Manzili Y oshi Kursi
Karimov Alisher 1999 Toshkent 20 2 i
Odilov Furqat 1998 Xorazm 23 3
Isayyev Qudrat 1997 Andijon 35 r2
Aliyev Qosim 2000 Navoiy 49 4
Familiyasi Ismi
2.6-jadval. 2 -guruli haqida m a’lumot
,.. ! ... r : TT; Г"
Tug‘ilgan yili Manzili -i
I Yoshi K ursi
Karimov Alisher 1999 Toshkent 20 2
Ilxomov
|
Ali
|
1998
|
Xorazm
|
23
|
3
|
Eragshev
|
Yo'lchi
|
1997
|
Andijon
|
И35
|
2
|
Azizov
|
Toshmat
|
2000
|
Navoiy
|
49
|
4
|
2.5 va 2.6 jadvaliarni birlashtirish orqali 2.7 jadval hosil bo'ladi. Iiosil bo'igan jadvalning e’tiborli tomoni shundan iboratkj, umumlashtirilgan jadvalda qaytarilgan qatorlar bir marta ishiatiladi. Bu jadvallarda birinchi qator m a’lumotlari bir xil bo'iganiigi uchun bir marta ishlatilganligini ko’rish mumkin.
2.7-jadval. Birlashtirish amali natijasi
Familiyasi
|
Ismi
|
Tug‘ilgan
|
Manzili
|
Yoshi
|
Knrsi
|
|
|
yili
|
|
|
|
Karimov
|
Alisher
|
1999
|
Toshkent
|
20
|
i
|
Odilov
|
Furqat
|
1998
|
Xorazm
|
23
|
3
|
Isayev
|
Q udrat
|
1997
|
Andijon
|
35
|
2
|
Aliyev
|
Qosim
|
2000
|
Navoiy
|
49
|
4
|
Ilhomov
|
Ali
|
1998
|
Xorazm
|
23
|
3
|
Eragshev
|
Yo'lchi
|
1997
|
Andijon
|
35
|
2
|
Azizov
|
Toshmat
|
2000
|
Navoiy
|
49
|
4
|
Birlashtirish amalida quyidagi shartlar bajarilishi talab etiladi:
-
jadvallardagi atributlar soni mos ravishda ustama —ust rushishi shart;
-
atributlarning toifalari mos boiishi kerak;
-
agar atributlar toifalari mos kelmaganda so'rovlar orqali moslartirish talab etiladi.
Relyatsion algebraning keyingi amali kesishuv amali bollib, unda tanlangan jadvallar ma’lumotlarinmg mos kelganlari aks ettiriladi. Yuqoridagi 2.5 va 2.6 jadvallaridati foydalanib kesishuv amaliga misol keltirilgan (2.8-jadval).
2.8-jadval. Kesishuv amali natijasi
Familiyasi Ismi Tugbilgan Manzili 1 Yoshi Kursi I yili
is
Karimov Alisher I 1999 Toshkent 20
Kesishuv amalida tanlangan jadvallardagi uchragan qatorlardagi maiumotlarning moslari ajratib olinadi. Bunda barcha atnbutlar qiymatlari va ulaming toifalari mos kelishi talab eriiadi.
Relyatsion algebraning keying amali ayirma amali boiib, unda tanlangan birinchi jadvaldagi ma’lumotlardan ikkinchi jadvalga uchraganlari ajratib tashlanadi. Bunda yuqoridagi amallar kabi barcha atribut qiymatlari mos kelishi va atribut toifalari ustma - ust tushgan bo'lishi kerak.
Shu bilan bir qatorda natijada faqat birinchi jadval atribut qiymatlari aks ettiriladi. Ikkinchi jadval esa o‘z oinida birinchi jadvaldan mos qiymatlarni olib tashlash uchun xizmat qiladi. Agar ikkinchi jadvaldan birinchisini ayirish kerak boisa jadvallar о ‘mini almashtirish orqali amalga oshiriladi (2.9-jadval).
_2.9-jadval. Ayirish amali natijasi
Familiyasi Ismi T ugilgan
yili
Manzili Voshi K ursi
Odilov Furqat 1998 Xorazm 23 3
Isayev Qudrat T 997 Andijon 35 2 ““ 1
Aliyev Qosini 2000 Navoiy 49 4 1
Relyatsion algebraning yana bir amali dekart ko'paytma amali boiib, unda tanlangan birinchi jadvalning har bir qatoriga ikkinchi jadvalnmg har bir qatori mos kelishi tushuniladi. E ’tiborli tomoni shundan iboratki. boshqa amallarda satrlar birlashtirilgan boisa dekait ko'paytma amalida esa atributlar birlashtiriladi.
Dekart ko'paytmada munosabat operatorlari har-xil sxemada boiishi mumkin.
2.10-jadval. Talaba jadvali Familiyasi
Alimov Ashurov
2.11-jadval. Fan jadvali
Fan Sana
Matematika 09.01.2019
Tarix 14.01.2019
36
Matematik munosabatlar darajasi operant munosabat darajalarming yig‘indisiga teng. Quvvati esa operant quvvatlarini ko'paytmasiga teng. Quyidagi jadvalda 2.10 va 2.11 jadvallardau foydalanib dekart ko‘paytma keltiriigan.
2.12-jadval. Dekart ko ‘paytma natijasi
Familiya
|
Fan
|
Sana
|
|
Alimov
|
Matematika
|
09.01.2019
|
j
|
Alimov
|
Tarix
|
14.01.2019
|
i
|
Ashurov
|
Matematika
|
09.01.2019
|
i
|
Ashurov
|
Tarix
|
14.01.2019
|
|
Seleksiya (tanlash) amali 1 ta munosabat ustida bajariladi. Natija munosabatda biror shart bo‘yicha tanlab olingan kortejiar qatnashadi.
Qo\shish amali ikkita operant ustida bajariladi. Har bu
munosabat qaysi atribut bo‘yicha qo\shish bajarilayotgan bo‘Isa. u ajratiladi.
Nalija munosabat 1 va 2-munosabatni barcha atributlarini o ‘z ichiga oladi, Misol tariqasida 2.13 va 2.14- jadvallardan foydalanib seleksiya amali ko‘rsatilgan (2.15-jadval).
2.13-jadval. Guruh m a’lumotlari 2 .14-jadval. Talaba m a’lumotlari
Mutaxassislik Talaba
kodi
Talab kodi
Familiya Kurs
Matematika 1
Fizilca 3
Xiiniya 4
-
Diyorov 1
-
Sattorov 1
-
Pulatov 2
-
Ashurov 3
2 .15-jadval. Seleksiya amali natijasi
Mutaxassislik Talaba kodi Familiya Kurs
Matem 1 Diyorov T
Fizilca 3 Pulatov 2
Ximiya 4 Ashurov T
Har bir munosabatda kortejiar identifikator kalitiga ega bo‘lishi kerak. Kalit quyidagi ikkita xossaga ega bo‘lishi zarur:
37
-
Kortej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak;
-
Kaiitda ortiqchalik bo'lmasligi kerak.
Bu degani hech qanday atributni kalitdan olib tashlash mumkin etnas.
Relyatsion ma’lumotlar bazasida ma’lumorlarni ortiqchaligini normallashtirish yo‘li bilan kamaytiriladi. Jadvallar ustida bar xil
:ima1iar bajarish mumkin. Amallarga quyidagilar kiradi:
- To'plarnlar ustida birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart
:.‘s payfma v ab o ‘lish amallari kiradi.
—.Maxsus relyatsion arnaliar, ularga: proeksiya, birlashtirish,
.israiish (tanlab olish) amallari kiradi.
Munosabatlar ustida amalni bajarish uchun ishlatiladigan tillami ikki sinfga ajratishimiz mumkin:
-
Relyatsion algebra tillari;
-
Relyatsion hisobiash tillari.
Munosabatlar o‘z mazmuniga qarab ikki sinfga ajratiladi:
-
Obyektli munosabatlar;
d) Bog'lanuvchi munosabatlar.
Obyektli munosabatlarda obyektlar haqidagi munosabatlar s'iqlanadi. Masalan, talaba munosabati.
BogManish munosabatlarida asosan, obyektli munosabatlarnmg kalitlari saqlanadi. Kalit atributlari oddiy va murakkab bo'lishi mumkin. Agar kalit ikkita va undan ortiq atributdan tashkil topgan bo' Isa, murakkab hisoblanadi.
| Xabirov 3 Ximiya
Relyatsion algebra va uning amallari.
| 