Zbek1ston respublikasi axborot




Download 24,2 Mb.
bet11/71
Sana28.05.2024
Hajmi24,2 Mb.
#255852
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   71
Bog'liq
Ma\'lumotlar bazasi. ZaynidinovX.N.

Format

Mahsulot

Texnologiya

Narx

'A

3980

01

586'

A

3980

02

610

A

1250

01

380

A

1250

02

345

A

1250

03

410

Agar berilgan element bir nechta o‘zidan yuqori elementga suyansa tarmoqli m a’lumot elementiga ega bo'lamiz.
Tarmoqli ma'lumotlar modeli. Agar mimosabatdagi joriy
element bir necha berilgan elementga ega bo‘lsa, bunday bogianishlarni ierarxik strukturalar bilan tavsiflab boimavdi.
Bunday tuzilmalar tarmoqli graflar bilan tavsiflanadi. Tarmoqli strukturalarida element ixtiyoriy boshqa element bilan bog‘lanishi mumkin. Ya’ni, tarmoqli bir necha kichkina obyektlardan tashkil topgan yirik obyekt deb qarash mumkin. 2.2-rasmda bogianishlarni tarmoqli modelda tasvirlanishi keltirilgan. Shundav qilib, tarmoqli model ma’lumotlar elementlari orasidagi xilma-xil bogdanishlarm ixtiyoriy ko Lrinishdagi grafik yordamida akslantiradi. Tarmoqli model
19

yozuvlar to‘plami va mos bogianishlar to'plamidan tashkil topadi. Bogianishlami yaratish uchun alohida cheklanishlar qo'yiimaydi. Misol tariqasida oddiy tarmoqli m a’lumotlar bazasi sxemasi sifatida quyidagini keltirish mumkin 2.2-rasm.

2.2-rasm. M a’lumotlarni tarmoqli koiinishi


Tarmoqli ma’lumotlar bazasi turida ma’lumotlar bilan quyidagi ishlami bajarish mumkin,

    1. ma’lumotlar bazasi yozuvlarini qidirish;

    2. yangi yozuvni yaratish;

    3. joriv yozuvni olib tashlash;

    4. joriy yozuvni tiklash; 5 .yozuvni bogianishga qo'shish;

  1. yozuvni bogianishdan olib tashlash;

  2. bogianishlami o'zgartirish.

2.3-rasm. Tarmoqli ma’lumotlar modeliga misol


20
Relyatsion m a ’lum otlar modeli. Ma’lumotlami relyatsion model i asosida munosabat tushunchasi yotadi. Munosabatni ikki o'lchamli jadvallar yordamida tavsiflash qulay. Jadval tushunarli va inson uchun oddiy. Muuosabatlar to‘plami ma’lumotlami saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shu bilan birga ular orasidagi bogianishlarai modellashtirish imkouini beradi. Yuqorida ко "rib ehiqilgan ierarxik, tannoqli va boshqa ma’lumotlami tasvirlash usullarini shunday ikki o‘lchamli jadvalga keltmsh mumkin. Bunday jadvallar quyidagi xususiyatlarga ega bo'ladi.



    1. Jadvalni har bir m a’lumot element! maydon hisoblanadi va takrorlanuvchi guruhlar bo‘lmaydi;

    2. Barcha ustunlar bir jinslidir;

    3. Har bir ustunga uom tayinlangan;

    4. jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi;

    5. Bunday jadvalda satr va ustunlar ixtiyoriy tartibda qaraladi va ixtiyoriy ketma-ketlikda ishlatilishi mumkin.

Yuqoridagi sanab o'tilgan m a’lumotlar modelidan tashqari hozirgi kunda quyidagi m a’lumotlar modellari ham amaliyotga kirib kelmoqda.
1.Ko‘p o‘lchamli m a’lumotlar modellari;
2, Obyektga yo‘naltirilgan ma'lumotlar modellari.
Shuningdek, boshqa m a’lumotlar modellariga asoslangan har xil tizimlar ham ishlab chiqilmoqda. Bular qatorida quyidagilami sanash mumkin.

  1. obyekt- relyatsion;

  2. semantik;

  3. yo‘naltirilgan;

  4. konseptual va boshqalar.

Ulardan ba’zilari bilimlari bazasi va dasturlash tillarini integratsiyalashga xizmat qiladi.

21



2.4-rasm. M a’lumotlar bazasini loyihalashning asosiy bosqichlari
PS - predmet soha; ILM —infologik model;
DLM - datalogik model;
MFM - ma’lumotlarni fizik modeli; AT - axborot tizimi.
Hozirgi kunda axborot tizimlarini loyihalash xilma-xil usullari mavjud. Umuman olganda, axborot tizimlarini dasturiy ta’minotini yaratish interaktiv xarakterga ega. Axborot tizimlarini loyihalashni asosiy bosqichiari va ular orasidagi bog‘lanish 2.4-rasmda keltirilgan.
AT loyihalashni 1- bosqichida predmet sohasida mantiqiy axborot uiziimasini quramiz. U PSni va foydalanuvchini talablarini o'zida niujassamlashtiradi. Bunda biz aniq MBBTga bogianmagan ravishda bu ishlarni bajaramiz, ya’ni PSni axborot-logik tavsifi bajariladi. Bu bosqich infologik model qurish bosqichi deb ataladi. MBBT vositasi yordamida m a’lumotlarni mantiqiy bogianishlarini tashkil qilish ma’jumotlar bazasini DLMini bildiradi. Bu model yordamida ma’lumotlar elementlari orasidagi mantiqiy bogianishlami ales ettiradi. DLMni ma’lumotlarni saqlash mubiti bilan bogiaydigan bosqich ma’lumotlarni fizik modeli deyiladi.
Hozirgi kunda PSni tavsiflash uchun ko‘p usullar mavjud. Shulardan biri obyekt-aloqa usulidir. Bu usulni ba’zan LJlman - ( Hen usuli ham deyiladi. PSni mohiyat-aloqa usulida tavsiflaganda quyidagi bosqichlarda ish olib boriladi:

    1. PS ni obyektlari aniqlanadi;

2 .0 byekt sohalari (atributlari) belgilanadi va uni'ii> kalit
22
parametri aniqlanadi. Klalic parametri obvektni identifikatsiyalaydi;
3.0byektlar o‘rtasida aloqa ornatiladi va ular sinflarga ajratiliidi;
4. Maxsus belgilar kiritilib, obyekt aloqa diagranimasi o'matiladi.
Bu diagramma PS ning infologik modeli gratik tasvirs hisoblanadi.
ER modeli ma’Iumotlarni quyidagicha tavsiflaydi:

  1. Obyektlar va obyektlar majmui;

  2. Aloqa va munosabatlar majmui (Relations);

  3. Xususiyatlar (Attributes), obyekt va munosabatlami tavsiflovchi xususiyatlar.

ER modeli obyektlar majmuasini ifodalaydi. Lekin obyektlar ulaming atributlari bo‘yicha tavsiflanadi.

Download 24,2 Mb.
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   71




Download 24,2 Mb.