|
Zbek1ston respublikasi axborot
|
| bet | 19/71 | | Sana | 28.05.2024 | | Hajmi | 24,2 Mb. | | #255852 |
Bog'liq Ma\'lumotlar bazasi. ZaynidinovX.N.Familiya
|
Kur
|
Mutaxasisli
|
|
s
|
к
|
Sobirov
|
2
|
Matematika
|
Aliyev
|
4
|
Fizika
|
Relyatsion MBda ma’lumotlar bilan ishlash uchun bir qancha tillar yaratilgan. Ba’zi hollarda bu tillarni MBBTning qism tillari deb ataladi. MB bilan ishlovchilar bu
! .Lima avtomatlashtirishni 3 bosqichga bo‘lishadi:
1 Eng pastki bosqich - kortej deb ataladi. Bunda dasturchi yozuvlar yoki kortijlar bilan ishlaydi.
Relyatsion algebra bosqichi. Bunda foydalanuvchi munosabatlar ustida yuqori bosqichli amallar to'plamini kiritadi.
38
Eng yuqori bosqich - hisoblash bosqichi. Bunda foydalanuvchi. bevosita kompyuterga maxsus tillarda murojaat qiladi va mashina bu murojaatni qabul qiladi.
Relyatsion algebra amallarini operandlari sifatida doimiy yoki o'zgarmas va o‘zgaruvchan munosabatlar ishlatiladi Relyatsion algebrada 5 ta amal ishlatiladi:
Birlashtirish, R va S munosabatlami birlashtirisli R'JS ко'rinishida berilib, bu amalni natijasi R munosabatga tegishli boigan yoki S munosabatga tegishli boigan yoki ikkalasiga ham tegishli boigan kartejlar to*plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir xil tartibda boiishi kerak. Natijani tartibi ham operandlar tartibiga teng boiadi.
Ayirma R va S munosabatlami ayirmasi R-S ko‘rinishida yoziladi
va undagi kortejlar to‘plami R munosabatga tegishli, lekin S munosabatga tegishli boim agan kortejlardir. Bu amalni bajarganda ham operandlarni tartibi bir xil boiishi kerak.
Delcart ko‘paytma. Bizda R va S munosabat berilgan boisin. R numosabatni tartibi R-R va S munosabatniki S-q ga teng boisin. Unda dekart ko'paytma R*8 ko'rinishida yozilib, uning natijasi uzunligi R+q ga teng boigan kortejlar to‘plamidan iborat boiib, bu kortejlarni birinchi R komponentasi R kortejga teng boiadi, qolgan q komponentasi S kortejga teng boiadi.
Proeksiya, R munosabatga bu amal tadbiq etilganda, R munosabatdan ba’zi bir komponentalar olib tashlanadi. Qolganlari esa qaytadan tartiblanadi.
Seleksiya tanlash. Bu amal bajarilganda operandlar sifatida munosabat atributlari ishtirok etadi va solishtirish arifmetik amallari:
=, Ф, <, >, <, > va mantiqiy amallar: va (U), yoki (V), not amallari ishlatiladi.
Relyatsion MBBTda maium otlar bilan ishlashda ishlatiladigan
2 ta katta guruh tillari relyatsion hisoblash deyiladi. Relyatsion hisoblash predikatlarni hisoblashga asoslangan boiib ifodalami yozishga moijallangan qoidaiar to‘plamidan iboratdir. Ular yordamida biz mavjud munosabatlardan yangi munosabatlar yaratishni ta’minlaymiz. Bunday ifodalami yozishda solishtirish amallari, mantiqiy amallar va mavjudlik va umumiylik operatorlari ishlatiladi.
39
Hozirgi paytda relyatsion MBBTni taraqqiyotida yangi til QBE tili ishtamoqda. Bu tilda relyatsion algebra va relyatsion hisoblashlarda к‘-'/.da tutilmagan bir qancha irakoniyatlar kirgan. Bu tilni xususiyati shundan iboratki, u terminallarda ishlashga miiljallangan. So^rovlarni yaratish uchun maxsus ekran redaktoridan, munosabat va redaktorlaridan foydalanamiz. QBE tilida foydalanuvchi o‘zi olishini mo4jal lagan natijani so‘rov ko‘rinishida tasvirlaydi va MBBT uni kerakli amallar ketma-ketligiga aylantirib beradi.
Ma’lumot modelini rivojlanish konsepsiyasi 5 ta bosqichni ko'rsatishi mumkin:
60- yiUaming 2 - yarmida, bunda asosan ierarxik modellarga e’tibor berilgan;
70- yillarni I -yarm i, tarmoqli modellar;
70- yillarning 2 - yarmi, relyatsion modellar;
80- yillarning 1 - yarmi, semantik modellar;
80- yillarning 2 —yarmi, obyektga mo‘ljal!angan sistema.
|
| |
