|
Zbek1ston respublikasi axborot
|
| bet | 15/71 | | Sana | 28.05.2024 | | Hajmi | 24,2 Mb. | | #255852 |
Bog'liq Ma\'lumotlar bazasi. ZaynidinovX.N.Xizmatchi
raqami
|
F.I.SH
|
Unvo
ni
|
Tugilga
n yili
|
Bo‘li
m
|
Mutaxass
is kodi
|
Lavozi
Ml
|
Maosh
|
XN
|
FISH
|
UN
|
TY
|
VL
|
MK
|
LM
|
MSti
|
2518
|
Valiev
|
t.f.n.
|
1985
|
1
|
PM
|
Dot.
|
4 mln
|
|
S.P.
|
|
|
|
|
|
|
2567
|
Soliev
|
t.f.d.
|
1987
|
2
|
EVM
|
Prof.
|
5 mln
|
|
l.T.
|
|
|
|
|
|
|
3245
|
Aliev S.L
|
t.f.n.
|
1988
|
1
|
PM
|
ll.xodi
m
|
2,8
mln
|
3267
|
Buriev
|
Akad.
|
1982
|
3
|
ASU
|
Prorek.
|
4 mln
|
|
A.O.
|
|
|
|
|
|
|
2.2-jadvaldagi birinchi satr atribut nomlari, ikkinchi satr atributlarni qisqacha nomlari va uchinchi, to'rtinchi va beshinchi satrlar esa atribut qiymatlaridir.
0 ‘tgan mavzularda ко‘rib chiqilgan ierarxik, tarmoqli va boshqa ma’lumotlami tasvirlash usullarini shunday ikki o ‘lchamli jadvaiga keltirish mumkin. Bunday jadvallami quyidagi xususiyatlar! bo‘ladi.
jadvalni har bir m a’lumot element! maydon hisoblanadi va takrorlanuvchi guruhlar bo‘lmaydi;
barcha ustunlar bir j inslidir;
xar bir ustimga nom tayinlangan;
jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi;
- bunday jadvalda satr va ustunlar ixtiyoriy tartibda qaraladi va ixtiyoriy ketma-ketlikda ishlatilislii mumkin.
Bunday xususiyatlarga jadvalar munosabat deyiladi. Munosabat asosida qurilgan ma’lumotlar bazasi relyatsion m a’lumotlar bazasi deyiladi. 2.2-jadvalni sxematik qisqartirilgan ko‘rinishida xizmatchi obyekti (xiz.nom F.1,SH, unvoni, tugilgan yili, bo‘lim, mutaxasiss kodi, lavozim, maosh) ma’lumotlar bazasi sxemasi deyiladi.
Shunday qilib, relyatsion m a’lumotlar bazasi m a’lumot elementlar to ‘plami asosida quriladi. Munosabat yoki jadvalni kortejiar to‘plami deb qarash mumkin.
Agar jadvalda n ta ustun bo‘lsa, u n tartibli kortejdan iborat deyiladi va munosabat ham N-darajali deyiladi.
2^
Har bir atribut qiymatlari toplam i domen deyiladi. Munosabatda har bir kortej o'zining kalit identifikatoriga (nomiga) ega bo'lishi kerak va kalit quyidagi xususiyatlarga ega
bo'ladk
kortej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak.
kalitda ortiqchalik bo‘lmasligi kerak, ya'ni hech qanday atributni kalitdan olib tashlash mumkin emas.
Obyektlarni identifikatsiyalash uchun yoki boshqacha qilib aytganda kompyuter xotirasida yozuvlarning o'mini aniqlashda rna’lumot elementi ishlatiladi. Bu element kalit deb ataladi. Agar kalit obyektni bir qiymatli identifikatsiyalasa, u birlamchi kalit deyiladi. Aks holda tashqi kalit deyiladi. Agar obyektlarni identifikatsiyalash uchun bir nechta atributlar talab etilsa, bunday kalit tugallangan kalit deb ataladi. Agar A va В guruhdagi obyektlar beriigan bo'lsa, uiar orasidagi quyidagi mosliklar yoki munosabatlarni o'rnatish mumkin:
Birga - bir (1: l)munosabat. A va В obyektlar to’plami orasida 1:1 munosabat o'rnatilgan deyiladi, agarda A obyektning bir nusxasiga В obyektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, В obyektning bir nusxasiga A obyektning bitta nusxasi mos kelsa.
Birga - ko‘p (1 :n) munosabat. A va В obyektlar to'plamida A obyektning bir nusxasiga В obyektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga В obyektning bir nusxasiga A obyektning bir nechta nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil boiadi.
Ko'pga - bir (n.i) munosabat A va В obyektlar to‘plami orasida o'rnatilsa, unda A obyektning bir nechta nusxasiga В obyektning bitta nusxasi mos keladi. В obyektning nusxalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A obyektning bir nechta nusxasi mos keladi.
4 .K o‘pga - ko‘p (m:n) munosabat. A va В obyektlar orasida shunday munosabat o‘rnatilgan deyiladi. agarda A obyektning bir nechta nusxasiga В obyektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
Obyektlarni tahlil qilib boiingandan so'ng, shu obyektga qo‘yiladigan boshlang‘ich so‘rovni ishlab chiqish zarur.
30
Masalan avtovakzalni faoliyati iqtisodiy va texnik ko'rsatgichiar bilan bog'liq bo‘lganligi uchun, yoiovchilarga axborot m a’lumot berganligi uchun yaratayotgan axborot tizimi quyidagi so ‘rovlarga javob berishi kerak:
Har bir reys uchun nechta chipta sotilganhgi va umumiy sotilgan chiptalami aniqlash;
Reys raqami bo‘yicha reys haqida ma’lumotlar chiqarish;
Marslirutlar haqidagi zarur axborotlarni chiqarish;
Aniq reyslar uchun qaysi haydovchilar tayinlanganligi va ular haqida m a’lumotlami olish;
~ Avtobusni texnik xarakteristikalari haqidagi m a’lumotni olish.
Ko‘rib chiqilayotgan predmet sohani obyektlari orasida quyidagi tipdagi bog'lanishlar inavjud:
:1 - chiptalar bilan yoiovchilar obyektlari orasidagi bog~- lanish (sotilgan);
M:J - marshrut va reys orasidagi bog‘lauish (marshrut muno- sabati);
M:N - marshrut va bekatlar orasidagi bog‘lanish (bekatlar); 4 . 1:N - reys va haydovchi orasidagi bogianish (tayinlash);
5 . 1:N - Avtobus va haydovchi orasidagi bog‘lanish (haydovchi- ga ruxsat berish);
Shunday qilib, ko‘rilayotgan masalada asosan obyektlar aniqlanadi va ular orasidagi bog‘lanish topiladi, hamda sinflarga ajratiladi.
2.3-i'adva .Ek\ ivalent (sinonim) tushunchalar
|
| |
