odalarni jamoaga uyushtirish,
ishlarni
uzoq
va
yaqin
muddatlarga
rejalashtirish,
nazorat
qilish,
axborotlar
ayirboshlash, boshqarishni oqilona tashkil etish kabi mezonlar bilan ham izohlanadi. Bunda
tadbirkor rahbar ongliligi, tadbirkorliligi, ishlab chiqarishni ishning ko’zini bilib tashkil etishi,
belgilangan natijalarga erishishi, odamlarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirib borishi
uning guruh, jamoa, jamiyat oldida ma’suliyat, burch tuyg’usini chuqur xis qilishi muhim
ahamiyatga
ega.
Tadbirkorning
tashkilotchilik
qobiliyati
hamma
narsada
muvaffaqiyatga
erishuvining muhim shartidir.
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1365
Tadbirkor rahbarda tashkilotchilik qobiliyatining namoyon bo’lishi: Rahbarning odamlar
bilan til topib ishlash mahorati: Tadbirkor rahbarning mehnatga munosabatida
ishbilarmonligi:
Rahbar faoliyatida ijro etish qobiliyatining namoyon bo’lishi:
Tadbirkor rahbarning qarorlarni qabul qilishdagi uquvi:
Tadbirkor rahbarning odamlarga munosabati:
Tadbirkor rahbarning o’z-o’ziga talabchanligi:
Tadbirkor
rahbar
kamsuqum,
qat’iy,
halol,
shijoatli
bo’lib,
ishchi-
xizmatchilarning
fikri,
taklifi,
mulohazalari
bilan
hisoblashib,
demokratik
usulda ish ko’radi. Shu bilan bir qatorda, korxonada intizomni,
tartibni talabchanlik bilan
nazoratga
oladi.
Sifat
bilan
ko’rsatkichni
e’tibordan
chetda
qoldirmaydi.
Tadbirkor
rahbar
va
xodimlar
o’rtasidagi
ruhiy
psixologik
ziddiyatlar
kelib
chiqishga sabab:
mehnat jarayonining noto’g’ri uyushtirilishi;
shaxslararo munosabatlarning xilma-xilligi va murakkabligi;
jamoa a’zosining o’ziga xosligidir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkor rahbar faoliyatining mazmuni uning boshqarish
san’atini nechog‘lik egallagani, ya’ni kishilarni jamoaga uyushtirish, ishlarni uzoq va yaqin
muddatlarga rejalashtirish, nazorat qilish, axborotlar ayirboshlash, boshqarishni oqilona tashkil
etish kabi mezonlar bilan ham izohlanadi. Bunda tadbirkor rahbar ongliligi, tadbirkorliligi, ishlab
chiqarishni ishning ko‘zini bilib tashkil etishi, belgilangan natijalarga erishishi, kishilarning m
oddiy va m a’naviy
ehtiyojlarini qondirib borishi, uning guruh, jam oa, jamiyat oldida
mas’uliyat, burch tuyg'usini chuqur his qilishi muhim ahamiyatga ega. Tadbirkorning
tashkilotchilik qobiliyati hamma narsada muvaffaqiyatga erishuvining muhim shartidir. Qanday
tadbirkor rahbar muvaffaqiyatiga tez erishadi? Psixolog olimlar uning bir necha omillaiga
bog‘liqligini ta’kidlaganlar. Bular quyidagilardir:
Tadbirkor rahbarda tashkilotchilik qobiliyatining nam oyon bo'lishi:
jamoada sof axloqiy muhit paydo qila olishi, hammaning hamkorlikda harakat qilishini
ta’minlay olishi;
kishilarni ishontira olishi va jamoada o'zaro yaxshi m unosabatlarni
qaror toptirish uchun
shart-sharoit yaratishi.
Rahbarning kishilar bilan til topib ishlash mahorati:
tadbirkor o ‘z qo'l ostidagilarning nimaga qodirligini hisobga olib ishlarni taqsimlashi;
kishilarni uyushtirishning eng m uhim omillaridan foydalanishi;
Tadbirkor rahbarning mehnatga munosabatida ishbilarmonligi quyidagilarda ko'rinadi:
ishlab chiqarish va boshqa jabhalarda har xil muammolarni hal etishda eng qulay yo'llarini
izlab topish;
vijdonlilik va adolatlilik;
boshlagan ishlarni oxiriga etkazish.
Rahbar faoliyatida ijro etish qobiliyatining nam oyon bo'lishi:
kasbiy malaka va ko'nikmaga ega bo'lishi;
texnik vazifalarni hal etishga uquvliligi;
yangiliklar va g'oyalami ishlab chiqarishga joriy etib borishi.
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1366
Tadbirkor rahbarning kishilarga munosabati:
o'z va’dasi, so'zining ustidan chiqishi;
kishilarni bir-biridan ajratmasligi hammaga bir xil m unosabatda bo'lishi;
o'z qo'l ostidagilar va boshqalarga tavozeda bo'lishi va o'zini tuta bilishi, odobliligi va
xushmuomalaligi;
kishilarga munosabatda har bir kishining ruhiy-psixologik xususiyatlarini
hisobga olib
muomalada bo'lishi.
Tadbirkor rahbarning o'z-o'ziga talabchanligi quyidagilarda ko'rinadi:
o'z xatti-harakatlarini tanqidiy baholay olishi;
o'z imkoniyatlarini hisobga olib ishlashi;
boshqalarning unga bergan ijobiy va salbiy baholarini tahlil etib, ulardan tegishli xulosa
chiqarishi.
Xulosa qilib aytganda tadbirkor faoliyati faqat tadbirkorlikning huquqiy va tashkiliy
asoslariga bog'liq bo'lmay, u insonlar, qo‘l ostida xizmat qiluvchi
mutaxassislar va ishchilar,
ayniqsa, chet ellik hamkasblari biznesmenlar doirasida umumaxloqiy me ’yorlarga rioya qilishi
bilan ham baholanadi. Ishdagi muvaffaqiyatning yarmidan ko‘prog‘i uning odobi, madaniyati,
dunyoqarashi, ishbilarmonlik qoidalarini qay darajada bilishiga bevosita bog'liqdir. Bozor
iqtisodiyoti sharoiti tadbirkor rahbarlardan boshqaruv uslublarini takomillashtirishni talab etadi.
Boshqaruv uslublari, asosan, ongli ravishda muayyan maqsadlarga erishish uchun xizmat qiladi.
